Tổng quan vùng trung du và miền núi phía Bắc

Tổng quan vùng trung du và miền núi phía Bắc
Vùng trung du miền núi phía Bắc, trước năm 1954 còn gọi là Trung du và thượng du là khu vực sơn địa và bán sơn địa ở miền Bắc Việt Nam.
Xét về mặt hành chính, vùng này bao gồm 14 tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Yên Bái, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Giang, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình. Trung tâm vùng là thành phố Thái Nguyên.

Đây là vùng lãnh thổ có diện tích lớn nhất nước ta 100.965 km2, chiếm khoảng 28,6% diện tích cả nước.

Tổng quan vùng trung du và miền núi phía Bắc ảnh 1
Bản đồ vùng Trung du và miền núi phía Bắc

1. Vị trí địa lý

          Trung du và miền núi Bắc Bộ có vị trí địa lý khá đặc biệt, lại có mạng lưới giao thông vận tải đang được đầu tư, nâng cấp, nên ngày càng thuận lợi cho việc giao lưu với các vùng khác trong nước và xây dựng nền kinh tế mở.

          Trung du và miền núi Bắc Bộ giáp với 3 tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây và Vân Nam của Trung Quốc ở phía bắc, phía tây giáp Lào, phía nam giáp Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, phía đông giáp Vinh Bắc Bộ.

Việc phát triển mạng lưới giao thông vận tải sẽ giúp cho việc thông thương trao đổi hàng hóa dễ dàng với các vùng Đồng bằng sông Hồng và Bắc trung Bộ, cũng như giúp cho việc phát triển nền kinh tế mở.

          Trung du và miền núi Bắc Bộ có tài nguyên thiên nhiên đa dạng, có khả năng đa dạng hóa cơ cấu kinh tế, với thế mạnh về công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản, thủy điện, nền nông nghiệp nhiệt đới có cả những sản phẩm cận nhiệt và ôn đới, phát triển tổng hợp kinh tế biển và du lịch.

2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

          Địa hình:

          - Trung du và miền núi phía Bắc bao gồm vùng núi Tây Bắc và vùng đồi núi Đông Bắc.

          - Tây Bắc là một vùng gồm chủ yếu là núi trung bình và núi cao. Đây là nơi có địa hình cao nhất, bị chia cắt nhất và hiểm trở nhất Việt Nam. Các dạng địa hình phổ biến ở đây là các dãy núi cao, các thung lũng sâu hay hẻm vực, các cao nguyên đá vôi có độ cao trung bình. Dãy núi cao và đồ sộ nhất là dãy Hoàng Liên Sơn với nhiều đỉnh cao trên 2500m, đỉnh núi cao nhất là Fansipan (3143m).

           - Vùng đồi núi Đông Bắc gồm chủ yếu là núi trung bình và núi thấp. Khối núi thượng nguồn sông Chảy có nhiều đỉnh cao trên dưới 2000m là khu vực cao nhất của vùng. Từ khối núi này ra tới biển là các dãy núi hình cánh cung thấp dần về phía biển. Có bốn cánh cung lớn là cánh cung sông Gâm, cánh cung Ngân Sơn, cánh cung Bắc Sơn và cánh cung Đông Triều.

          - Chuyển tiếp từ vùng núi Đông Bắc tới đồng bằng sông Hồng, từ Vĩnh Phú đến Quảng Ninh là những dải đồi với đỉnh tròn, sườn thoải. Đây là vùng trung du điển hình của nước ta, ranh giới rất khó xác định.

Tổng quan vùng trung du và miền núi phía Bắc ảnh 2
Ruộng bậc thang, miền núi phía Bắc

          Khí hậu:

          - Khí hậu nhiệt đới chịu ảnh hưởng của gió mùa. Chế độ gió mùa có sự tương phản rõ rệt: Mùa hè gió mùa Tây Nam nóng khô, mưa nhiều, mùa đông gió mùa Đông Bắc lạnh, khô, ít mưa. Chế độ gió tạo ra thời tiết có phần khắc nghiệt, gây nên khô nóng, hạn hán, sương muối gây trở ngại cho sản xuất và sinh hoạt.

