Kỹ nghệ kéo sợi của phụ nữ Dao

Để làm ra được những chiếc áo truyền thống với vẻ đẹp sặc sỡ, tỉ mỉ của phụ nữ Dao ở bản Hùng Pèng, xã Phong Thổ (tỉnh Lai Châu) phải trải qua rất nhiều công đoạn và được làm hoàn toàn thủ công. Trong những công đoạn đó, công đoạn kéo sợi cần phải tỉ mỉ, kỳ công để từ những sợi vải nhỏ, ngắn được đan bện lại với nhau thành những cuộn vải bền đẹp.

Dân tộc Dao

Tên tự gọi: Kìm Miền, Kìm Mùn (người rừng).

Tên gọi khác: Mán.

Nhóm địa phương: Dao Ðỏ (Dao Cóc Ngáng, Dao sừng, Dao Dụ lạy, Dao Ðại bản), Dao Quần chẹt (Dao Sơn đầu, Dao Tam đảo, Dao Nga hoàng, Dụ Cùn), Dao Lô gang (Dao Thanh phán, Dao Cóc Mùn), Dao Tiền (Dao Ðeo tiền, Dao Tiểu bản), Dao Quần trắng (Dao Họ), Dao Thanh Y, Dao Làn Tẻn (Dao Tuyển, Dao áo dài).

Dân số: 751.067 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc ngữ hệ Hmông - Dao.

Lịch sử: Người Dao có nguồn gốc từ Trung Quốc, việc chuyển cư sang Việt Nam kéo dài suốt từ thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX. Họ tự nhận mình là con cháu của Bản Hồ (Bàn vương), một nhân vật huyền thoại rất phổ biến và thiêng liêng ở người Dao.

Hoạt động sản xuất: Nương, thổ canh hốc đá, ruộng là những hình thức canh tác phổ biến ở người Dao. Tuỳ từng nhóm, từng vùng mà hình thức canh tác này hay khác nổi trội lên như: Người Dao Quần Trắng, Dao áo Dài, Dao Thanh Y chuyên làm ruộng nước. Người Dao Ðỏ - thổ canh hốc đá. Phần lớn các nhóm Dao khác làm nương du canh hay định canh. Cây lương thực chính là lúa, ngô, các loại rau màu quan trọng như bầu, bí, khoai... Họ chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà ở vùng lưng chừng núi và vùng cao còn nuôi ngựa, dê.

Nghề trồng bông, dệt vải phổ biến ở các nhóm Dao. Họ ưa dùng vải nhuộm chàm.

Hầu hết các xóm đều có lò rèn để sửa chữa nông cụ. Nhiều nơi còn làm súng hoả mai, súng kíp, đúc những hạt đạn bằng gang. Nghề thợ bạc là nghề gia truyền, chủ yếu làm những đồ trang sức như vòng cổ, vòng chân, vòng tay, vòng tai, nhẫn, dây bạc, hộp đựng trầu...

Nhóm Dao Ðỏ và Dao Tiền có nghề làm giấy bản. Giấy bản dùng để chép sách cúng, sách truyện, sách hát hay dùng cho các lễ cúng như viết sớ, tiền ma. Nhiều nơi có nghề ép dầu thắp sáng hay dầu ăn, nghề làm đường mật.

Ăn: Người Dao thường ăn hai bữa chính trong ngày, bữa trưa và bữa tối. Chỉ những ngày mùa bận rộn mới ăn thêm bữa sáng. Người Dao ăn cơm là chính, ở một số nơi lại ăn ngô nhiều hơn ăn cơm hoặc ăn cháo. Cối xay lúa thường dùng là loại cối gỗ đóng dăm tre. Cối giã có nhiều loại như cối gỗ hình trụ, cối máng giã bằng chày tay, cối đạp chân, cối giã bằng sức nước. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua, canh măng chua. Khi ăn xong, người ra kiêng để đũa ngang miệng bát vì đó là dấu hiệu trong nhà có người chết.

Phổ biến là rượu cất, ở một vài nơi lại uống hoãng, thứ rượu không qua trưng cất, có vị chua và ít cay.

