Nghệ nhân Tạ Thị Bích - người bền bỉ giữ lửa nghệ thuật chầu văn

Nghệ nhân Tạ Thị Bích - người bền bỉ giữ lửa nghệ thuật chầu văn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc thực hành giá Quan lớn đệ Tam tại đền Cửa Đông. Ảnh: baolangson.vn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc thực hành giá Quan lớn đệ Tam
tại đền Cửa Đông. Ảnh: baolangson.vn

Sinh năm 1945, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc chính thức gắn bó với hát chầu văn khi 33 tuổi. Nhưng cái duyên của nghề đã đến với bà ngay từ khi còn là một cô bé 6 tuổi. Bà Lộc chia sẻ: Lúc nhỏ, tôi rất thích theo mẹ đi lễ đền, chùa và xem trình diễn hầu đồng. Mỗi lần được nghe những câu hát chầu văn, tôi tò mò tại sao người ta có thể nhớ được lời và hát được những giai điệu khó đến thế.

Năm 1978, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc được “thầy” Nguyễn Thị Tỵ (sinh năm 1902), thủ nhang đền Kỳ Cùng truyền dạy thực hành nghi lễ chầu văn tại Tổ Sơn Phúc Thịnh Linh Điện, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn. Sau khi đã thực hành thành thạo các nguyên tắc, động tác kỹ thuật, nội dung các bài hát chầu văn, từ năm 1990 đến nay, bà Lộc thường xuyên tham gia thực hiện các nghi lễ, nghi thức theo quy định của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Năm 1995, được chính quyền địa phương và các ngành chức năng cho phép, bà cùng gia đình phát tâm công đức, sự đóng góp của các con nhang đệ tử và du khách thập phương hưng công, đầu tư trùng tu, tôn tạo đền Cửa Đông. Năm 2002, đền Cửa Đông được xếp hạng di tích cấp tỉnh, đến năm 2013 được xếp hạng di tích quốc gia.

Bên cạnh việc trực tiếp thực hành các khóa lễ tại nhiều đền, phủ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn và nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước như: Hà Nội, Nam Định, Hà Nam, Lào Cai, Yên Bái, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, An Giang... bà Lộc tham gia nhiều liên hoan, hội diễn liên quan tới tín ngưỡng thờ Mẫu trong và ngoài nước như: Liên hoan hát chầu văn năm 2017 của Cục Văn hóa cơ sở; Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn tại tỉnh Yên Bái năm 2017; Liên hoan nghi lễ chầu văn tỉnh Lạng Sơn các năm 2016, 2017 và 2018; Liên hoan hát Văn, hát Chầu văn toàn quốc năm 2019 tại tỉnh Hà Nam; Liên hoan giao lưu Văn hóa Việt Nam – Hàn Quốc tại thủ đô Seoul (Hàn Quốc)…

Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc, Trưởng Ban Quản lý di tích Đền Cửa Đông, thành phố Lạng Sơn trong một giá hầu. Ảnh: baolangson.vn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc, Trưởng Ban Quản lý di tích Đền Cửa Đông,
thành phố Lạng Sơn trong một giá hầu. Ảnh: baolangson.vn

Cũng bởi đam mê gắn bó với nghề và tình yêu sâu sắc với chầu văn, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc luôn trăn trở làm thế nào để lưu truyền được cho thế hệ sau tình yêu với hát chầu văn. Cho đến nay, bà Lộc đã truyền nghề cho 116 đệ tử. Bà cho biết: Tôi muốn truyền đạt lại tất cả những gì mình biết cho các học trò, đồng thời động viên đệ tử cố gắng gìn giữ tinh hoa của các cụ để lại, bởi học hát văn cần phải có đam mê và kiên trì.

Ông Nguyễn Hải Thanh, Thủ nhang đền Cô bé Thượng Ngàn, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn – người được bà Lộc truyền dạy nghi lễ chầu văn chia sẻ: Nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc là người đi đầu trong việc gìn giữ và phát huy diễn xướng nghi lễ chầu văn trong tín ngưỡng thờ đạo Mẫu hiện nay tại tỉnh Lạng Sơn. Tôi thực sự may mắn được bà truyền dạy, uốn nắn từ câu hát chầu văn cho đến những nghi lễ, nghi thức cổ của tín ngưỡng thờ Mẫu.

