Hát bội - từ cung đình đến chốn dân gian

Hàng tuần, nhà hát nghệ thuật hát bội thành phố Hồ Chí Minh vẫn sáng đèn phục vụ người dân. Ảnh: An Hiếu
Hàng tuần, nhà hát nghệ thuật hát bội thành phố Hồ Chí Minh vẫn sáng đèn phục vụ người dân. Ảnh: An Hiếu

Hát bội là loại hình âm nhạc, diễn xướng xuất hiện trong cung đình hàng trăm năm trước, theo thời gian dần len lỏi vào cuộc sống người dân và trở thành văn hóa truyền thống, gắn với những lễ cúng đình, miếu của người dân Nam Bộ nói chung và tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.

Hát bội (còn gọi là hát bộ, hát tuồng) xuất hiện vào khoảng cuối thế kỷ XII khi nhà Trần đánh bại quân xâm lược Nguyên - Mông và bắt được nhiều tù binh trong đó có những người theo hát, phục vụ quân đội . Vua Trần giữ những người này lại để múa hát giúp vui trong cung đồng thời truyền dạy lối hát này.

Thịnh hành thời Nguyễn, hát bội gắn với những cái tên như Đào Duy Từ, Đào Tấn, những người có công đầu trong việc phổ biến và phát triển nghệ thuật hát bội ở Đàng Trong. Khi đó, hát bội phát triển đến độ hoàn thiện về nghệ thuật trình diễn và ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống người dân.

Sau này, đến các tỉnh Nam Bộ, hát bội càng gần gũi hơn với hình thức biểu diễn, cùng tinh thần cởi mở, hào sảng của người dân Nam Bộ. Hát bội dần hình thành những đặc trưng riêng: mạnh mẽ hơn, màu sắc hơn, náo nhiệt hơn, vui tươi hơn. Mặc dù không còn thịnh hành như trước nhưng giữa cuộc sống hiện đại, loại hình sân khấu hát bội vẫn đứng vững và trở thành nét văn hóa truyền thống trong lòng mỗi người con đất Việt.

IMG_9634.jpg
Nghệ sĩ hát bội thường trực tiếp hóa trang lên khuôn mặt của mình cho mỗi nhân vật của vở diễn. Ảnh: An Hiếu
IMG_9422.jpg
Khác với việc sử dụng mặt nạ trong Kinh kịch (Trung Quốc), nghệ sĩ hát bội thường hóa trang trực tiếp lên khuôn mặt của mình. Ảnh: An Hiếu
IMG_9445.jpg
Các đạo cụ, trang phục để phục vụ cho buổi biểu diễn hát bội thường rất cầu kì và nhiều màu sắc. Ảnh: An Hiếu
IMG_9483.jpg
Trước khi diễn ra buổi biểu diễn, các nghệ sỹ hát bội thường mất rất nhiều thời gia để chuẩn bị từ việc hóa trang đến chuẩn bị trang phục. Ảnh: An Hiếu
IMG_9640.jpg
Ngoài vai trò diễn tấu, các nghệ sỹ còn phải hóa thân thành những "họa sỹ tài ba" cho chính khuôn mặt của mình. Ảnh: An Hiếu
IMG_9661.jpg
Với đôi bàn tay khéo léo, cùng đường nét uyển chuyển, sắc sảo, các nghệ sỹ hát bội đã tạo ra một phẩm nghệ thuật đa sắc màu. Ảnh: An Hiếu
HIE_5984-Enhanced-NR.jpg
Hát bội là loại hình nghệ thuật cách điệu từ nội dung cốt truyện, cử chỉ, điệu bộ, lời ca, tiếng hát, y phục, hóa trang… Ảnh: An Hiếu
HIE_6003.jpg
Mỗi vở diễn là một nhân vật với những cử chỉ, điệu bộ, nét mặt đã tạo nên nét độc đáo riêng cho loại hình hát bội. Ảnh: An Hiếu
IMG_0141.jpg
Trong hát bội, các diễn viên thường thể hiện rất nhiều cử chỉ, động tác cùng với trang phục đa sắc màu đã tạo nên nét hấp dẫn rất riêng biệt. Ảnh: An Hiếu

Sân khấu hát bội là sân khấu cách điệu đến mức cao nhất. Phía sau mặt sân khấu chỉ có một tấm phông vẽ mặt rồng. Hai bên cánh gà vẽ mấy hoa văn đơn giản. Cờ soái, bảo cái được treo hai bên. Giữa sân khấu có một cái bàn cố định, có thể là hương án, quan án, ngọn đồi, quả núi,…

