Cần Thơ muốn trở thành trung tâm cung ứng lúa giống cho khu vực

Cần Thơ muốn trở thành trung tâm cung ứng lúa giống cho khu vực
Ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác sản xuất lúa giống giữa Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thông TP Cần Thơ và Viện lúa ĐBSCL. Ảnh: Thanh Liêm - TTXVN
Ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác sản xuất lúa giống giữa Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thông TP Cần Thơ và Viện lúa ĐBSCL. Ảnh: Thanh Liêm - TTXVN

Theo ông Nguyễn Ngọc Hè, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ, so với các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Cần Thơ có nhiều điều kiện thuận lợi trong sản xuất lúa giống chất lượng cao, nhất là điều kiện về đất đai, thổ nhưỡng. Thành phố Cần Thơ ít chịu tác động của biến đổi khí hậu, không bị ảnh hưởng của hiện tượng xâm nhập mặn; hệ thống thủy lợi phục vụ phát triển nông nghiệp đã được đầu tư khép kín, vững chắc.

Cùng với đó, trong quá trình phát triển, diện tích trồng lúa của thành phố Cần Thơ sẽ ngày càng giảm, vì vậy, theo ông Hè, lãnh đạo thành phố xác định sẽ đưa Cần Thơ trở thành vùng nguyên liệu sản xuất lúa giống chất lượng cao, cung ứng cho toàn vùng chứ không sản xuất lúa hàng hóa như các địa phương khác.

Khi triển khai đề án, ngoài sản xuất tại Viện Lúa, đơn vị này còn liên kết với các hộ nông dân trên địa bàn. Đến thời điểm hiện tại, 200 ha lúa giống được gieo trồng từ nguồn giống nguyên chủng, siêu nguyên chủng chất lượng cao, bảo đảm tiêu chuẩn xuất khẩu, như: OM4900, OM6976, OM7347, OM5451...  đã được thu hoạch với năng suất cao, có nơi lên đến hơn 10 tấn/ha.

Ông Nguyễn Văn Tỏ, khu vực Hòa Thạnh A, phường Thới Hòa, quận Ô Môn có hơn 2 công đất sản xuất lúa giống theo quy trình của Viện Lúa, cho biết ông được hỗ trợ 50% chi phí trong vụ đầu tiên này. Ông Tỏ là thành viên của Tổ hợp tác sản xuất lúa giống phường Thới Hòa tham gia sản xuất lúa giống theo quy trình của Viện. Tuy chưa có kinh nghiệm nhưng với quyết tâm cùng sự hướng dẫn cặn kẽ của cán bộ kỹ thuật, ruộng lúa của ông Tỏ cũng như các thành viên khác trong Tổ hợp tác sản xuất lúa giống phường Thới Hòa đều đạt năng suất, đủ tiêu chuẩn làm lúa giống. 

Đã quen với cách làm truyền thống từ trước đến nay, những nông dân như ông Tỏ khi bắt đầu sản xuất lúa giống theo quy trình cũng gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, điều làm nông dân phấn khởi là toàn bộ số lúa giống làm ra sẽ được Viện Lúa bao tiêu lại với giá cao hơn 500 đồng/kg so với giá lúa thương phẩm ở thời điểm thu hoạch.

Ông Trần Ngọc Trinh, Tổ trưởng Tổ hợp tác, cho biết trong lần liên kết đầu tiên này, Tổ có 5 ha sản xuất lúa giống. Theo ông Trinh, với quy trình này, lượng giống sử dụng giảm rất nhiều do áp dụng sạ hàng. Bên cạnh đó, các chi phí khác như phân bón, thuốc trừ sâu cũng giảm theo, giúp nông dân nhẹ chi phí bỏ ra, chỉ còn khoảng 1 triệu đồng/công (1000m2), giảm 500.000 đồng so không áp dụng theo quy trình, từ đó tăng lợi nhuận. 

GS.TS Nguyễn Thị Lang, nguyên Trưởng Bộ môn Di truyền và chọn giống, Viện lúa ĐBSCL, đi khảo sát lúa giống. Ảnh: Phương Hoa - TTXVN
GS.TS Nguyễn Thị Lang, nguyên Trưởng Bộ môn Di truyền và chọn giống, Viện lúa ĐBSCL, đi khảo sát lúa giống. Ảnh: Phương Hoa - TTXVN

Theo Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, với 150 ha hợp tác, liên kết sản xuất cùng nông dân, đợt thu hoạch này dự kiến sẽ có khoảng 750 tấn lúa giống chất lượng cao. Lượng giống này sẽ được cung ứng cho vùng sản xuất lúa sạch của thành phố Cần Thơ. Trong quá trình hợp tác, lực lượng kỹ thuật, người nông dân (tham gia liên kết sản xuất), cơ sở sản xuất giống lúa còn được tập huấn chu đáo về kỹ thuật sản xuất, chế biến, bảo quản giống.