“Tín ngưỡng thờ mẫu” là một trong những di sản của Việt Nam được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhằm góp phần gìn giữ và phát huy di sản nghi lễ chầu văn và tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc tích cực tham gia các hoạt động bảo tồn loại hình văn hóa độc đáo này. Hiện nay, bà là Phó Chủ tịch Hội bảo tồn văn hóa Đạo Mẫu Việt Nam; hội viên Hội Bảo tồn văn hóa thờ Mẫu và hát văn Hà Nội; Ủy viên Ban Chấp hành Hội Di sản văn hóa Lạng Sơn.

Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Lạng Sơn Hoàng Văn Páo nhận xét: Nghi lễ chầu văn là hoạt động không thể thiếu của tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lạng Sơn. Nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc là một trong số những người thực hành nghi lễ chầu văn nắm được các lề lối cổ. Bà là người có tấm lòng và tâm huyết với nghi lễ chầu văn cổ truyền của dân tộc.

Với những đóng góp của mình cho trong việc thực hành, phát huy và truyền dạy di sản nghi lễ chầu văn, tháng 11/ 2015, bà Tạ Thị Bích Lộc vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” ở loại hình “tập quán xã hội và tín ngưỡng”.
Ngọc Tùng

Có thể bạn quan tâm

Đưa di sản trở thành 'lớp học mở'

Đưa di sản trở thành 'lớp học mở'

Ngày 24/12, tại Đình cổ Hùng Lô - không gian trải nghiệm di sản văn hóa tiêu biểu vùng Đất Tổ, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ tổ chức công bố Chương trình Du lịch học đường - Giáo dục di sản văn hóa vùng Đất Tổ.

Bảo tồn, nâng tầm di sản văn hóa gốm Chăm

Bảo tồn, nâng tầm di sản văn hóa gốm Chăm

Làng gốm Chăm Bàu Trúc ở xã Ninh Phước, tỉnh Khánh Hòa, là một trong những làng gốm cổ xưa nhất ở Đông Nam Á đến nay vẫn duy trì phương pháp sản xuất hoàn toàn thủ công với những giá trị văn hóa, kỹ thuật độc đáo. “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” đã được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Sắc âm Chiêng Mường và nhạc Ngũ âm Khmer giữa lòng Hà Nội

Sắc âm Chiêng Mường và nhạc Ngũ âm Khmer giữa lòng Hà Nội

Không gian văn hóa nghệ thuật 22 Hàng Buồm (Hà Nội) những ngày qua vang lên những thanh âm rất đặc biệt – khi trầm hùng, ngân vọng của Chiêng Mường, khi rộn ràng, trang nghiêm của Nhạc Ngũ âm Khmer. Giữa lòng Thủ đô, những sắc âm đến từ núi rừng Phú Thọ và phum sóc Nam Bộ đã mang đến cho công chúng một trải nghiệm di sản sống động và đầy cảm xúc.

Rộn rã Đêm hội cồng chiêng Đông Nam Á năm 2025

Rộn rã Đêm hội cồng chiêng Đông Nam Á năm 2025

Đêm 20/12 trên Quảng trường Lâm Viên, phường Xuân Hương- Đà Lạt, UBND tỉnh Lâm Đồng đã tổ chức Đêm hội hòa âm cồng chiêng Đông Nam Á 2025. Sự kiện trên có sự tham gia của các đoàn nghệ nhân đến từ 3 quốc gia Đông Nam Á là Lào, Campuchia và Malaysia; đại diện đoàn nghệ nhân các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Quảng Ngãi, Phú Thọ; đại diện các đoàn nghệ nhân nhiều địa phương và các doanh nghiệp du lịch của tỉnh Lâm Đồng.

