Nghệ nhân Tạ Thị Bích - người bền bỉ giữ lửa nghệ thuật chầu văn

Nghệ nhân Tạ Thị Bích - người bền bỉ giữ lửa nghệ thuật chầu văn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc thực hành giá Quan lớn đệ Tam tại đền Cửa Đông. Ảnh: baolangson.vn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc thực hành giá Quan lớn đệ Tam
tại đền Cửa Đông. Ảnh: baolangson.vn

Sinh năm 1945, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc chính thức gắn bó với hát chầu văn khi 33 tuổi. Nhưng cái duyên của nghề đã đến với bà ngay từ khi còn là một cô bé 6 tuổi. Bà Lộc chia sẻ: Lúc nhỏ, tôi rất thích theo mẹ đi lễ đền, chùa và xem trình diễn hầu đồng. Mỗi lần được nghe những câu hát chầu văn, tôi tò mò tại sao người ta có thể nhớ được lời và hát được những giai điệu khó đến thế.

Năm 1978, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc được “thầy” Nguyễn Thị Tỵ (sinh năm 1902), thủ nhang đền Kỳ Cùng truyền dạy thực hành nghi lễ chầu văn tại Tổ Sơn Phúc Thịnh Linh Điện, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn. Sau khi đã thực hành thành thạo các nguyên tắc, động tác kỹ thuật, nội dung các bài hát chầu văn, từ năm 1990 đến nay, bà Lộc thường xuyên tham gia thực hiện các nghi lễ, nghi thức theo quy định của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Năm 1995, được chính quyền địa phương và các ngành chức năng cho phép, bà cùng gia đình phát tâm công đức, sự đóng góp của các con nhang đệ tử và du khách thập phương hưng công, đầu tư trùng tu, tôn tạo đền Cửa Đông. Năm 2002, đền Cửa Đông được xếp hạng di tích cấp tỉnh, đến năm 2013 được xếp hạng di tích quốc gia.

Bên cạnh việc trực tiếp thực hành các khóa lễ tại nhiều đền, phủ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn và nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước như: Hà Nội, Nam Định, Hà Nam, Lào Cai, Yên Bái, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, An Giang... bà Lộc tham gia nhiều liên hoan, hội diễn liên quan tới tín ngưỡng thờ Mẫu trong và ngoài nước như: Liên hoan hát chầu văn năm 2017 của Cục Văn hóa cơ sở; Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn tại tỉnh Yên Bái năm 2017; Liên hoan nghi lễ chầu văn tỉnh Lạng Sơn các năm 2016, 2017 và 2018; Liên hoan hát Văn, hát Chầu văn toàn quốc năm 2019 tại tỉnh Hà Nam; Liên hoan giao lưu Văn hóa Việt Nam – Hàn Quốc tại thủ đô Seoul (Hàn Quốc)…

Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc, Trưởng Ban Quản lý di tích Đền Cửa Đông, thành phố Lạng Sơn trong một giá hầu. Ảnh: baolangson.vn
Nghệ nhân ưu tú Tạ Thị Bích Lộc, Trưởng Ban Quản lý di tích Đền Cửa Đông,
thành phố Lạng Sơn trong một giá hầu. Ảnh: baolangson.vn

Cũng bởi đam mê gắn bó với nghề và tình yêu sâu sắc với chầu văn, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc luôn trăn trở làm thế nào để lưu truyền được cho thế hệ sau tình yêu với hát chầu văn. Cho đến nay, bà Lộc đã truyền nghề cho 116 đệ tử. Bà cho biết: Tôi muốn truyền đạt lại tất cả những gì mình biết cho các học trò, đồng thời động viên đệ tử cố gắng gìn giữ tinh hoa của các cụ để lại, bởi học hát văn cần phải có đam mê và kiên trì.

Ông Nguyễn Hải Thanh, Thủ nhang đền Cô bé Thượng Ngàn, phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn – người được bà Lộc truyền dạy nghi lễ chầu văn chia sẻ: Nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc là người đi đầu trong việc gìn giữ và phát huy diễn xướng nghi lễ chầu văn trong tín ngưỡng thờ đạo Mẫu hiện nay tại tỉnh Lạng Sơn. Tôi thực sự may mắn được bà truyền dạy, uốn nắn từ câu hát chầu văn cho đến những nghi lễ, nghi thức cổ của tín ngưỡng thờ Mẫu.

“Tín ngưỡng thờ mẫu” là một trong những di sản của Việt Nam được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhằm góp phần gìn giữ và phát huy di sản nghi lễ chầu văn và tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc tích cực tham gia các hoạt động bảo tồn loại hình văn hóa độc đáo này. Hiện nay, bà là Phó Chủ tịch Hội bảo tồn văn hóa Đạo Mẫu Việt Nam; hội viên Hội Bảo tồn văn hóa thờ Mẫu và hát văn Hà Nội; Ủy viên Ban Chấp hành Hội Di sản văn hóa Lạng Sơn.

Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Lạng Sơn Hoàng Văn Páo nhận xét: Nghi lễ chầu văn là hoạt động không thể thiếu của tín ngưỡng thờ Mẫu tại Lạng Sơn. Nghệ nhân Tạ Thị Bích Lộc là một trong số những người thực hành nghi lễ chầu văn nắm được các lề lối cổ. Bà là người có tấm lòng và tâm huyết với nghi lễ chầu văn cổ truyền của dân tộc.

Với những đóng góp của mình cho trong việc thực hành, phát huy và truyền dạy di sản nghi lễ chầu văn, tháng 11/ 2015, bà Tạ Thị Bích Lộc vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” ở loại hình “tập quán xã hội và tín ngưỡng”.
Ngọc Tùng

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày 11/9, thông tin từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 sẽ diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa từ ngày 17-19/10/2025, với sự tham gia của 6 tỉnh, thành phố gồm: Khánh Hòa, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng, An Giang và Thành phố Hồ Chí Minh.

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Nằm ẩn mình trong thung lũng với cảnh sắc bình dị, nguyên sơ của núi rừng và những thửa ruộng bậc thang lúa đang trổ bông là cụm di tích khảo cổ đặc biệt bãi đá có hình khắc cổ Suối Cỏ (xã Nhân Nghĩa, tỉnh Phú Thọ).

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Điện Biên là vùng đất hội tụ 19 dân tộc anh em cùng chung sống, tạo nên bức tranh văn hóa rực rỡ sắc màu, từ trang phục truyền thống đến phong tục, lễ hội đặc sắc. Nhiều giá trị văn hóa được tôn vinh là di sản của quốc gia, nhân loại. Người thổi niềm đam mê, là “linh hồn sống” của các di sản ấy chính là những nghệ nhân, họ thắp lên ngọn lửa đam mê, gìn giữ và truyền dạy tinh hoa văn hóa, để mạch nguồn di sản mãi lan tỏa, trường tồn cùng thời gian.

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Tháng Văn hóa đường phố Lâm Đồng

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Tháng Văn hóa đường phố Lâm Đồng

Tối 6/9, Tháng Văn hóa đường phố với chủ đề “Lâm Đồng - Hội tụ tinh hoa, Kết nối cảm xúc” đã diễn ra tại phường Phan Thiết. Đây là hoạt động chính nằm trong chương trình “Tháng trải nghiệm điểm đến du lịch tỉnh Lâm Đồng năm 2025” do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng tổ chức.

Trưng bày 200 bức ảnh, tư liệu chống rác thải nhựa

Trưng bày 200 bức ảnh, tư liệu chống rác thải nhựa

Ngày 5/9, tại phường Phú Yên (tỉnh Đắk Lắk), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh tổ chức trưng bày tư liệu chống rác thải nhựa; tập huấn công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền chủ quyền biên giới biển, đảo Việt Nam.

Rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc trong chuỗi sự kiện "Vui Tết độc lập"

Rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc trong chuỗi sự kiện "Vui Tết độc lập"

Từ ngày 30/8 đến 2/9/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội), diễn ra chuỗi hoạt động đặc sắc với chủ đề “Vui Tết độc lập”, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Sự kiện có sự tham gia của gần 200 nghệ nhân, đồng bào đến từ 18 dân tộc trên cả nước, tái hiện không gian văn hóa truyền thống qua phiên chợ vùng cao, trình diễn dân ca, dân vũ, ẩm thực, trò chơi dân gian, giới thiệu sản vật địa phương...Ảnh: Vân Chi/TTXVN

80 năm Quốc khánh: Đa dạng hoạt động văn hóa, trải nghiệm tại Đắk Lắk

80 năm Quốc khánh: Đa dạng hoạt động văn hóa, trải nghiệm tại Đắk Lắk

Dịp Quốc khánh 2/9 năm nay, tỉnh Đắk Lắk sôi động với nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật đặc sắc. Các chương trình không chỉ tạo không gian vui tươi, gắn kết cộng đồng mà còn mang đến cho du khách những trải nghiệm mới mẻ về vùng đất và con người nơi đây. Qua đó, hình ảnh Đắk Lắk ngày càng thêm gần gũi, hấp dẫn trong mắt bạn bè và du khách gần xa.

Tôn vinh, lan tỏa giá trị của di sản Then

Tôn vinh, lan tỏa giá trị của di sản Then

Chiều 31/8, tại tỉnh Thái Nguyên, Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam phối hợp với Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc; Trung tâm cung ứng dịch vụ xã Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh; Hội Tinh hoa Việt Nam đến từ Cộng hòa Pháp tổ chức chương trình nghệ thuật “Sắc Then Việt Bắc”. Sự kiện với sự tham gia của nhiều nghệ nhân, nghệ sỹ, nhà nghiên cứu và đông đảo công chúng yêu mến di sản Then.

Khai mạc Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025

Khai mạc Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, tối 29/8, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai tổ chức khai mạc Lễ hội Tinh hoa đại ngàn - Biển xanh hội tụ năm 2025 với chủ đề: "Khát vọng biển xanh - Đại ngàn tỏa sáng".