Tuy là vựa lúa của cả nước thế nhưng theo báo cáo của ngành chức năng các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi đây đang thiếu hụt trầm trọng lúa giống, đặc biệt là nguồn giống chất lượng cao.

Theo số liệu mà Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch cung cấp, Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 1,7 triệu ha đất lúa, nếu sản xuất mỗi năm 1 đến 3 vụ, bình quân toàn vùng sẽ có khoảng 4 triệu ha trồng lúa. Nếu tính trung bình mỗi ha cần 100 kg lúa giống thì hằng năm Đồng bằng sông Cửu Long cần đến 400.000 tấn lúa giống.

Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch cũng cho biết, nhu cầu về lúa giống rất lớn, trong khi đó các cơ sở sản xuất lúa giống trong vùng do năng lực có hạn nên chỉ đáp ứng được khoảng 50% nhu cầu.

Riêng tại thành phố Cần Thơ, theo báo cáo mới đây của ngành nông nghiệp thành phố, trên địa bàn hiện có 60 cơ sở được cấp mã số kinh doanh lúa giống, mỗi năm cung cấp cho thị trường gần 31.000 tấn lúa giống. Xét về nhu cầu của thị trường, con số này còn khá khiêm tốn.

Điều đáng quan tâm là để có nguồn giống sản xuất, không ít hộ nông dân vẫn quen với tập quán cũ, sử dụng cả lúa hàng hóa để gieo trồng hoặc trao đổi với nhau để có lúa giống phục vụ sản xuất. Thực tế còn cho thấy, khi mua lúa giống trôi nổi trên thị trường, nhiều người trồng lúa đã gặp phải tình trạng lúa kém chất lượng. Bên cạnh đó, nhiều giống lúa xác nhận vốn được sản xuất phổ biến ở Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay còn có biểu hiện thoái hóa, chất lượng không giữ được như ban đầu.

Là một nông dân có hơn 30 năm trồng lúa ở ấp An Tài, xã An Phước, huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp, ông Nguyễn Văn Nin than phiền rằng có những giống lúa trước đây khi mới đưa vào trồng thì cho hạt gạo rất đẹp, nấu thành cơm dẻo và thơm, được thị trường ưa chuộng. Thế nhưng sau 3 đến 5 vụ thì đã khác, chất lượng hạt gạo giảm sút thấy rõ, năng suất cũng không cao khiến nông dân thua lỗ.

Đối với người trồng lúa, việc mua phải lúa giống kém chất lượng càng khốn khổ hơn. Ông Viên Thanh Hậu ở phường Thới Hòa, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ, cho biết lúa giống kém chất lượng nhìn bề ngoài rất khó nhận biết, chỉ khi gieo sạ, thấy lúa nảy mầm lác đác mới nhận ra. Bà con nông dân nơi đây nhiều người là nạn nhân của gian thương bán lúa giống, có đợt gieo sạ, tỷ lệ hạt lúa nảy mầm chưa tới 60%.

Do đó, đề án hợp tác sản xuất lúa giống chất lượng cao giữa Viện Lúa Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ đã được lãnh đạo Thành ủy, UBND thành phố đặc biệt quan tâm. Song song với việc triển khai đề án, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ cũng đã ban hành quy trình sản xuất lúa sạch, áp dụng trong vụ Đông Xuân 2017 – 2018 với diện tích ban đầu 10.000 ha.

Có thể nói, đây là bước mở đầu trong việc xây dựng chuỗi liên kết từ khâu sản xuất, đóng gói, bảo quản, tiêu thụ để nâng cao giá trị, hiệu quả và uy tín lúa giống của thành phố Cần Thơ. Khi có nguồn giống chất lượng cộng thêm áp dụng quy trình sản xuất an toàn thì hạt gạo làm ra mới có thể cạnh tranh được trên thị trường thế giới, nhất là trong bối cảnh gạo xuất khẩu của Việt Nam có nhiều lô hàng bị trả về do bị phát hiện tồn dư các chất cấm. Thành công bước đầu của đề án là tiền đề quan trọng để thành phố Cần Thơ từng bước hình thành thương hiệu lúa giống chất lượng cao, ông Nguyễn Ngọc Hè, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thành phố Cần Thơ nói.
Thanh Liêm