Người Dao thường hút thuốc lá và thuốc lào bằng điếu cầy hay tẩu.

Mặc: Trước đây đàn ông để tóc dài, búi sau gáy hoặc để chỏm tóc dài trên đỉnh đầu, xung quanh cạo nhẵn. Các nhóm Dao thường có cách đội khăn khác nhau. áo có hai loại, áo dài và áo ngắn.

Phụ nữ Dao mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài yếm, váy hoặc quần. Y phục theo rất sặc sỡ. Họ không theo theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào trí nhớ, thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên mặt phải. Nhiều loại hoa văn như chữ vạn, cây thông, hình chim, người, động vật, lá cây. Cách in hoa văn trên vải bằng sáp ong ở người Dao rất độc đáo. Muốn hình gì người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chẩy rồi in lên vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn mầu xanh lơ do phủ lớp sáp ong không bị thấm chàm.

: Người Dao thường sống ở vùng lưng chừng núi hầu khắp các tỉnh miền núi miền Bắc. Tuy nhiên một số nhóm như Dao Quần trắng ở thung lũng, còn Dao Ðỏ lại ở trên núi cao. Thôn xóm phần nhiều phân tán, rải rác, năm bẩy nóc nhà. Nhà của người Dao rất khác nhau, tuỳ nơi họ ở nhà trệt, nhà sàn hay nhà nửa sàn, nửa đất.

Phương tiện vận chuyển: Người Dao ở vùng cao quen dùng địu có hai quai đeo vai, vùng thấp gánh bằng đôi dậu. Túi vải hay túi lưới đeo vai rất được họ ưa dùng.

Quan hệ xã hội: Trong thôn xóm tồn tại chủ yếu các quan hệ xóm giềng và quan hệ dòng họ.

Người Dao có nhiều họ, phổ biến nhất là các họ Bàn, Ðặng, Triệu. Các dòng họ, chi họ thường có gia phả riêng và có hệ thống tên đệm để phân biệt giữa những người thuộc các thế hệ khác nhau.

Sinh đẻ: Phụ nữ đẻ ngồi, đẻ ngay trong buồng ngủ. Trẻ sơ sinh được tắm bằng nước nóng. Nhà có người ở cữ người ta treo cành lá xanh hay cài hoa chuối trước cửa để làm dấu không cho người lạ vào nhà vì sợ vía độc ảnh hưởng tới sức khoẻ đứa trẻ. Trẻ sơ sinh được ba ngày thì làm lễ cúng mụ.

Cưới xin: Trai gái muốn lấy được nhau phải so tuổi, bói chân gà xem có hợp nhau không. Có tục chăng dây, hát đối đáp giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà, hát trong đám cưới. Lúc đón dâu, cô dâu được cõng ra khỏi nhà gái và bước qua cái kéo mà thầy cúng đã làm phép mới được vào nhà trai.

Ma chay: Thày tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay. Nhà có người chết con cái đến nhà thầy mời về chủ trì các nghi lễ, tìm đất đào huyệt. Người ta kiêng khâm liệm người chết vào giờ sinh của những người trong gia đình. Người chết được liệm vào quan tài để trong nhà hay chỉ bó chiếu ra đến huyệt rồi mới cho vào quan tài. Mộ được đắp đất, xếp đá ở chân mộ. ở một số nơi có tục hoả táng cho những người chết từ 12 tuổi trở lên.

Lễ làm chay cho người chết diễn ra sau nhiều năm, thường được kết hợp với lễ cấp sắc cho một người đàn ông nào đó đang sống trong gia đình. Lễ tổ chức ba ngày, ngày đầu gọi là lễ phá ngục, giải thoát hồn cho người chết, ngày thứ hai gọi là lễ tắm hương hoa cho người chết trước khi đưa hồn về bàn thờ tổ tiên trong nhà, ngày thứ ba lễ cấp sắc. Người chết được cúng đưa hồn về quê cũ ở Dương Châu.