IMG_9822.jpg
Cách tạo hình nhân vật trong nghệ thuật hát bội rất bắt mắt từ trang phục, cử chỉ, điệu bộ, màu sắc. Ảnh: An Hiếu
IMG_0220.jpg
Cách tạo hình nhân vật trong nghệ thuật hát bội rất bắt mắt từ trang phục, cử chỉ, điệu bộ, màu sắc. Ảnh: An Hiếu
IMG_0230.jpg
Các nhân vật trong một vở diễn của nghệ thuật hát bội tại Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: An Hiếu
IMG_0233.jpg
Cử chỉ, điệu bộ trong buổi diễn xướng nghệ thuật hát bội thường rất nổi bật và đặt biệt. Ảnh: An Hiếu
IMG_0477.JPG
Các nghệ sỹ hát bội biểu diễn tại Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: An Hiếu
IMG_0505.jpg
Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh hiện chủ yếu biểu diễn hợp đồng với các nơi trong mùa lễ hội kỳ yên (cao điểm là tháng 2 và 3, 8 và 9 Âm lịch), biểu diễn phục vụ người dân TP theo lịch phân công của Sở Văn hóa - Thể thao TPHCM, cũng như tham gia diễu hành, biểu diễn trong các lễ hội lớn của TP. Hàng tuần. Ảnh: An Hiếu

Với mong muốn lưu giữ những giá trị truyền thống, Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TP.HCM đã đẩy mạnh quảng bá, kết nối và biểu diễn hát bội tại một số trường học, đồng thời duy trì các suất diễn tại Lăng Đức Tả quân Lê Văn Duyệt (Quận Bình Thạnh) và Thảo Cầm Viên (Quận 1), Nhà hát Nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh ….

Trước buổi biểu diễn, đơn vị thường tổ chức giao lưu về cách thức hóa trang nhân vật, … để khán giả có thể tìm hiểu và yêu thích hơn loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc này.

An Hiếu

(Báo ảnh Dân tộc và Miền núi)

Có thể bạn quan tâm

Nâng bước học trò dân tộc Chứt giữa đại ngàn

Nâng bước học trò dân tộc Chứt giữa đại ngàn

Dưới chân dãy Giăng Màn, bản Rào Tre (xã Phúc Trạch) là nơi sinh sống của hơn 150 nhân khẩu đồng bào Chứt, một trong những cộng đồng dân tộc rất ít người ở tỉnh Hà Tĩnh. Từ lối sống hoang dã, tách biệt, đồng bào được lực lượng biên phòng và địa phương vận động định cư, ổn định đời sống. Từ đó, hành trình mang con chữ đến với trẻ em dân tộc Chứt bắt đầu, được viết nên bằng sự kiên trì của thầy, cô giáo, sự sát cánh của bộ đội biên phòng và sự hỗ trợ của nhiều tấm lòng hảo tâm.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Làng nghề đúc đồng Đại Bái giữ lửa nghề tổ

Làng nghề đúc đồng Đại Bái giữ lửa nghề tổ

Vốn nổi tiếng với nghề gò, đúc đồng truyền thống, trải qua bao thăng trầm, những đôi bàn tay khéo léo và sức sáng tạo của người thợ làng Đại Bái, xã Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh vẫn ngày ngày giữ lửa, góp phần tạo dựng diện mạo mới cho làng nghề.

Khởi sắc du lịch mùa trái chín

Khởi sắc du lịch mùa trái chín

Những ngày cuối năm 2025, khắp các vùng cây ăn quả Phường Chũ, Phượng Sơn, xã Lục Ngạn, Lục Sơn (Bắc Ninh) rực rỡ sắc cam, hương bưởi vào vụ chín rộ. Du khách đổ về ngày một đông, tham quan, check-in, trải nghiệm hái cam, bưởi... hòa cùng không khí chuẩn bị cho Lễ hội trái cây Bắc Ninh 2025 (diễn ra từ ngày 5 - 10/12), tạo nên diện mạo mới cho du lịch nông nghiệp và tiêu thụ nông sản của địa phương.

Giữ hồn văn hóa giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ hồn văn hóa giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao nhiêu năm nay với tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều.

Khám phá vẻ đẹp nguyên sơ của Sam Mứn

Khám phá vẻ đẹp nguyên sơ của Sam Mứn

Xã Sam Mứn (tỉnh Điện Biên) sở hữu hệ thống hang đá tự nhiên, những cánh rừng ban cổ, dòng suối còn giữ được nét nguyên sơ. Phát huy lợi thế cảnh quan và bản sắc văn hóa các dân tộc, địa phương đang triển khai nhiều giải pháp nhằm phát triển các loại hình du lịch sinh thái, trải nghiệm và khám phá, góp phần tạo điểm nhấn mới trong phát triển du lịch.

