Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài cuối)

Người dân huyện Hồng Dân (tỉnh Bạc Liêu) thu hoạch tôm trên nền đất lúa. Ảnh: Chanh Đa-TTXVN
Người dân huyện Hồng Dân (tỉnh Bạc Liêu) thu hoạch tôm trên nền đất lúa. Ảnh: Chanh Đa-TTXVN

Bài 4 (Bài cuối): Nghị quyết 120/NQ-CP: Nghị quyết thuận thiên

Nông nghiệp thuận thiên là nền nông nghiệp tương đối bền vững. Ở đó, người nông dân vừa có thể sản xuất mà vẫn bảo vệ được hệ sinh thái vốn có. Trong bối cảnh tác động từ biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, Đồng bằng sông Cửu Long là một trong những vùng châu thổ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, Nghị quyết số 120/NQ - CP của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu ban hành ngày 17/11/2017 như một “cuộc cách mạng” với nền nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, cả nước nói chung.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài cuối) ảnh 1Nông dân Kiên Giang thu hoạch lúa Hè Thu sớm. Ảnh: Văn Sĩ - TTXVN

Hóa giải thách thức

Cùng chúng tôi dạo quanh ruộng lúa đang chuẩn bị đón đòng ở vựa lúa nông dân hợp tác với Tập đoàn Sunrice tại huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp, Giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng danh dự Trường Đại học Nam Cần Thơ, cha đẻ của hàng trăm giống lúa Việt, vươn mắt nhìn ra xa nói: “Không dễ gì có được những cánh đồng lúa chất lượng cao thế này đâu. Tư duy nông dân mình đang dần thay đổi rồi. Họ đã biết hợp tác với doanh nghiệp để cùng tiến lên”. Vị giáo sư năm nay đã ngoài 80 tuổi khẳng định, Nghị quyết 120 thực sự là nghị quyết thuận thiên.

“Nói thuận thiên ở đây nghĩa là thách thức đã trở thành cơ hội. Từ việc coi nước mặn là kẻ thù, giờ nước mặn lại trở thành nguồn sinh kế mới, là bạn, mình sống chung với nó”, Giáo sư Võ Tòng Xuân chia sẻ.

Nhớ lại những năm tháng Đồng bằng sông Cửu Long chưa có Nghị quyết 120, Giáo sư Võ Tòng Xuân cho biết, thời những năm 80 của thế kỷ XX, người nông dân nơi đây loay hoay ngăn mặn, giữ ngọt, liên tục thâm canh vụ lúa dù lúa gạo dư thừa. Người dân phải lén nuôi tôm vì hệ lúa-tôm chưa được cho phép. Vậy là, ruộng nào trồng lúa thì dẫn nước ngọt, ruộng nào nuôi tôm thì kéo nước mặn. Điều này dẫn đến hệ lụy khôn lường về mùa vụ.

Khi Nghị quyết 120 được ban hành, các địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long vô cùng phấn khởi và bắt đầu thay đổi phương thức quản lý, vận hành ngành Nông nghiệp.

Minh chứng rõ nhất về hiệu quả của Nghị quyết “thuận thiên” là hệ thống canh tác lúa luân canh với nuôi tôm đã phát triển vượt bậc. Những vùng mặn được chuyển đổi, quy hoạch mới, hàng ngàn hecta lúa-tôm đã đem lại lợi tức gấp 4-5 lần trồng lúa độc canh trước đây; thu nhập của người nông dân cũng khá lên. Còn những vùng hạn được nông dân đã chuyển sang trồng mè, sen, các loại cây trồng thích hợp thổ nhưỡng.

Các diện tích chuyển đổi đều cho năng suất và giá trị kinh tế cao. Riêng đối với mặt hàng gạo, trong 6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu gạo cả nước đạt khoảng 2,3 tỷ USD, đứng thứ 3 về giá trị xuất khẩu trong nhóm hàng nông sản, tăng 22,2% về lượng và tăng 34,7% về giá trị.