Nhà mới: Muốn làm nhà phải xem tuổi những người trong gia đình, nhất là tuổi chủ gia đình. Nghi lễ chọn đất được coi là quan trọng. Buổi tối, người ta đào một hố to bằng miệng bát, xếp một số hạt gạo tượng trưng cho người, trâu bò, tiền bạc, thóc lúa, tài sản rồi úp bát lên. Dựa vào mộng báo đêm đó mà biết điềm xấu hay tốt. Sáng hôm sau ra xem hỗ, các hạt gạo vẫn giữa nguyên vị trí là có thể làm nhà được.

Thờ cúng: Người Dao vừa tin theo các tín ngưỡng nguyên thuỷ, các nghi lễ nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và nhất là Ðạo giáo. Bàn vương được coi là thuỷ tổ của người Dao nên được cúng chung với tổ tiên từng gia đình. Theo truyền thống tất cả đàn ông đã đến tuổi trưởng thành đều phải qua lễ cấp sắc. một nghi lễ vừa mang tính chất của Ðạo giáo, vừa mang những vết của lễ thành đinh xa xưa.

Lịch: Người Dao quen dùng âm lịch để tính thời gian sản xuất và sinh hoạt.

Học: Hầu hết các xóm thôn người Dao đều có người biết chữ Hán, nôm Dao. Người ta học chữ để đọc sách cúng, sách truyện, thơ.

Văn nghệ: Người Dao có vốn văn nghệ dân gian rất phong phú, nhiều truyện cổ, bài hát, thơ ca. Ðặc biệt truyện Quả bầu với nạn hồng thuỷ, Sự tích Bàn Vương rất phổ biến trong người Dao. Múa, nhạc được họ sử dụng chủ yếu trong các nghi lễ tôn giáo.

Chơi: Người Dao thích chơi đu, chơi quay, đi cà kheo.

Theo cema.gov.vn

Dân tộc Dao

Có thể bạn quan tâm

Hà Nội phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Hà Nội phát triển kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Theo Nghị định 272 của Chính phủ, TP Hà Nội có 4 xã và 17 thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các xã dân tộc thiểu số trên địa bàn đã tận dụng các nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách của Trung ương và thành phố để đầu tư, phát triển hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội thông qua các chương trình mục tiêu quốc gia, mục tiêu chuyên đề. Từ việc huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, kinh tế xã hội thuộc các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số đang từng bước đổi thay.

Đồng hành cùng nông dân đổi mới tư duy sản xuất

Đồng hành cùng nông dân đổi mới tư duy sản xuất

Từ canh tác nông nghiệp truyền thống, năm 2014, anh Doãn Văn Hinh (xã Văn Giang, tỉnh Hưng Yên) đã mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình vườn cảnh. Cùng với hỗ trợ của Hội nông dân về vốn và chuyển giao khoa học kỹ thuật, đến nay nhà vườn của anh Hinh là một trong những nhà vườn tiêu biểu của địa phương. Mỗi dịp tết nguyên đán, vườn của anh cung ứng thị trường khoảng 600 cây quất, bưởi cảnh, thu lãi khoảng 400 triệu đồng.

Từ canh tác nương rẫy đến những mô hình kinh tế xanh

Từ canh tác nương rẫy đến những mô hình kinh tế xanh

Tỉnh Quảng Trị có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số với cuộc sống còn nhiều khó khăn, thiếu thốn, canh tác lạc hậu. Những năm qua, Bộ đội Biên phòng đã đồng hành, sát cánh cùng với bà con xây dựng nhiều mô hình kinh tế mới.

'Lợi kép' từ chủ trương giao, khoán bảo vệ rừng tại Quảng Ngãi

'Lợi kép' từ chủ trương giao, khoán bảo vệ rừng tại Quảng Ngãi

Tổ cộng đồng bảo vệ rừng thôn Làng Ren, xã Minh Long thành lập từ năm 2020 với 51 hộ dân tham gia. Tổ được Nhà nước giao, khoán bảo vệ hơn 1.400 ha rừng tự nhiên. Đây được xem là lực lượng nòng cốt, tai mắt hỗ trợ đắc lực cho các quản lý bảo vệ rừng viên trong việc tuần tra, truy quét bảo vệ rừng. Nhờ đó, tài nguyên rừng được gìn giữ, không bị xâm hại. Các thành viên ngoài việc được chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng còn có thêm nguồn thu nhập phụ từ các mô hình kinh tế dưới tán rừng.