Có thể bạn quan tâm

Kinh tế tập thể tạo trụ đỡ cho nông nghiệp xanh

Kinh tế tập thể tạo trụ đỡ cho nông nghiệp xanh

Với hơn 500 hợp tác xã và hàng nghìn tổ hợp tác đang hoạt động, khu vực kinh tế tập thể ở Vĩnh Long đang chuyển mình mạnh mẽ, trở thành điểm tựa vững chắc cho nông nghiệp bền vững. Từ những mô hình sản xuất hữu cơ, trồng xen đến liên kết “4 nhà”, kinh tế hợp tác không chỉ giúp nông dân nâng cao thu nhập mà còn tạo nền tảng cho nông nghiệp xanh - hiện đại, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

'Vương quốc' cây ăn trái Đồng Tháp tạo chỗ đứng vững chắc

'Vương quốc' cây ăn trái Đồng Tháp tạo chỗ đứng vững chắc

Sau khi hợp nhất địa giới, Đồng Tháp không chỉ mở rộng về quy mô diện tích, dân số mà còn gia tăng đáng kể lợi thế về phát triển nông nghiệp, nhất là hình thành các vùng chuyên canh cây ăn trái đặc sản gắn với chế biến và tiêu thụ, đáp ứng nhu cầu của thị trường xuất khẩu.

Triển khai truyền thông hướng dẫn khôi phục sản xuất sau mưa lũ

Triển khai truyền thông hướng dẫn khôi phục sản xuất sau mưa lũ

Ngày 10/10, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai tổ chức Chương trình triển khai hoạt động truyền thông, hướng dẫn khôi phục sản xuất sau mưa lũ tại tỉnh Lào Cai.

Mô hình nuôi dúi cho thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm

Mô hình nuôi dúi cho thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm

Mô hình chăn nuôi dúi của anh Đinh Tiến Hoàng, Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ tổng hợp Hoàng Phát - HB, xóm Cang 3, phường Tân Hòa, tỉnh Phú Thọ, đang đem lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững, cho thu lời hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Liên kết trồng chanh không hạt, nông dân lãi nửa tỷ đồng mỗi ha

Liên kết trồng chanh không hạt, nông dân lãi nửa tỷ đồng mỗi ha

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức do sản xuất nhỏ lẻ, manh mún và biến động thị trường ngày càng phức tạp, nhiều mô hình liên kết hợp tác trong sản xuất – tiêu thụ tại tỉnh Vĩnh Long chứng minh tính hiệu quả bền vững.

Nông dân tỷ phú với mô hình kết hợp 'nuôi - trồng'

Nông dân tỷ phú với mô hình kết hợp 'nuôi - trồng'

Năm 2025, thành phố Cần Thơ có 3 nông dân được Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là nông dân xuất sắc Việt Nam, trong đó có ông Trần Hồng Quan, ấp Trường Hiệp, xã Trường Long Tây. Với mô hình phát triển kinh tế - nuôi ba ba kết hợp trồng sầu riêng và lúa, nông dân Trần Hồng Quan thu lợi nhuận tiền tỷ mỗi năm.

Tạo cơ chế khuyến khích nông nghiệp hữu cơ

Tạo cơ chế khuyến khích nông nghiệp hữu cơ

Tỉnh Đồng Nai khuyến khích các tổ chức và cá nhân sản xuất, chế biến, kinh doanh nông, lâm, thủy sản thực hiện phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ nhằm tạo ra sản phẩm an toàn và chất lượng cao, nâng cao giá trị sản phẩm cao gấp 1,5 - 2,0 lần so với sản phẩm nông nghiệp thông thường; đảm bảo an toàn cho người sản xuất, bảo vệ sự đa dạng hệ sinh thái và môi trường; gắn với phát triển kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển nông nghiệp hữu cơ bền vững.

Nâng cao hiệu quả cánh đồng lúa 'thông minh'

Nâng cao hiệu quả cánh đồng lúa 'thông minh'

Thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với chuyển đổi số, xã Tân Xuân, tỉnh Vĩnh Long tổ chức sản xuất mô hình cánh đồng "thông minh", áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ hiện đại. Qua đó, làm thay đổi tư duy, tập quán sản xuất lúa truyền thống của người dân, mang lại hiệu quả tích cực cho bà con, nhất là triển khai chuyển đổi số trong nông nghiệp.