Kế thừa và phát huy di sản văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên

Kế thừa và phát huy di sản văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên

Ngày 19/12, tại Trung tâm Văn hóa - Du lịch tỉnh Đắk Lắk, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức Liên hoan Văn hóa Cồng chiêng và Nhạc cụ truyền thống các dân tộc năm 2025 với chủ đề với chủ đề “Âm vang cồng chiêng - gắn kết cộng đồng”.

Lạng Sơn: Bảo tồn và quảng bá văn học dân gian của các dân tộc thiểu số

Lạng Sơn: Bảo tồn và quảng bá văn học dân gian của các dân tộc thiểu số

Bảo tồn và phát huy giá trị văn học dân gian các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc… là những vấn đề trọng tâm được phân tích, luận bàn, đưa ra tại Hội thảo: “Nâng cao chất lượng, hiệu quả trong nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn tác phẩm, công trình văn học dân gian của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh”, do Hội Văn học Nghệ thuật và Nhà báo tỉnh Lạng Sơn tổ chức chiều 18/12.

Kỹ nghệ kéo sợi của phụ nữ Dao

Kỹ nghệ kéo sợi của phụ nữ Dao

Để làm ra được những chiếc áo truyền thống với vẻ đẹp sặc sỡ, tỉ mỉ của phụ nữ Dao ở bản Hùng Pèng, xã Phong Thổ (tỉnh Lai Châu) phải trải qua rất nhiều công đoạn và được làm hoàn toàn thủ công. Trong những công đoạn đó, công đoạn kéo sợi cần phải tỉ mỉ, kỳ công để từ những sợi vải nhỏ, ngắn được đan bện lại với nhau thành những cuộn vải bền đẹp.

Người tiếp lửa đam mê văn hóa dân tộc Cao Lan

Người tiếp lửa đam mê văn hóa dân tộc Cao Lan

Nghệ nhân Nhân dân Sầm Văn Dừn là người dân tộc Cao Lan, ở thôn Mãn Hóa, xã Phú Lương, tỉnh Tuyên Quang. Chứng kiến sự mai một của nhiều giá trị truyền thống theo thời gian, ông luôn trăn trở, tích cực nghiên cứu, học hỏi, sưu tầm, gìn giữ và thực hành các di sản văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Chăm

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Chăm

Với hệ thống đền tháp, lễ hội, làng nghề và kho tàng di sản vật thể, phi vật thể đặc sắc, văn hóa Chăm ở Khánh Hòa không chỉ là dấu ấn lịch sử - văn hóa lâu đời, mà còn đang được bảo tồn, phát huy, gắn với phát triển du lịch và sinh kế cộng đồng, tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Chăm trong đời sống đương đại.

Nâng tầm di sản quốc gia 'Nghề làm bánh Pía'

Nâng tầm di sản quốc gia 'Nghề làm bánh Pía'

Chiều 16/12, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Cần Thơ tổ chức Hội nghị công bố kết quả thực hiện Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghề thủ công truyền thống “Nghề làm bánh Pía”.

Phát huy hiệu quả các mô hình giáo dục di sản trong trường học

Phát huy hiệu quả các mô hình giáo dục di sản trong trường học

Cùng với việc nâng cao chất lượng dạy học, hiện nay, nhiều trường học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ngày càng chú trọng việc đưa văn hóa truyền thống đồng bào dân tộc thiểu số vào trong các chương trình giảng dạy, hoạt động ngoại khóa, ngày hội…; qua đó giúp các em nâng cao ý thức gìn giữ và phát huy các di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật thu hút đông đảo người dân

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật thu hút đông đảo người dân

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật Bù Đăng năm 2025 và Chương trình ẩm thực đồng quê đã diễn ra ngày 14/12, tại xã Bù Đăng, tỉnh Đồng Nai. Lễ hội thu hút 20 đội diều sáo nghệ thuật đến từ các câu lạc bộ ở Đồng Nai, Lâm Đồng, TP Hồ Chí Minh, Đăk Lăk, Hải Phòng, Hưng Yên, Tây Ninh… tham gia với hơn 140 diều. Tại Lễ hội các đội tham gia dự thi ở 3 hạng mục: Thi diều vượt câu liêm, Thi diều đẹp, sáo đẹp, Thi diều to, sáo to.

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.