Tối 20/7, tại xã Tam Ngãi (tỉnh Vĩnh Long), Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước Cầu Kè phối hợp Bảo tàng Dừa sáp Trà Vinh tổ chức Lễ truy tôn cố Hòa thượng Thạch Sô (1886 -1949), người đã đưa giống dừa sáp đầu tiên về Việt Nam trồng trên vùng đất này hơn 100 năm trước.
Hoạt động nhằm tri ân, ghi nhớ công lao của cố Hòa thượng Thạch Sô đã mang đến một giống cây trồng có giá trị kinh tế cao về địa phương, giúp người dân thoát nghèo, nâng cao đời sống và có sinh kế bền vững.
Tại lễ truy tôn, Hòa thượng Thạch Thảo, Chủ tịch Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước Cầu Kè đã truy tôn cố Hòa thượng Thạch Sô là “Bậc cao tăng công hạnh - Gieo mầm phúc địa - Khai tổ dừa sáp Cầu Kè”; đồng thời bàn giao Bảng truy tôn cho Bảo tàng Dừa sáp Trà Vinh lưu giữ.
Hòa thượng Thạch Sô sinh ra ở Cầu Kè. Năm 1924, sau khi hoàn thành khóa tu học tại Campuchia, Hòa thượng trở về chùa Botumsakor (khóm 5, thị trấn Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh, nay là xã Cầu Kè, tỉnh Vĩnh Long), mang theo 2 cây dừa sáp giống để trồng trong khuôn viên chùa. Đây chính là 2 cây dừa sáp được trồng đầu tiên tại Việt Nam.
Quả dừa sáp có hình dáng bên ngoài khá giống với dừa thường, nhưng điểm đặc biệt là bên trong cơm rất dày, mềm, béo dẻo và gần như đặc ruột, cùng với một ít nước sánh nhẹ. Loại quả này thường được dùng để xay sinh tố hoặc dằm cùng đường, sữa, ăn rất ngon và lạ miệng. Ban đầu, cây dừa sáp chủ yếu được Phật tử và vài hộ dân trồng ăn trong gia đình hoặc làm quà biếu. Nhờ hương vị độc đáo, người dân truyền tai nhau, đến nay, loại quả này đã trở thành đặc sản nổi tiếng của địa phương.
Đặc biệt, dừa sáp truyền thống chỉ cho quả sáp ở một số vùng đất thuộc các xã Cầu Kè, Tam Ngãi, An Phú Tân và Phong Thạnh. Với đặc tính kén thổ nhưỡng và khó cho quả sáp ở vùng khác, dừa sáp nơi đây đã khẳng định vị thế độc tôn, trở thành đặc sản quý hiếm không chỉ của địa phương mà còn trên toàn quốc. Thời gian qua, dừa sáp trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều hộ Khmer ở địa phương.
Hiện nay, 4 xã nói trên có hơn 2.000 hộ trồng dừa sáp trên diện tích hơn 1.145 ha, trong đó đồng bào Khmer chiếm trên 70%; sản lượng trung bình hàng năm đạt hơn 3 triệu quả. Nhờ giá bán cao gấp nhiều lần dừa thường, dừa sáp đã trở thành nguồn thu nhập chính, mang lại lợi ích kinh tế cao hơn 3-4 lần/ha so với trồng dừa thường.
Để tưởng nhớ công ơn của Hòa thượng Thạch Sô, năm 2023, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Chế biến Dừa sáp Cầu Kè đã đầu tư hơn 20 tỷ đồng xây dựng Bảo tàng Dừa sáp Trà Vinh. Đây là bảo tàng đầu tiên tại Việt Nam trưng bày chuyên đề về dừa sáp, với nhiều hiện vật, tranh vẽ tay và tư liệu quý phản ánh lịch sử hình thành, quá trình phát triển dừa sáp cùng văn hóa đời sống của cộng đồng người Kinh, Khmer, Hoa trên địa bàn. Trong đó, Bảo tàng còn lưu giữ nửa gốc cây dừa sáp đầu tiên được trồng tại Cầu Kè, cùng tượng sáp Hòa thượng Thạch Sô, nhằm tôn vinh và tưởng niệm người đã khai tổ giống dừa quý hiếm cho vùng đất này./.