Người dân biên giới Nghệ An khốn khổ vì đường xuống cấp

Người dân biên giới Nghệ An khốn khổ vì đường xuống cấp

Sau nhiều đợt mưa lũ liên tiếp, tuyến đường liên xã nối từ Quốc lộ 7 - thị trấn Mường Xén đến xã Na Ngoi (tỉnh Nghệ An) đã bị sạt lở và hư hỏng nghiêm trọng. Đây là tuyến đường độc đạo phục vụ việc đi lại và giao thương của hàng nghìn hộ dân vùng biên giới.

Tổ chức không gian du lịch Sa Pa trong mối liên kết vùng

Tổ chức không gian du lịch Sa Pa trong mối liên kết vùng

Tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực du lịch ngày càng lớn, hạ tầng chưa đồng bộ, nguy cơ sạt lở, suy giảm cảnh quan, bản sắc văn hóa đang là những vấn đề cấp bách đặt ra cho phường Sa Pa nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung.

Khắc phục kịp thời sạt lở cồn Thanh Long

Khắc phục kịp thời sạt lở cồn Thanh Long

Ngày 5/12, Ủy ban nhân dân xã Quới Thiện (tỉnh Vĩnh Long) cho biết, địa phương đang tích cực phối hợp với ngành chức năng và người dân triển khai các giải pháp khắc phục tình hình sạt lở tại khu vực đê bao cồn Thanh Long.

Dứa chết hàng loạt, người nông dân thiệt hại nặng nề

Dứa chết hàng loạt, người nông dân thiệt hại nặng nề

Hàng trăm ha cây dứa của người dân trên địa bàn xã Hà Long và phường Quang Trung, tỉnh Thanh Hóa, đang trong giai đoạn phát triển xanh tốt, bỗng nhiên héo úa và chết hàng loạt trong khoảng một tháng trở lại đây, gây thiệt hại nặng nề cho người nông dân. Hiện chính quyền địa phương đang thống kê mức thiệt hại, tìm giải pháp hỗ trợ giúp nông dân giảm thiệt hại do cây dứa bị chết.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Festival mùa đông Bắc Hà mang đến nhiều trải nghiệm độc đáo

Festival mùa đông Bắc Hà mang đến nhiều trải nghiệm độc đáo

Từ ngày 14-23/11, Festival mùa đông “Sắc màu cao nguyên” diễn ra tại xã Bắc Hà, tỉnh Lào Cai với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch đặc sắc, mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo của mùa đông vùng cao.
Festival nhằm giới thiệu, quảng bá các sản phẩm du lịch mùa đông đặc sắc của vùng cao Bắc Hà, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Giữa không gian núi rừng Điện Biên, lực lượng người có uy tín từ lâu giữ vai trò quan trọng trong cộng đồng. Am hiểu phong tục, tiếng nói địa phương, họ là cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với người dân một cách gần gũi và thuyết phục.

Thắp sáng tri thức miền biên viễn

Thắp sáng tri thức miền biên viễn

Hơn 60 năm trước, đồng bào Rục đã được chính quyền và Bộ đội Biên phòng vận động rời hang đá, về định cư, bắt đầu hành trình hòa nhập với cộng đồng. Đến nay, thách thức lớn nhất vẫn là xóa bỏ mù chữ để bà con có thể biết đọc, biết viết, góp phần nâng cao kiến thức, phát triển sản xuất, tạo sinh kế bền vững.