Hát Xoan - Di sản lan tỏa từ miền đất Tổ

Hát Xoan - Di sản lan tỏa từ miền đất Tổ

Trong kho tàng nghệ thuật dân gian Việt Nam, Hát Xoan Phú Thọ là loại hình độc đáo, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - cội nguồn dựng nước của dân tộc. Với giai điệu mộc mạc, ca từ dung dị nhưng giàu chiều sâu văn hóa, Hát Xoan không chỉ phản ánh đời sống tinh thần của cư dân vùng đất Tổ mà còn góp phần khẳng định bản sắc Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới.

Độc đáo ngôi đình có một không hai ở Đồng Tháp

Độc đáo ngôi đình có một không hai ở Đồng Tháp

Hai cây bồ đề buông rễ ôm toàn bộ ngôi đình là một trong những nét độc đáo, cổ kính của đình Tân Đông ở xã Tân Đông, tỉnh Đồng Tháp. Hơn 100 năm qua, dù qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo nhưng các giá trị lịch sử, văn hóa của ngôi đình này vẫn còn vẹn nguyên đến hôm nay. Ngày nay, đình Tân Đông là một trong những địa điểm thu hút, đón khách tham quan, du lịch nổi tiếng ở xã Tân Đông, tỉnh Đồng Tháp.

Trên 2.500 người sẽ tham gia màn đại xòe trong Tết Độc lập

Trên 2.500 người sẽ tham gia màn đại xòe trong Tết Độc lập

Ban Tổ chức Tết Độc lập tỉnh Lai Châu cho biết, chương trình Tết Độc lập năm 2025 tại xã Than Uyên ở quy mô cấp tỉnh sẽ diễn ra từ ngày 30/8 đến hết ngày 2/9. Chủ tịch UBND xã Than Uyên Phan Văn Ngọc nêu rõ, điểm nhấn trong dịp Tết Độc lập năm nay là màn đại xòe, với sự tham gia của trên 2.500 người. Trước khi diễn ra màn múa xòe sẽ diễn ra màn múa khèn, múa ô của dân tộc Mông.

Lào Cai: Xây dựng văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững

Lào Cai: Xây dựng văn hóa trở thành động lực phát triển bền vững

“Trong giai đoạn phát triển mới, ngành Văn hóa cần nhận thức sâu sắc văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là cội nguồn sức mạnh nội sinh, là động lực thúc đẩy phát triển bền vững. Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn với nâng cao chỉ số hạnh phúc của nhân dân, chính là con đường đưa Lào Cai vươn lên phát triển xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc, trở thành một cực tăng trưởng mới, một trung tâm kết nối kinh tế - văn hóa của cả vùng”. Đó là nội dung được Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Lào Cai Trịnh Xuân Trường nhấn mạnh tại Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945 - 28/8/2025) diễn ra sáng 24/8.

'Vui Tết Độc lập' tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

'Vui Tết Độc lập' tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Thông tin từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, từ ngày 30/8-2/9, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đoài Phương, Hà Nội), sẽ diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.

Tập thơ Gia huấn ca nam được sáng tác theo thể loại Brahmakite (thể thơ 5-6 chữ), một thể thơ truyền thống phổ biến trong văn học dân gian Khmer. Ảnh: Sơn Hên

Giá trị giáo dục độc đáo trong "Gia huấn ca nam" của người Khmer Nam Bộ

“Gia huấn ca nam” là tác phẩm thơ giáo huấn đặc sắc của người Khmer Nam Bộ, được truyền từ đời này sang đời khác để răn dạy nam giới về đạo lý, nhân cách và cách ứng xử trong gia đình, xã hội. Với ngôn ngữ giản dị, thể thơ truyền thống dễ thuộc, dễ nhớ, tác phẩm được dạy trong gia đình, chùa chiền và trường học. Không chỉ mang giá trị đạo đức, “Gia huấn ca nam” còn là nền tảng văn hóa giáo dục, đồng thời là kho tàng tri thức dân gian của cộng đồng người Khmer.

Nhiều hoạt động sôi nổi tại Ngày hội văn hóa, thể thao tôn giáo tại Thái Nguyên

Nhiều hoạt động sôi nổi tại Ngày hội văn hóa, thể thao tôn giáo tại Thái Nguyên

Ngày 20/8, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Thái Nguyên phối hợp với các sở, ngành, địa phương, các tổ chức tôn giáo trên địa bàn tổ chức Ngày hội văn hóa, thể thao tôn giáo lần thứ IV năm 2025, với sự tham gia của hơn 400 vận động viên là chức sắc, chức việc, nhà tu hành và tín đồ các tôn giáo.

Giữ gìn giá trị văn hóa từ lớp học tiếng Khmer

Giữ gìn giá trị văn hóa từ lớp học tiếng Khmer

Mỗi dịp hè, nhiều điểm chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại thành phố Cần Thơ tổ chức các lớp dạy chữ Khmer cho học sinh đồng bào dân tộc thiểu số. Các lớp học này giúp truyền dạy tiếng nói, chữ viết, góp phần giữ gìn, phát huy những giá trị truyền thống, văn hóa tốt đẹp của đồng bào Khmer qua từng thế hệ.