Đình làng Đà Nẵng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc (Bài 2)

Đình làng Đà Nẵng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc (Bài 2)

Bài 2: Quản lý trùng tu và phục hồi di tích

Di sản văn hóa là kết tinh trí tuệ, tình cảm, truyền thống của các thế hệ. Mặc dù trải qua nhiều biến cố của lịch sử, bị mất mát, hủy hoại bởi chiến tranh và điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, nhưng kho tàng di sản văn hóa của thành phố Đà Nẵng vẫn phong phú, đa dạng. Kho tàng này hiện vẫn tiếp tục được bảo tồn và phát huy giá trị vốn có trong đời sống đương đại.

Quản lý, phục hồi và trùng tu

Theo các nguồn tư liệu còn lưu lại, đến trước năm 1945, gần như các làng xã đều có đình làng, nhưng do thiên tai, lũ lụt, gió bão và đặc biệt là các cuộc chiến tranh tàn phá dữ dội, ở nhiều làng, người dân đã rất nhiều lần vất vả dựng lại ngôi đình. Bởi vậy, mới có chuyện lịch sử của làng thì đã hàng mấy thế kỷ, nhưng nhiều khi “tuổi” của đình thì chỉ khoảng mấy chục năm trở lại.

Đình làng Đà Nẵng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc (Bài 2) ảnh 1 Đình và Nhà thờ Chư phái tộc Hải Châu được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia vào tháng 7/2001. Ảnh: Trần Lê Lâm - TTXVN

Trong số đình làng còn lại trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, đến hết năm 2021, đã có 5 đình làng được xếp hạng di tích cấp quốc gia ở loại hình "Kiến trúc nghệ thuật" và "Lịch sử - Kiến trúc nghệ thuật" gồm: đình Túy Loan, đình Nại Nam, đình Bồ Bản, đình Thạc Gián, đình và Nhà thờ Chư phái tộc Hải Châu và 40 đình làng khác được xếp hạng di tích cấp thành phố. Hiện nay, ngành văn hóa đã thống kê, bảo quản được 263 sắc phong đang lưu giữ trong 22 đình làng và nhà thờ tộc trên địa bàn.

Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng Huỳnh Đình Quốc Thiện cho biết, trong 5 năm (từ 2016 - 2020), thành phố đã đầu tư trên 253 tỷ đồng để trùng tu 39 di tích được xếp hạng (trong đó có 26 đình làng). Về cơ bản, các đình làng xuống cấp đều được trùng tu, tôn tạo, đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng công trình, tuân thủ các quan điểm, nguyên tắc về bảo tồn, không làm sai lệch biến dạng, giữ được các đặc trưng vốn có của kiến trúc đình làng truyền thống Đà Nẵng. Đa số các đình làng đều được trùng tu hoàn chỉnh, khang trang từ công trình ngoại vi đến công trình trung tâm, làm nổi bật lên được giá trị và tạo cảnh quan hài hòa cho di tích, như đình Xuân Thiều (Hòa Hiệp Nam), khu di tích lịch sử văn hóa đình Mân Quang (Thọ Quang), đình Phước Thuận (Phước Thuận)…

Năm 2021, thành phố đã khởi công trùng tu, tôn tạo các di tích: 7 di tích thuộc Cụm Nam Ô gồm: Di tích Miếu Bà Liễu Hạnh, Miếu bà Bô Bô, Đình làng Nam Ô, Lăng Ông, Miếu Âm linh và Giếng Lăng, Nghĩa trủng Nam Ô; Trùng tu di tích Đình Đà Sơn, Miếu Tam Vị, Đình Cổ Mân, Đình Mân Quang, Mộ Thống chế Lê Văn Hoan...

Đình làng Đà Nẵng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc (Bài 2) ảnh 2Biểu tượng cá ông tại Lăng ngư ông Tân Thái vừa được trùng tu hoàn thành đầu năm 2022 . Ảnh: Trần Lê Lâm - TTXVN

Theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Đà Nẵng Phạm Tấn Xử, việc quản lý, trùng tu và phục hồi, phát huy giá trị di tích văn hóa luôn được đặt lên hàng đầu. Ngành đã khảo sát thực địa, đánh giá hiện trạng, đo vẽ kỹ thuật hệ thống nhà cổ, di tích trên địa bàn thành phố; thống kê, sao chụp và số hóa toàn bộ các bản sắc phong ở các đình làng Đà Nẵng. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng điều tra, nghiên cứu khảo cổ học tại di chỉ khảo cổ; triển khai các phương án phòng, chống mối mọt, phong hóa, cháy nổ, trộm cắp tại các di tích; làm các bảng thông tin giới thiệu lịch sử, văn hóa cho một số di tích trên địa bàn. Sở cũng ban hành Quy chế phối hợp quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn thành phố Đà Nẵng để phân công trách nhiệm cho các ngành trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích…

Giám đốc Phạm Tấn Xử cho hay, UBND Thành phố Đà Nẵng đã phê duyệt đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021 – 2025” nhằm hoàn thành việc trùng tu, tôn tạo các di tích đã được xếp hạng, đảm bảo cảnh quan môi trường hài hòa, phục vụ phát huy giá trị di tích; quy hoạch lại các di tích tiêu biểu của thành phố. Đồng thời, thành phố thí điểm đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng cho 5 di tích có khả năng phát triển du lịch để đáp ứng đủ điều kiện công nhận là điểm đến theo quy định của Luật Du lịch.

Giá trị di tích lịch sử, văn hóa

Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, nhiều đình làng ở Đà Nẵng như Phong Lệ Bắc, Nại Nam, Nại Hiên Đông, Mỹ Khê... đã được lực lượng cách mạng địa phương lấy làm trạm giao liên, nơi hội họp tuyên truyền, vận động xây dựng lực lượng, thành lập chi bộ Đảng và kết nạp cho các đảng viên; làm bàn đạp để giành chính quyền, góp phần vào chiến thắng của dân tộc.