Nỗ lực duy trì bữa ăn bán trú cho học sinh vùng khó Quảng Ngãi

Nỗ lực duy trì bữa ăn bán trú cho học sinh vùng khó Quảng Ngãi

Trường Trung học Cơ sở Măng Cành, xã Măng Đen, tỉnh Quảng Ngãi có 177 học sinh nhưng chỉ có 65 em được hưởng chế độ bán trú. Do điều kiện khó khăn về kinh tế cũng như hạ tầng giao thông, việc không được hưởng bán trú khiến công tác duy trì sĩ số gặp nhiều khó khăn. Nhà trường đã kêu gọi các nhà hảo tâm cùng đồng hành để hỗ trợ cho các em còn lại được ăn bán trú; thậm chí, nhiều em nhà xa sẽ được bố trí để ở nội trú trong trường.

Nguồn vốn tín dụng 'cứu cánh' cho người nghèo ở Quảng Ngãi

Nguồn vốn tín dụng 'cứu cánh' cho người nghèo ở Quảng Ngãi

Khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn vay là trở ngại để người dân miền núi Quảng Ngãi thoát nghèo. Thấu hiểu được điều đó, những năm qua, tính dụng chính sách xã hội đã đồng hành và đang trở thành chiếc phao cứu sinh cho người dân nghèo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Đồng bào K’Ho xây dựng cà phê OCOP trên cao nguyên Langbiang

Đồng bào K’Ho xây dựng cà phê OCOP trên cao nguyên Langbiang

Năm 2022, thương hiệu cà phê Chư Mui được ông Ha Hoang ở phường Langbiang – Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng sáng lập và liên kết với 7 hộ dân địa phương để sản xuất và chế biến theo hướng hữu cơ với tổng diện tích gần 15 ha, thu nhập bình quân gần 500 triệu đồng/ha/năm.

Khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp đầu tiên tại Lạng Sơn

Khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp đầu tiên tại Lạng Sơn

Ngày 9/11, tại Khu tái định cư Pắn Pé, thôn Hợp Thành, xã Khuất Xá, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức khởi công xây dựng công trình Trường phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học và Trung học cơ sở Khuất Xá. Đây là công trình đầu tiên trong tổng số 11 trường phổ thông nội trú liên cấp vùng biên giới tỉnh Lạng Sơn sẽ được thực hiện từ nay đến năm 2027.

Nan giải nguồn nhân lực dạy tiếng Anh ở vùng khó Điện Biên

Nan giải nguồn nhân lực dạy tiếng Anh ở vùng khó Điện Biên

Năm học 2025-2026, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên tiếp tục đối mặt với tình trạng thiếu hụt giáo viên tiếng Anh. Thực trạng này không chỉ gây áp lực lớn cho đội ngũ đang giảng dạy mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc triển khai hiệu quả Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tại nhiều trường vùng khó.

Đưa bản sắc văn hóa vào trường học

Đưa bản sắc văn hóa vào trường học

Tại Trường Tiểu học Thái Phiên, phường Ea Kao, tỉnh Đắk Lắk, chuyên đề “Nghề dệt vải thổ cẩm của đồng bào Ê Đê - Tây Nguyên” được chọn là nội dung giáo dục địa phương tiêu biểu trong năm học này.

Mang dịch vụ công đến gần với người dân

Mang dịch vụ công đến gần với người dân

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, phường Thảo Nguyên, tỉnh Sơn La, đã triển khai mô hình “Ngày Chủ nhật hành động - Mang dịch vụ công đến tổ dân phố” gắn với việc thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”. Mô hình đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của người dân.

Nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên không gian mạng

Nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên không gian mạng

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã chủ động ứng dụng không gian mạng trong công tác tuyên truyền, giúp chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến gần hơn với người dân, góp phần nâng cao nhận thức và lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng.

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Được mệnh danh là “Sa Pa thứ hai” của vùng Tây Bắc, Cao nguyên Sìn Hồ (Lai Châu) không chỉ hấp dẫn bởi khí hậu mát mẻ quanh năm và cảnh quan hùng vĩ, mà còn là nơi lưu giữ nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc Mông, Dao. Những năm gần đây, xã Sìn Hồ đã và đang khai thác hiệu quả tiềm năng phát triển du lịch gắn với bảo tồn thiên nhiên và bản sắc văn hóa, từng bước đưa du lịch trở thành hướng phát triển kinh tế bền vững của địa phương.