Người nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng dần thay đổi để trở thành những nông dân kiểu mới; tham gia vào hợp tác xã kiểu mới để nâng cao năng suất, tăng thu nhập. Hợp tác xã cũng gắn kết với doanh nghiệp; trong khi doanh nghiệp phải gắn liền với thị trường. Ở những khâu này, đều có bàn tay của Nhà nước “chăm sóc”, quan tâm.

Đánh giá về việc Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị quyết 120, Bà Carolyn Turk, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho rằng Nghị quyết là một bước tiến lớn trong việc tạo cơ sở điều phối các hoạt động vì sự phát triển bền vững ở Đồng bằng sông Cửu Long.

“Nghị quyết này tạo ra nền tảng rất quan trọng để tập trung thực hiện các giải pháp dựa vào tự nhiên nhằm ứng phó với một số vấn đề cấp bách tại Đồng bằng sông Cửu Long, bao gồm cả những vấn đề do biến đổi khí hậu gây ra”, bà Carolyn Turk nhận xét.

Theo ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), những năm qua, thực hiện Nghị quyết 120 của Chính phủ, ngành Nông nghiệp đã có những dự báo sớm về hạn mặn và nguồn nước, giúp điều hành mùa vụ ở Đồng bằng sông Cửu Long. Các địa phương cũng áp dụng nhiều mô hình nông nghiệp thuận thiên, nông nghiệp sinh thái, tích hợp đa giá trị như: Mô hình “con tôm ôm cây lúa”, chuyển độc canh lúa sang xen canh và đa canh, mô hình thích ứng hạn mặn.

Theo định hướng phát triển nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030, vùng đất này sẽ được chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp thích ứng điều kiện tự nhiên theo 3 vùng sinh thái: Vùng nước ngọt ở thượng nguồn, vùng mặn lợ ở ven biển, vùng chuyển tiếp ngọt lợ và có nguy cơ xâm nhập mặn.

Từ Nghị quyết 120 và những thành công của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nền nông nghiệp “thuận thiên” đã được triển khai ở nhiều vùng đất trên cả nước như: Sơn La, Lai Châu, Nghệ An, Hà Tĩnh…từ đó, vừa giúp nông dân thoát nghèo, vừa hóa giải được thách thức từ biến đổi khí hậu, giữ gìn môi trường cho thế hệ sau.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài cuối) ảnh 2Người dân huyện Hồng Dân (tỉnh Bạc Liêu) thu hoạch tôm trên nền đất lúa. Ảnh: Chanh Đa - TTXVN

Thay đổi tư duy người nông dân

Trải qua gần 6 năm triển khai, lợi ích cũng như hiệu quả của Nghị quyết 120 đối với Đồng bằng sông Cửu Long và nông dân đã nhìn thấy rõ. Tuy nhiên, để Nghị quyết 120 đạt mục tiêu như mong muốn, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng, cư dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần thay đổi tư duy hơn nữa, có cách tiếp cận mới theo xu hướng và quy hoạch cấp vùng.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, trước đây, việc tiếp cận nông nghiệp theo tiêu chí quy mô, sản lượng, kim ngạch. Giờ đây, xu hướng tiếp cận trung tâm là từ người tạo ra sản phẩm nông nghiệp. Nông dân luôn cố gắng nâng cao sản xuất để tăng sản lượng. Song, điều đó có thể kéo theo những hệ lụy như: suy thoái thổ nhưỡng đất, ô nhiễm môi trường, giảm đa dạng sinh học… Do đó, dù cấp thiết nhưng nông dân không thể đánh đổi môi trường để sản xuất nông nghiệp. Ngược lại, họ phải có trách nhiệm giữ gìn, bảo vệ môi trường cho các thế hệ sau. Nếu muốn phát triển bền vững, nông dân ở 13 tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần có giải pháp canh tác hướng đến nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài cuối) ảnh 3Những cánh đồng lúa chín vàng bạt ngàn, hút tầm mắt ở An Giang. Ảnh: Trọng Chính

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, nông dân cần có cái nhìn tích cực hơn về tác động của biến đổi khí hậu. Nếu thực hiện cách tiếp cận với biến đổi khí hậu theo hướng “thuận thiên”, có tư duy thích ứng hiệu quả, Đồng bằng sông Cửu Long hoàn toàn có thể được xây dựng thành tiểu vùng sinh thái hình mẫu, một nơi đáng sống.