          Tài nguyên khoáng sản:

          - Trung du và miền núi Bắc Bộ là vùng giàu tài nguyên khoáng sản bậc nhất nước ta. Các khoáng sản chính là than, sắt, thiếc, chì – kẽm, đồng, apatit, pyrit, đá vôi và sét làm xi măng, gạch ngói, gạch chịu lửa … Tuy nhiên, việc khai thác đa số các mỏ đòi hỏi phải có phương tiện hiện đại và chi phí cao.

              + Than: các mỏ Uông Bí, Đèo Nai, Cọc Sáu (Quảng Ninh).
              + Đồng - niken: Sơn La.
              + Đất hiếm: Lai Châu.
              + Sắt: Yên Bái.
              + Thiếc và bôxit: Cao Bằng.
              + Kẽm - chì: Chợ Đồn (Bắc Kạn).
              + Đồng - vàng: Lào Cai.
              + Thiếc: Tĩnh Túc (Cao Bằng), Tuyên Quang.
              + Apatit: Lào Cai.
              + Sắt: Thái Nguyên.
              + Đồng: Vạn Sài - Suối Chát.
              + Nước khoáng: Kim Bôi (Hòa Bình), Phong Thổ, Tuần Giáo (Lai Châu), Mường La, Bắc Yên, Phù Yên, Sông Mã (Sơn La).

          - Vùng than Quảng Ninh là trung tâm than lớn bậc nhất và chất lượng than tốt nhất Đông Nam Á. Hiện nay, sản lượng khai thác đã vượt mức 30 triệu tấn/năm. Nguồn than khai thác được chủ yếu dùng làm nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện và để xuất khẩu. Trong vùng có nhà máy nhiệt điện Uông Bí và Uông Bí mở rộng (Quảng Ninh) tổng công suất 450 MW, Cao Ngạn (Thái Nguyên) 116 MW, Na Dương (Lạng Sơn) 110 MW. Trong kế hoạch sẽ xây dựng nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả (Quảng Ninh) công suất 600 MW.

          - Tây Bắc có một số mỏ khá lớn như mỏ quặng đồng – niken (Sơn La), đất hiếm (Lai Châu). Ở Đông Bắc có nhiều mỏ kim loại, đáng kể hơn là mỏ sắt (Yên Bái), thiếc và bôxit (Cao Bằng), Kẽm – chì (Chợ Điền - Bắc Kạn), đồng – vàng (Lào Cai), thiếc ở Tỉnh Túc (Cao Bằng). Mỗi năm vùng sản xuất khoản 1.000 tấn thiếc.

          - Các khoáng sản phi kim loại đáng kể có apatit (Lào Cai). Mỗi năm hai thác khoảng 600 nghìn tấn quặng để sản xuất phân lân.

          Tài nguyên nước:

          - Các sông suối có trữ năng thủy điện khá lớn. Hệ thống sông Hồng (11 triệu kWW) chiếm hơn 1/3 trữ năng thủy điện của cả nước. Riêng sông Đà chiếm gần 6 triệu kWW. Nguồn thủy năng lớn này đã và đang được khai thác. Nhà máy thủy điện Thác Bà trên sông Chảy (110 MW). Nhà máy thủy điện Hòa Bình trên sông Đà (1.920 MW). Hiện nay, đang triển khai xây dựng nhà máy thủy điện Sơn La trên sông Đà (2.400 MW), thủy điện Tuyên Quang trên sông Gâm (300 MW). Nhiều nhà máy thủy điện nhỏ đang được xây dựng trên các phụ lưu của các sông. Việc phát triển thủy điện sẽ tạo ra động lực mới cho sự phát triển của vùng, nhất là việc khai thác và chế biến khoáng sản trên cơ sở nguồn điện rẻ và dồi dào. Nhưng với những công trình kỹ thuật lớn như thế, cần chú ý đến những thay đổi không nhỏ của môi trường.

