Bộ Nội vụ cho biết, thực hiện Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Nghị quyết số 117/NQ-CP của Chính phủ, Bộ Xây dựng đã ban hành các văn bản đề nghị địa phương thực hiện rà soát, điều chỉnh quy hoạch chung đô thị; chương trình phát triển đô thị; đầu tư phát triển đô thị bảo đảm tiêu chí, tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật về phân loại đô thị và hướng dẫn rà soát quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn, đánh giá phân loại để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính đô thị cấp huyện, cấp xã.
Trên cơ sở đó, giai đoạn 2019 – 2021, các tỉnh, thành phố thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính huyện vào thị xã, thành phố thuộc tỉnh (riêng Thành phố Hồ Chí Minh đã nhập 3 quận để thành lập thành phố Thủ Đức) và sắp xếp đơn vị hành chính xã vào phường, thị trấn đã kịp thời chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan thực hiện rà soát, đánh giá chất lượng các đơn vị hành chính đô thị hình thành sau sắp xếp. Đồng thời, triển khai lập, thẩm định điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng các đô thị theo các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của địa phương; xây dựng kế hoạch huy động vốn đầu tư các dự án xây dựng, chỉnh trang, phát triển công trình hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn các đơn vị hành chính đô thị nhằm hoàn thiện tiêu chuẩn đô thị theo quy định.
Trong số 6 đơn vị hành chính đô thị cấp huyện hình thành sau sắp xếp, hiện mới có Quảng Ninh hoàn thành lập, điều chỉnh quy hoạch (đạt 16,67%), còn 5 tỉnh, thành phố chưa hoàn thành, vẫn đang trong quá trình xây dựng đồ án điều chỉnh quy hoạch là Điện Biên, Lai Châu, Yên Bái, Hòa Bình, Thành phố Hồ Chí Minh.
Các địa phương cũng đã lập, điều chỉnh quy hoạch đối với 109/152 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp (đạt 71,71%). Trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt đối với 3/152 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp (đạt 1,97%). Đang xây dựng đồ án điều chỉnh quy hoạch đối với 40 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp (đạt 26,32%). Có 20/27 tỉnh, thành phố đã hoàn thành lập, điều chỉnh quy hoạch đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp. 7 địa phương chưa hoàn thành có Hòa Bình, Quảng Bình, Kiên Giang, Bình Thuận, Long An, Hải Dương, Tiền Giang.
Số đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp đã hoàn thành phân loại là 46/104 (đạt 44,23%), thuộc 7 tỉnh: Thái Bình, Phú Thọ, Nghệ An, Vĩnh Long, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Lào Cai; đã trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt đối với 3 đơn vị. Đang xây dựng đề án phân loại đối với 6 đơn vị hành chính đô thị cấp huyện hình thành sau sắp xếp và 55/104 đơn vị hành chính đô thị cấp xã (đạt 52,88%).
Theo Bộ Nội vụ, sau 4 năm kể từ ngày nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đối với từng đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã có hiệu lực thi hành, vẫn còn 5/6 đơn vị hành chính đô thị cấp huyện, 43/152 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp chưa được phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung đô thị và 6/6 đơn vị hành chính đô thị cấp huyện, 58/104 đơn vị hành chính đô thị cấp xã hình thành sau sắp xếp chưa được phân loại đô thị là chậm so với quy định tại Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15. Nghị quyết này yêu cầu trong thời hạn 5 năm kể từ khi thực hiện sắp xếp, các đơn vị hành chính đô thị hình thành do sắp xếp đơn vị hành chính đô thị với đơn vị hành chính nông thôn phải được phân loại, đánh giá đạt tiêu chí, tiêu chuẩn của loại đô thị tương ứng theo quy định của pháp luật.
Lý giải nguyên nhân, Bộ Nội vụ cho hay, triển khai thi hành Luật Quy hoạch năm 2017 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2019), các địa phương tập trung lập đồng thời nhiều loại quy hoạch như quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh. Theo đó, công tác lập quy hoạch đô thị có độ trễ nhất định do phải chờ tổ chức thi hành các quy hoạch cao hơn. Trong khi đó, công tác lập quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh thực hiện theo quy trình, thủ tục phức tạp (theo quy trình 9 bước theo quy định tại khoản 4 Điều 16 Luật Quy hoạch) nên mất nhiều thời gian tổ chức thực hiện. Tính đến ngày 15/4, đã có 59 quy hoạch tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, 4 địa phương chưa phê duyệt Quy hoạch tỉnh/thành phố là Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai và Bình Dương.
Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính nông thôn vào đơn vị hành chính đô thị, nhu cầu đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội đáp ứng các tiêu chuẩn đô thị, khắc phục các tiêu chí, tiêu chuẩn còn chưa đạt hoặc đạt thấp là rất lớn, trong khi nguồn lực từ ngân sách nhà nước còn hạn hẹp. Việc xã hội hóa, huy động các nguồn lực trong xã hội gặp nhiều khó khăn do chịu ảnh hưởng, tác động của suy thoái kinh tế sau đại dịch COVID-19 nên nhiều đơn vị hành chính chưa thể đầu tư các dự án trọng điểm về giao thông, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội.
Bên cạnh đó, một số tỉnh, thành phố chưa chỉ đạo quyết liệt, chưa quan tâm đúng mức cho việc thực hiện công tác rà soát, lập, điều chỉnh quy hoạch, đầu tư phát triển hạ tầng đô thị và phân loại đô thị sau khi thực hiện sắp xếp.
Chu Thanh Vân