Với Giáo sư Võ Tòng Xuân, cùng với Nghị quyết 120, Nhà nước cần phải “nhúng tay” vào để hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp; phải có chiến lược, định hướng nơi nào thích hợp trồng cây, con gì để phát triển tối đa, cho thu nhập của người nông dân tăng lên. Nhà nước cũng cần tiếp tục định hướng, quy hoạch phát triển vùng phù hợp với bối cảnh tác động từ biến đổi khí hậu ngày càng mạnh mẽ.

Thuận thiên để thích ứng. Thuận thiên để phát triển. Khi con người hòa mình với thiên nhiên, nương nhờ vào thiên nhiên, chắc chắn sẽ được chở che và phát triển. Tôn trọng quy luật tự nhiên, chọn mô hình thích ứng theo tự nhiên cũng chính là bảo vệ, giữ gìn môi trường sống cho loài người trên trái đất này. (Hết)

Thu Phương

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Thu nhập cao từ trồng nhãn chín sớm, trái vụ

Thu nhập cao từ trồng nhãn chín sớm, trái vụ

Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Ngoan Hậu, xã Chiềng Khương, tỉnh Sơn La đã đầu tư hệ thống tưới nước vảy gốc, áp dụng kỹ thuật vào canh tác, chăm sóc, ghép các giống nhãn chín sớm, trái vụ, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Nhờ đó, giá trị của quả nhãn được nâng lên, có đầu ra ổn định.

OCOP tạo 'cú hích' chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị

OCOP tạo 'cú hích' chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị

Tại tỉnh Vĩnh Long, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã tạo “cú hích” thúc đẩy mạnh mẽ sự chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị bài bản, ứng dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc và cải tiến bao bì... Từ đó, nhiều đặc sản địa phương vươn tầm thành sản phẩm OCOP 4-5 sao, mở rộng thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Nâng tầm tài nguyên bản địa

Nâng tầm tài nguyên bản địa

Nhiều hợp tác xã tại Quảng Ngãi đã phát triển các sản phẩm OCOP từ thế mạnh địa phương, góp phần nâng cao giá trị tài nguyên bản địa, thúc đẩy sản xuất, tăng thu nhập cho người dân và xây dựng nông thôn mới.

Nâng tầm thương hiệu hồ tiêu Gia Lai

Nâng tầm thương hiệu hồ tiêu Gia Lai

Sau nhiều năm gặp khó khăn do giá cả bấp bênh và dịch bệnh gây hại cây trồng, người trồng hồ tiêu tại tỉnh Gia Lai đang bước vào một vụ mùa thắng lợi khi vừa được mùa, vừa được giá. Cùng với đó, các hợp tác xã và doanh nghiệp địa phương cũng đang đẩy mạnh sản xuất theo hướng hữu cơ bền vững, gia tăng giá trị và mở rộng thị trường cho sản phẩm hồ tiêu Gia Lai.

Phong trào 'Bình dân học vụ số' lan tỏa sâu rộng ở vùng cao Điện Biên

Phong trào 'Bình dân học vụ số' lan tỏa sâu rộng ở vùng cao Điện Biên

Nhằm phổ cập kiến thức và kỹ năng số cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, nơi người dân ít tiếp xúc với công nghệ, tại tỉnh Điện Biên, phong trào “Bình dân học vụ số” đang được triển khai và lan tỏa sâu rộng. Điều này không chỉ giúp người dân vùng cao chủ động tiếp cận và làm chủ công nghệ số, mà còn hình thành cộng đồng thích ứng với chuyển đổi số, góp phần phục vụ hiệu quả công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Biến nông sản ít giá trị thành sản phẩm OCOP

Biến nông sản ít giá trị thành sản phẩm OCOP

Tận dụng các nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, nhất là các loại nông sản có giá trị kinh tế thấp, nhiều người dân ở tỉnh An Giang đã đầu tư phát triển ngành nghề sản xuất, chế biến, vừa nâng cao thu nhập gia đình, vừa góp phần tiêu thụ nông sản, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho nhiều người dân khu vực nông thôn.