          Tài nguyên đất:

          - Trung du và miền núi Bắc Bộ có phần lớn diện tích là đất feralit trên đá phiến, đá vôi và các đá mẹ khác, ngoài ra còn có đất phù sa cổ (ở trung du). Đất phù sa có ở dọc các thung lũng sông và các cánh đồng ở miền núi như Than Uyên, Nghĩa Lộ, Điện Biên, Trùng Khánh...

3. Hệ thống hạ tầng

Hệ thống đường ô tô bao gồm các tuyến quốc lộ Quốc lộ 2 dài 312 km chạy từ Hà Nội - Việt Trì - Phú Thọ - Tuyên Quang - Mèo Vạc, đi qua các thành phố công nghiệp và địa bàn giàu khoáng sản, lâm sản và vùng chăn nuôi gia súc lớn; Quốc lộ 3 Hà Nội - Thái Nguyên - Bắc Cạn- Cao Bằng - Thuỷ Khẩu dài 382 km nối liền vùng kim loại màu với Thái nguyên và Hà Nội; Quốc lộ 18 (ngang) Bắc Ninh - Uông Bí - Đông Triều - Móng Cái đi qua vùng sản xuất than đá và điện lực của vùng; Quốc lộ 4 (ngang) từ Mũi Ngọc - Móng Cái - Lạng Sơn - Cao Bằng - Đồng Văn đi qua vùng cây ăn quả, và nối liền với cửa khẩu Việt Trung...; Đường 3A(13A) từ Lạng Sơn- Bắc Sơn- Thái Nguyên- Tuyên Quang - Yên Bái gặp đường số 2 có ý nghĩa về mặt kinh tế vùng trung du và quốc phòng; Quốc lộ 6 Hà Nội - Hoà Bình - Sơn La - Lai Châu dài 425 km; quốc lộ 37 chạy từ Chí Linh (Hải Dương) đi Sơn La dài 422 km. Quốc lộ 4D chạy dọc tuyến biên giới phía Bắc nối với Sapa Lào Cai;...

Hệ thống đường sắt Tuyến Hà Nội - Đồng Đăng dài 123 km nối với ga Bằng Tường (Trung Quốc). Đây là tuyến đường sắt quan trọng trong việc tạo ra các mối liên hệ qua một số khu vực kinh tế và quốc phòng xung yếu Bắc Giang- Chi lăng - Lạng Sơn; Tuyến Hà Nội - Việt Trì - Yên bái - Lào Cai; Tuyến đường sắt Hà Nội - Quan Triều nối liền Hà Nội với nhiều cụm công nghiệp cơ khí, luyện kim quan trọng như Đông Anh, Gò Đầm, Uông Bí.

Tổng quan vùng trung du và miền núi phía Bắc ảnh 3
Thủy điện Hòa Bình cung cấp điện chủ yếu cho mạng điện lưới Quốc gia.
Theo ptit.edu.vn 

Có thể bạn quan tâm

Biên phòng Lạng Sơn liên tiếp ngăn chặn hành vi nhập cảnh trái phép

Biên phòng Lạng Sơn liên tiếp ngăn chặn hành vi nhập cảnh trái phép

Thực hiện cao điểm đấu tranh với tội phạm, xuất nhập cảnh trái phép và chống buôn lậu vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, các Đồn Biên phòng trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã bắt giữ nhiều đối tượng, kịp thời ngăn chặn hành vi nhập cảnh trái phép vào Việt Nam.

Ngư dân Gia Lai tấp nập ra khơi sau bão

Ngư dân Gia Lai tấp nập ra khơi sau bão

Sau thời gian tạm ngừng hoạt động do ảnh hưởng của bão số 13, các cảng cá tại tỉnh Gia Lai như Quy Nhơn, Đề Gi, Tam Quan đã nhộn nhịp trở lại. Trên bến, dưới thuyền, ngư dân hối hả chuẩn bị đi biển, bởi theo kinh nghiệm của người dân thì sau bão thường là thời điểm đánh bắt hiệu quả hơn ngày thường.