Bộ đội Gia Lai xuống đồng hỗ trợ người dân vùng biên giới thu hoạch lúa

Bộ đội Gia Lai xuống đồng hỗ trợ người dân vùng biên giới thu hoạch lúa

Sau nhiều đợt mưa lớn kéo dài, cán bộ, chiến sĩ các đơn vị quân đội tỉnh Gia Lai đã trực tiếp xuống đồng hỗ trợ người dân thu hoạch, vận chuyển lúa, giúp người dân giảm thiểu thiệt hại và bảo đảm năng suất vụ mùa. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa quân đội và chính quyền địa phương góp phần bảo đảm sản xuất, nâng cao đời sống nhân dân, tạo tiền đề phát triển kinh tế, xây dựng nền biên cương vững chắc nơi biên giới Gia Lai.

Tuyến đường kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc quyết tâm về đích đúng hẹn

Tuyến đường kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc quyết tâm về đích đúng hẹn

Dự án kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc do Ngân hàng phát triển châu Á (ADB) và Chính phủ Australia tài trợ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư gồm 2 tuyến với tổng chiều dài khoảng 200km. Trong đó, tuyến kết nối Lai Châu với cao tốc Nội Bài - Lào Cai với chiều dài khoảng 147km; tuyến nối Nghĩa Lộ với cao tốc Nội Bài - Lào Cai có chiều dài khoảng 53km.

Đắk Lắk: Khẩn trương khắc phục hậu quả mưa lũ và ứng phó với bão số 15

Đắk Lắk: Khẩn trương khắc phục hậu quả mưa lũ và ứng phó với bão số 15

Trước diễn biến phức tạp của tình hình thời tiết, tỉnh Đắk Lắk chỉ đạo chính quyền các địa phương, các lực lượng liên quan khẩn trương khắc phục hậu quả của mưa lũ, ổn định đời sống nhân dân. Đồng thời triển khai các giải pháp ứng phó với bão số 15 và áp thấp nhiệt đới trên biển đông.

Băng giá phủ trắng Y Tý

Băng giá phủ trắng Y Tý

Rạng sáng 29/11, nhiệt độ giảm sâu xuống từ dưới 0 độ C - 3 độ C khiến đợt băng giá thứ hai đã xuất hiện tại nhiều khu vực của xã Y Tý (tỉnh Lào Cai) thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm trong dịp cuối tuần.

Đắk Lắk: Cấp thiết sửa chữa, xây mới nhà ở cho người dân sau mưa lũ

Đắk Lắk: Cấp thiết sửa chữa, xây mới nhà ở cho người dân sau mưa lũ

Khu vực phía Đông tỉnh Đắk Lắk vừa trải qua trận mưa lũ lịch sử, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Theo thống kê chưa đầy đủ, đến nay, mưa lũ khiến hơn 150.000 ngôi nhà bị ngập sâu trong nước, 133 ngôi nhà bị sập, hư hỏng hoàn toàn. Tỉnh Đắk Lắk đã hỗ trợ ban đầu đối với người dân bị thiệt hại nhà ở, đồng thời yêu cầu các đơn vị liên quan rà soát, thống kê đầy đủ, chính xác để bố trí, sắp xếp quỹ đất xây dựng mới, tái định cư cho người dân.

Phập phồng nỗi lo sạt lở ở vùng miền núi Đà Nẵng

Phập phồng nỗi lo sạt lở ở vùng miền núi Đà Nẵng

Do ảnh hưởng của đợt mưa lũ lịch sử vừa qua, đoạn đường đi từ phường Tam Kỳ đến xã Trà Linh (thành phố Đà Nẵng) xuất hiện hơn 100 điểm sạt lở lớn nhỏ. Mặc dù đã thông xe được một làn, thế nhưng chỉ cần mưa lớn, người dân nơi đây phải sống trong tâm trạng “phòng mà lo” vì sạt lở có thể xảy ra bất cứ lúc nào, nhất là vào ban đêm.

Đòn bẩy giúp đồng bào vùng cao biên giới Thanh Hóa thoát nghèo

Đòn bẩy giúp đồng bào vùng cao biên giới Thanh Hóa thoát nghèo

Xác định nguồn vốn tín dụng chính sách ưu đãi là “đòn bẩy” để hỗ trợ người dân vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn trong xóa đói giảm nghèo, Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Thanh Hóa đã bám sát các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Trung ương, của tỉnh, nhanh chóng đưa nguồn vốn chính sách đến đúng đối tượng thụ hưởng.