Thành công của nhà nông dân tộc thiểu số với mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Thành công của nhà nông dân tộc thiểu số với mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Tại tỉnh Đồng Nai, nhà nông là hộ dân tộc thiểu số đã mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp đang mang lại hiệu quả vượt trội. Với sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước và vai trò cầu nối của Hội Nông dân, nhiều nông dân đã mạnh dạn thay đổi tư duy, từ bỏ lối canh tác truyền thống để tiếp cận các mô hình tiên tiến, mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.

Ông 'vua cam' nơi vùng đất đồi cằn cỗi

Ông 'vua cam' nơi vùng đất đồi cằn cỗi

Về xã Nam Trạch, hỏi ông Bế Văn Mai, ai cũng biết đến vì ông là “vua cam” trên vùng đất đồi này. Ông Bế Văn Mai (xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị) là một trong những tấm gương tiêu biểu trong phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi.

Mở hướng mới phát triển nông nghiệp xanh ở lòng Bảy Núi

Mở hướng mới phát triển nông nghiệp xanh ở lòng Bảy Núi

Từ ý tưởng nhen nhóm trong đại dịch COVID-19, với bản lĩnh, sự nhạy bén và tinh thần dám dấn thân, chị Châu Thị Nương (48 tuổi, xã Cô Tô, tỉnh An Giang) đã gây dựng thành công trang trại trồng nấm dược liệu công nghệ cao tuần hoàn khép kín với quy mô hàng chục ha, mang tên “Nương Farm”. Thành công của chị Nương đã mở ra hướng phát triển nông nghiệp xanh, bền vững giữa lòng Bảy Núi.

Phát triển năng lực học sinh miền núi

Phát triển năng lực học sinh miền núi

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy, học, kiểm tra đánh giá, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển phẩm chất, năng lực học sinh... Đây là đánh giá được đưa ra tại Hội nghị tổng kết 5 năm triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn tổ chức ngày 19/9.

Hỗ trợ nông dân phòng trừ sâu hại cây dừa bằng biện pháp sinh học

Hỗ trợ nông dân phòng trừ sâu hại cây dừa bằng biện pháp sinh học

Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long đang tích cực triển khai hướng dẫn nông dân về biện pháp sinh học để phòng trừ các đối tượng sâu hại cây dừa; đặc biệt là sâu đầu đen và bọ cánh cứng, hai loại gây hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng vườn dừa.

Bẫy chuột bằng điện ở ruộng lúa tiềm ẩn nguy hiểm

Bẫy chuột bằng điện ở ruộng lúa tiềm ẩn nguy hiểm

Vụ Mùa 2025, tỉnh Hưng Yên gieo cấy trên 95.000 ha lúa, đang bước vào giai đoạn làm đòng, trổ bông, cũng là thời điểm bị chuột phá hoại nhiều. Tại một số địa phương xuất hiện tình trạng người dân dùng điện để bẫy chuột tiềm ẩn nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng của con người.

Làm việc thời vụ tại nước ngoài, mở ra cơ hội thoát nghèo​

Làm việc thời vụ tại nước ngoài, mở ra cơ hội thoát nghèo​

Thực hiện thí điểm đưa lao động sang Hàn Quốc làm việc thời vụ, giai đoạn 2023-2025, tỉnh Đắk Lắk đã cử gần 700 lượt lao động xuất cảnh, chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp và ngư nghiệp. Chương trình bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội, góp phần tạo sinh kế, giảm nghèo cho nhiều hộ dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số.

Trồng na trên núi giúp đồng bào vùng cao thoát nghèo

Trồng na trên núi giúp đồng bào vùng cao thoát nghèo

Nhiều hộ dân tại tỉnh Lạng Sơn đã đưa cây na về trồng trên các vùng đồi, núi đá. Loài cây này phát triển mạnh, đơm hoa kết trái, tạo nên thương hiệu na xứ Lạng nổi tiếng khắp nơi, mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, giúp đời sống đồng bào các dân tộc nơi đây ngày càng ấm no, đủ đầy. Nhờ cây na, nhiều gia đình không chỉ thoát nghèo mà vươn lên trở thành những triệu phú vùng quê, có điều kiện nâng cao chất lượng cuộc sống…

Đắk Lắk phát huy vai trò Tổ công nghệ số cộng đồng

Đắk Lắk phát huy vai trò Tổ công nghệ số cộng đồng

Thực hiện Kế hoạch 100 ngày cao điểm triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số” của tỉnh Đắk Lắk, Tổ công nghệ số cộng đồng Buôn Alê B, phường Ea Kao đang hoạt động hết “công suất” để tuyên truyền đến từng bà con buôn làng về chủ trương chuyển đổi số và thực hành làm thủ tục hành chính trên môi trường số.