Sạt lở vẫn 'bủa vây' xã miền núi Sơn Tây Hạ (Quảng Ngãi)

Sạt lở vẫn 'bủa vây' xã miền núi Sơn Tây Hạ (Quảng Ngãi)

Đợt mưa lớn kéo dài vừa qua khiến cho hạ tầng giao thông miền núi của tỉnh Quảng Ngãi bị sạt lở, hư hỏng nghiêm trọng. Chỉ tính riêng xã Sơn Tây Hạ đã có trên 50 điểm sạt lở với hàng chục ngàn mét khối đất đá tràn xuống mặt đường. Đến nay, hai tuyến giao thông “xương sống” ĐH83 và đường Sơn Tinh-Sơn Thượng nối từ trung tâm xã đến các xã lân cận mặt đường vẫn nhiều còn vị trí bị đứt gãy, lầy lội, khiến cho việc vận chuyển nông sản, hàng hoá thiết yếu của người dân bị ách tắc.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà dự Lễ khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp tại Lạng Sơn

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà dự Lễ khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp tại Lạng Sơn

Ngày 9/11, tại Khu tái định cư Pắn Pé, thôn Hợp Thành, xã Khuất Xá (Lạng Sơn), Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cùng lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương và tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện nghi thức động thổ khởi công xây dựng công trình trường Phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học và Trung học cơ sở Khuất Xá.

Hiện thực giấc mơ 'an cư' của người dân bị ảnh hưởng lũ bản Phá Mựt

Hiện thực giấc mơ 'an cư' của người dân bị ảnh hưởng lũ bản Phá Mựt

Khi trận lũ ống, lũ quét tàn phá gây thiệt hại nặng nề đối với nhiều bản làng trên địa bàn miền núi, biên giới xã Nhôn Mai (tỉnh Nghệ An) vào cuối tháng 7/2025, bản Phá Mựt, nằm cách trung tâm xã gần 10km, nơi có có 36 hộ với hơn 170 nhân khẩu là đồng bào dân tộc Mông gần như bị xóa sổ.

Tặng bò giống cho các hộ dân khu vực biên giới Việt Nam - Campuchia

Tặng bò giống cho các hộ dân khu vực biên giới Việt Nam - Campuchia

Trong khuôn khổ chương trình Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Campuchia lần thứ hai, ngày 8/11, tại xã biên giới Long Thuận, tỉnh Tây Ninh, thừa ủy quyền của Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng phối hợp với UBND tỉnh Tây Ninh và chính quyền huyện Svay Teap, tỉnh Svay Rieng, Vương quốc Campuchia tổ chức chương trình tặng bò giống cho các hộ dân nghèo hai bên biên giới Việt Nam - Campuchia.

Phát huy bản sắc văn hóa gắn với đào tạo nguồn nhân lực vùng cao

Phát huy bản sắc văn hóa gắn với đào tạo nguồn nhân lực vùng cao

Hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, cùng với cả nước, công tác lấy ý kiến góp ý vào dự thảo các văn kiện trình Đại hội đang được triển khai nghiêm túc từ tỉnh đến cơ sở tại các huyện vùng cao. Các tầng lớp nhân dân, cán bộ, đảng viên tỉnh Tuyên Quang bày tỏ sự đồng tình, tin tưởng vào định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn mới, đồng thời có nhiều đề xuất cụ thể nhằm phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của vùng cực Bắc.

Yên Phú ấm lại từ những vòng tay sẻ chia

Yên Phú ấm lại từ những vòng tay sẻ chia

Những ngày sau lũ, cuộc sống của bà con xã Yên Phú, tỉnh Tuyên Quang chồng chất khó khăn, nhiều gia đình gần như trắng tay. Trong cái bộn bề ấy, tình người đã kịp thời được nối dài.