Tiêu biểu như đình làng Phong Lệ Bắc hiện nay tọa lạc tại phường Hòa Thọ Tây, quận Cẩm Lệ. Vào ngày 17/8/1945, các cán bộ cách mạng đã cùng nhân dân các thôn Phong Bắc, Yến Bắc, Cẩm Hòa tập trung tại đình với vũ khí trên tay đi khởi nghĩa. Tại đình đã ra mắt Ban vận động nhân dân cùng người dân để đấu tranh giành chính quyền về tay nhân dân, đảm bảo thời gian theo kế hoạch giành chính quyền của toàn huyện. Ngày 25/9/1946, tại đình này, chi bộ Đảng đầu tiên ở xã Hòa Thọ được thành lập mang tên Chi bộ Nguyễn Chí Diểu do đồng chí Ngô Bắc Bộ làm Bí thư. Trong kháng chiến chống Mỹ, đình Phong Lệ Bắc là nơi gặp gỡ, liên lạc giữa cán bộ nằm vùng với cơ sở cách mạng nòng cốt trong giai đoạn Mỹ - Ngụy tăng cường chiến dịch “Tố cộng, diệt cộng”. Từ năm 1969 đến 1970 tại đình nhiều cuộc họp quan trọng đã diễn ra, kết nạp nhiều đảng viên ở Hòa Thọ, là nơi làm bàn đạp cho lực lượng cách mạng của địa phương tiến hành diệt ác phá kèm.

Cùng với các giá trị lịch sử, nhiều đình làng đang tiếp tục phát huy các giá trị văn hóa như đình Túy Loan, đình Đại La, đình Đà Sơn, đình Dương Lâm…

Đình làng Đà Nẵng – nơi lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa dân tộc (Bài 2) ảnh 3 Khu di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố Làng Mân Quang vừa được trùng tu hoàn thành đầu năm 2022. Ảnh: Trần Lê Lâm - TTXVN

Trong đó, Đình Túy Loan được xếp hạng là di tích cấp quốc gia vào tháng 1/1999 với loại hình "Kiến trúc nghệ thuật", tọa lạc tại xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang. Đây là ngôi đình cổ kính, trang nghiêm với không gian làng quê xưa có cây đa cổ thụ rợp mát, phía trước có bến nước với dòng sông uốn lượn, tạo nên một bãi đất bồi trồng cây xanh ngát. Đình còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý là các sắc phong và Bia ký. Theo nội dung văn bia và các bậc cao niên trong làng kể lại thì ngôi đình cùng nhà thờ ngũ tộc thôn Túy Loan do tiền hiền ngũ tộc Đặng, Lâm, Nguyễn, Trần, Lê thừa lệnh vua Lê, niên hiệu Hồng Đức (1470) cùng vào Nam mở mang bờ cõi, khai cư lập ấp xây dựng. Đây được xem là vùng “đất lành chim đậu”, nhân dân các vùng khác tìm đến định cư, học cách làm ăn sinh sống. Hiện nay, làng Túy Loan có 35 tộc họ. Hàng năm vào ngày 9-10 tháng Giêng (âm lịch) các vị trưởng tộc, chính quyền địa phương và nhân dân tổ chức lễ hội đình làng trang trọng nhất với các nghi lễ tế, dâng hương cho các vị thần và tiền hiền được thờ phụng trong đình làng. Phần hội gồm các trò chơi đậm tính dân gian như đua thuyền, đập niêu, bắt vịt và các quầy ẩm thực với sản vật truyền thống của địa phương…

Theo Giám đốc Bảo tàng Điêu khắc Chăm Hồ Tấn Tuấn (người có rất nhiều nghiên cứu, sưu tầm về đình làng Đà Nẵng), khi nói đến giá trị văn hóa truyền thống là nói đến những thành quả do cha ông ta đã dầy công xây đắp và phát triển trong quá khứ. Những thành quả đó giàu bản sắc, độc đáo, đặc trưng của văn hóa dân tộc và nét văn hóa đó thể hiện rõ ở các làng quê - nơi lưu giữ và phát triển văn hóa dân tộc qua hàng nghìn năm lịch sử.

Ông Hồ Tấn Tuấn cho hay, việc tổ chức lễ hội ở đình làng không chỉ để tưởng niệm công đức, tri ân các vị tiền bối, bảo tồn và phát huy các giá trị di tích, mà còn mang nhiều ý nghĩa thiết thực. Đình là nơi người dân thực hiện cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, giáo dục cho con cháu; tạo mối hòa hợp ngày càng gắn bó giữa các tộc phái trong làng; phát huy truyền thống uống nước nhớ nguồn, giữ gìn thuần phong mỹ tục, phấn đấu xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư ngày càng tốt đẹp bền vững hơn. (Xem tiếBài cuối: Phát huy giá trị di tích trong tình hình mới)

Trần Lê Lâm

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống... 

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Khi sắc hoa mào gà rực đỏ trên những sườn đồi, cũng là lúc đồng bào Cống ở xã Nậm Kè, tỉnh Điện Biên nô nức đón Tết Hoa mào gà, hay còn gọi là Tết Hoa. Đây là dịp để bà con sum họp, vui Tết truyền thống, đồng thời gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc, thể hiện đời sống tinh thần phong phú, tình đoàn kết của cộng đồng người Cống nơi cực Tây Tổ quốc.

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Với vị thế là vùng đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam, những năm qua, Phú Thọ đã chủ động, sáng tạo trong ngoại giao văn hóa và đạt được nhiều kết quả quan trọng; góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.