Chuyển đổi số tạo đà phát triển cho các hợp tác xã

Chuyển đổi số tạo đà phát triển cho các hợp tác xã

Tại tỉnh Cà Mau, chuyển đổi số đã và đang đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, kinh doanh của các hợp tác xã khi góp phần thay đổi phương thức sản xuất, giải phóng sức lao động; giúp các hợp tác xã nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất, tham gia vào chuỗi giá trị. Với tầm quan trọng như vậy, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Cà Mau đang đẩy mạnh các giải pháp để giúp các hợp tác xã thực hiện thành công chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Chuyển đổi cây trồng cho hiệu quả cao trên vùng phèn trũng

Chuyển đổi cây trồng cho hiệu quả cao trên vùng phèn trũng

Long Hưng là xã được hợp nhất trên cơ sở 2 xã Long Hưng và Hưng Phú, thuộc thành phố Cần Thơ. Địa bàn xã nằm trên vùng phèn trũng cách trung tâm thành phố Cần Thơ hơn 40 km. Xã có diện tích gần 80 km2, dân số hơn 33.500 người, là xã thuần nông nên nên điều kiện kinh tế - xã hội, đi lại còn rất nhiều khó khăn, nhất là sau khi hợp nhất.

Vùng chuyên canh mắc ca ở xã vùng biên Lâm Đồng

Vùng chuyên canh mắc ca ở xã vùng biên Lâm Đồng

Với hơn 1.500 ha đất trồng mắc ca, xã Quảng Trực đã hình thành một vùng chuyên canh với diện tích, sản lượng lớn nhất tỉnh Lâm Đồng. Loại cây này cũng giúp nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo, và góp phần nâng cao độ che phủ rừng tại nơi phên dậu Tổ quốc.

Hợp tác xã ở Điện Biên chủ động chuyển đổi, tăng giá trị sản xuất

Hợp tác xã ở Điện Biên chủ động chuyển đổi, tăng giá trị sản xuất

Trước những biến động của thị trường, giá cả nông sản thiếu ổn định, nhiều hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã chủ động tìm hướng đi mới: mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng kỹ thuật hiện đại, mở rộng kênh bán hàng trực tuyến. Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản xuất mà còn góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho thành viên, người lao động địa phương.

Cơ cấu mùa vụ sản xuất tránh hạn và mặn xâm nhập mặn

Cơ cấu mùa vụ sản xuất tránh hạn và mặn xâm nhập mặn

Sóc Trăng là địa phương trực tiếp và chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (hạn hán và nước mặn xâm nhập) đến sản xuất nông nghiệp. Chính vì vậy, ngành chức năng tỉnh đã xây dựng kế hoạch cơ cấu mùa vụ sản xuất trong năm đối với từng địa phương, đem lại hiệu quả cho nhiều hộ nông dân.

Nuôi cá tầm - hướng đi xóa nghèo cho đồng bào vùng cao

Nuôi cá tầm - hướng đi xóa nghèo cho đồng bào vùng cao

Sau nhiều năm cố gắng, nỗ lực với nghề nuôi cá tầm, ông Giàng A Hồ ở bản Xím Vàng, xã Xím Vàng, huyện Bắc Yên (Sơn La) đã thoát nghèo, từng bước vươn lên trở thành hộ khá. Ông trở thành tấm gương trong phát triển kinh tế gia đình của cộng đồng các dân tộc vùng cao nơi còn rất nhiều khó khăn.

Đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị nông sản đặc thù

Đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị nông sản đặc thù

Để thiết lập chuỗi liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất đến chế biến, nhằm nâng cao chất lượng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu sản phẩm để gia tăng giá trị cho nông sản địa phương, tỉnh Ninh Thuận đang tập trung xây dựng các vùng sản xuất nông sản quy mô lớn; đồng thời thu hút doanh nghiệp đầu tư vào công nghiệp chế biến.

Nông dân thu nhập hàng trăm triệu đồng từ mùa chuối 'ngọt'

Nông dân thu nhập hàng trăm triệu đồng từ mùa chuối 'ngọt'

Chuối xiêm là cây trồng chủ lực tại khu vực vùng đệm Vườn quốc gia U Minh Thượng hơn 20 năm qua. Nơi đây được mệnh danh là vương quốc chuối của tỉnh Kiên Giang. Từ đầu năm 2025 đến nay, giá chuối xiêm ở huyện U Minh Thượng duy trì ở mức cao mang lại niềm vui và nguồn thu nhập khá cho người dân.

Chuyển trên 15.800 ha đất lúa kém hiệu quả sang trồng mít xuất khẩu

Chuyển trên 15.800 ha đất lúa kém hiệu quả sang trồng mít xuất khẩu

Nhằm chuyển đổi sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu, giảm nhẹ thiên tai những địa bàn canh tác khó khăn, các huyện vùng ngập lũ và vùng Đồng Tháp Mười phía Tây tỉnh Tiền Giang: Cái Bè, Cai Lậy, Châu Thành, Tân Phước, thị xã Cai Lậy đã chuyển trên 15.800 ha đất trồng lúa hiệu quả thấp, bị ảnh hưởng lũ lụt hàng năm trước đây sang trồng mít Thái chuyên canh phục vụ nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nâng cao kỹ năng sống cho trẻ em vùng dân tộc thiểu số

Nâng cao kỹ năng sống cho trẻ em vùng dân tộc thiểu số

Sóc Trăng có trên 35% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có 30% dân số là đồng bào Khmer. Việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em vùng dân tộc thiểu số được quan tâm triển khai thực hiện. Trong dịp Hè năm 2025, ngành chức năng tỉnh Sóc Trăng tổ chức nhiều hoạt động nhằm giúp trẻ em có điều kiện vui chơi, nâng cao kỹ năng sống.

Sản phẩm chuối Gia Lai chinh phục các thị trường khó tính

Sản phẩm chuối Gia Lai chinh phục các thị trường khó tính

Sản phẩm chuối của tỉnh Gia Lai đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông… Điều này khẳng định chất lượng và vị thế ngày càng cao của nông sản Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để giữ vững và phát huy thành quả này, các doanh nghiệp trồng cây ăn quả, đặc biệt là chuối cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình sản xuất, từ khâu chọn giống, trồng, chăm sóc đến khâu thu hoạch và bảo quản.

Điện lực Đắk Nông nâng cao năng lực xử lý sự cố, ứng phó thiên tai

Điện lực Đắk Nông nâng cao năng lực xử lý sự cố, ứng phó thiên tai

Nhằm chủ động ứng phó với thiên tai và nâng cao khả năng xử lý sự cố trên lưới điện, Công ty Điện lực Đắk Nông vừa tổ chức diễn tập phương án phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2025. Cùng với đó, Công ty cũng triển khai nhiều giải pháp nhằm góp phần nâng cao năng lực ứng phó trước các tình huống bất ngờ do thiên tai gây ra.

Chuyển đổi số là cơ hội để Lào Cai bứt phá, vươn lên

Chuyển đổi số là cơ hội để Lào Cai bứt phá, vươn lên

Ngày 21/5, tại Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, triển khai phong trào “Bình dân học vụ số”, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trịnh Xuân Trường khẳng định, chuyển đổi số là cơ hội để tỉnh bứt phá vươn lên, rút ngắn khoảng cách với các tỉnh, thành phố phát triển trong cả nước.