Mưa lũ sau bão số 13 cuốn trôi một cầu dân sinh ở Đắk Lắk

Mưa lũ sau bão số 13 cuốn trôi một cầu dân sinh ở Đắk Lắk

Ngày 8/11, ông Võ Sỹ Tùng, Chủ tịch UBND xã Ea Kiết, tỉnh Đắk Lắk cho biết, lãnh đạo xã cùng các ngành chức năng của tỉnh vừa tiến hành kiểm tra khu vực cây cầu dân sinh số 2 đường vào buôn H’Mông bị nước lũ cuốn trôi, gây chia cắt giao thông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc đi lại, canh tác của hơn 300 hộ dân, với gần 1.000 nhân khẩu.

Ấm áp nghĩa tình hướng về đồng bào vùng bão

Ấm áp nghĩa tình hướng về đồng bào vùng bão

Sau khi cơn bão số 13 đi qua, nhiều khu vực phía Đông tỉnh Đắk Lắk bị ảnh hưởng nặng nề gây thiệt hại về tài sản, làm ngập hàng trăm ngôi nhà. Hướng về vùng tâm bão, sáng 8/11, Ban Phụ nữ và Ban Thanh niên, Công an tỉnh Đắk Lắk đã phát động phong trào quyên góp, ủng hộ nhu yếu phẩm giúp người dân vùng thiệt hại.

Mặt trận Tổ quốc phải hướng mạnh về cơ sở và là nơi người dân gửi gắm niềm tin

Mặt trận Tổ quốc phải hướng mạnh về cơ sở và là nơi người dân gửi gắm niềm tin

Sáng 8/11, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Tuyên Quang tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, với chủ đề “Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động; chung sức xây dựng tỉnh Tuyên Quang phát triển, vững bước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”. Đây là dấu mốc quan trọng diễn ra sau khi hợp nhất, sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng trực thuộc mặt trận.

Xã lòng hồ Hòa Bình phấn đấu thành điểm sáng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu

Xã lòng hồ Hòa Bình phấn đấu thành điểm sáng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu

Xã Thung Nai, tỉnh Phú Thọ là địa phương có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế du lịch và nông nghiệp. Phát huy kết quả đạt chuẩn nông thôn mới, xã đang quyết tâm xây dựng các xóm nông thôn mới kiểu mẫu, hướng tới nâng cao chất lượng đời sống nhân dân và cảnh quan nông thôn. Hiện Thung Nai đã có 3 xóm đạt chuẩn kiểu mẫu, chính quyền địa phương quyết tâm thực hiện nhân rộng xóm nông thôn mới kiểu mẫu trên toàn địa bàn.

Khởi đầu mới cho những hộ dân vùng lũ Nghệ An

Khởi đầu mới cho những hộ dân vùng lũ Nghệ An

Cơn lũ lịch sử do ảnh hưởng của bão số 10 đã cuốn trôi nhiều ngôi nhà tại các địa phương miền núi trong tỉnh Nghệ An. Giữa mất mát ấy, những tấm lòng yêu thương từ cộng đồng, đặc biệt là sự vào cuộc quyết liệt của Bộ Công an, hàng trăm ngôi nhà kiên cố, khang trang đang dần hình thành trên những khu đất tái định cư an toàn ở miền Tây xứ Nghệ.

Nghệ An khởi công xây dựng nhà mới cho 15 hộ dân bị lũ quét

Nghệ An khởi công xây dựng nhà mới cho 15 hộ dân bị lũ quét

Ngày 7/11, ông Mạc Văn Nguyên, Bí thư Đảng ủy xã Nhôn Mai, tỉnh Nghệ An cho biết: Cấp ủy, chính quyền địa phương đã tổ chức lễ động thổ khởi công xây dựng nhà ở cho 15 hộ dân ở bản Huổi Tố 2 có nhà bị sập, cuốn trôi hoàn toàn do đợt lũ ống, lũ quét xảy ra trên địa bàn vào cuối tháng 7/2025 gây ra.