Nuôi cá lồng bè - giải pháp sinh kế trong biến đổi khí hậu

Nuôi cá lồng bè - giải pháp sinh kế trong biến đổi khí hậu

Tận dụng diện tích mặt nước rộng, hệ sinh thái thuận lợi của lòng hồ thủy điện An Khê - Kanak, nhiều hộ dân tại xã Cửu An, tỉnh Gia Lai đã phát triển mô hình nuôi cá lồng bè. Mô hình này không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn mở ra hướng đi bền vững cho kinh tế địa phương.

Cách xử trí và phòng tránh ong đốt

Cách xử trí và phòng tránh ong đốt

Bệnh viện Nhi tỉnh Gia Lai mới đây đã tiếp nhận 3 bệnh nhi cấp cứu do bị ong vò vẽ đốt, trong đó 1 bé đã tử vong. Vụ việc khiến nhiều người không khỏi lo lắng. Trên thực tế, ong đốt là tai nạn thường gặp và sau đây là một số bước sơ cứu để tránh sốc phản vệ, nhiễm trùng.

Nông dân thu tiền tỷ từ vườn dừa cấy phôi

Nông dân thu tiền tỷ từ vườn dừa cấy phôi

Những năm gần đây, Trường Đại học Trà Vinh có nhiều kết quả nghiên cứu khoa học được chuyển giao, ứng dụng vào thực tiễn, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, giúp nông dân Đồng bằng sông Cửu Long nâng cao hiệu quả sản xuất.

Thầy Danh Mến, giáo viên Trường Bổ túc Văn hóa Pali Trung cấp Nam Bộ, đứng lớp bồi dưỡng tiếng Khmer cho cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng TP. Cần Thơ, với sự hỗ trợ của màn hình LED hiện đại

Ứng dụng chuyển đổi số trong giảng dạy tại Trường Bổ túc Văn hóa Pali Trung cấp Nam Bộ

Trường Bổ túc Văn hóa Pali Trung cấp Nam Bộ (thành phố Cần Thơ) đang tích cực chuyển đổi số, đổi mới phương pháp giảng dạy và quản lý đào tạo thông qua ứng dụng công nghệ thông tin. Nhà trường đã kết hợp kho học liệu điện tử hiện đại với giáo trình giấy truyền thống, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tăng sinh và học viên, đồng thời phát huy ngôn ngữ Pali - Khmer trong bối cảnh chuyển đổi số.

'Giấy thông hành' để chanh leo phát triển bền vững

'Giấy thông hành' để chanh leo phát triển bền vững

Chất lượng chính là mẫu số chung trong mọi giải pháp phát triển chanh leo. Từ giống cây, quy trình canh tác, thu hoạch, chế biến đến xuất khẩu - mỗi khâu đều đòi hỏi tiêu chuẩn cao, minh bạch và đồng bộ.

Đồng bào vùng cao thoát nghèo nhờ cây gừng

Đồng bào vùng cao thoát nghèo nhờ cây gừng

Từ những luống gừng xanh tốt trên cao nguyên đá nơi địa đầu Tổ quốc, đồng bào Mông và Giáy ở Lũng Cú (tỉnh Tuyên Quang) đã mạnh dạn thay thế cây ngô kém hiệu quả, biến cây trồng quanh nhà thành cây kinh tế mũi nhọn, mang lại thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm. Cây gừng bản địa không chỉ mở ra hướng thoát nghèo bền vững cho đồng bào vùng cao mà còn từng bước xây dựng thương hiệu, hướng tới sản xuất bền vững, gia tăng giá trị.

'Đa canh' làm giàu trên mảnh đất vùng biên

'Đa canh' làm giàu trên mảnh đất vùng biên

Tại vùng biên tỉnh Đồng Nai, nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã thay đổi lối mòn canh tác cũ để làm giàu bền vững không chỉ trồng một loại cây mà là đa canh. Nhiều hộ đã kiên trì, dám thay đổi tận dụng khoa học kỹ thuật làm giàu trên chính mảnh đất của mình, biến những khó khăn thành cơ hội phát triển bền vững.