Khắc tượng Phật Thích Ca cao 81m vào vách núi Sam

Khắc tượng Phật Thích Ca cao 81m vào vách núi Sam

Nằm giữa vùng Thất Sơn linh thiêng, núi Sam, phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang, công trình tượng Phật Thích Ca ngồi thiền khắc trực tiếp vào vách đá là hạng mục chính của Công viên Văn hóa núi Sam, cao 81m, đang được xây dựng trên khu đất rộng 5.500 m², tổng vốn đầu tư khoảng 255 tỷ đồng. Sau khi hoàn thiện, công trình sẽ trở thành tượng Phật khắc vào vách đá cao nhất thế giới, góp phần tôn tạo cảnh quan và phát triển du lịch tâm linh An Giang.

Hội chợ mùa Thu 2025: Sức hút của sản vật đặc trưng Sơn La

Hội chợ mùa Thu 2025: Sức hút của sản vật đặc trưng Sơn La

Gian hàng trưng bày, quảng bá sản phẩm đặc trưng, tiêu biểu tỉnh Sơn La nằm trong phân khu "Thu đất Việt - Sắc nước hương Thu" tại Hội chợ Mùa thu 2025 đang diễn ra tại Trung tâm triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội) thu hút đông đảo người dân và du khách bởi sản vật đặc trưng của Sơn La rất đa dạng và phong phú, mang những đặc trưng nổi bật của vùng núi Tây Bắc, với sự kết hợp hài hòa giữa hương vị tự nhiên của núi rừng và nét văn hóa ẩm thực độc đáo của đồng bào các dân tộc nơi đây.

Ấn tượng gian hàng trưng bày, quảng bá sản phẩm đặc trưng, tiêu biểu của tỉnh Gia Lai

Ấn tượng gian hàng trưng bày, quảng bá sản phẩm đặc trưng, tiêu biểu của tỉnh Gia Lai

Gian hàng trưng bày, quảng bá sản phẩm đặc trưng, tiêu biểu của tỉnh Gia Lai nằm trong phân khu "Thu đất Việt - Sắc nước hương thu" tại Hội chợ Mùa thu 2025 đang diễn ra tại Trung tâm triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội) mang đến nhiều ấn tượng cho người dân và du khách bởi các sản vật địa phương đa dạng cùng với bản sắc văn hoá độc đáo.

Chùa Som Rong - nơi lưu giữ các giá trị văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc của đồng bào Khmer

Chùa Som Rong - nơi lưu giữ các giá trị văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc của đồng bào Khmer

Chùa Som Rong (tên gọi đầy đủ là Wat Pătum Wôngsa Som Rông), tọa lạc ở phường Sóc Trăng, thành phố Cần Thơ, là một trong những địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng. Ngôi chùa nổi bật với kiến trúc độc đáo, thiết kế hài hòa giữa nét truyền thống và hiện đại, không chỉ là địa điểm hành hương mà còn là nơi lưu giữ các giá trị văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc của đồng bào Khmer.

Đổi thay ở vùng đồng bào dân tộc Mảng

Đổi thay ở vùng đồng bào dân tộc Mảng

Được sự quan tâm, hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, những năm qua, đời sống, diện mạo bản làng của đồng bào dân tộc Mảng tại xã Lê Lợi, tỉnh Lai Châu, đang dần thay đổi. Từ các nguồn vốn hỗ trợ, nhiều mô hình phát triển kinh tế của người dân đã triển khai hiệu quả, giúp người dân tăng thêm nguồn thu nhập vươn lên thoát nghèo, đồng thời thay đổi tư duy nhận thức về phát triển kinh tế từ nhỏ lẻ, manh mún sang phát triển kinh tế hợp tác, liên kết.

Nghi lễ cưới truyền thống của người Dao Tiền

Nghi lễ cưới truyền thống của người Dao Tiền

Nghi lễ cưới truyền thống của người Dao Tiền ở Bản Sưng, xã Cao Sơn (huyện Đà Bắc, Hòa Bình cũ) - nay thuộc tỉnh Phú Thọ, là một trong những nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc, phản ánh đời sống tinh thần, tín ngưỡng của cộng đồng người Dao Tiền. Người Dao Tiền nơi đây quan niệm hôn nhân không chỉ là việc riêng của đôi lứa mà còn là chuyện trọng đại của hai gia đình, hai dòng họ. Truyền thống hôn nhân một vợ một chồng, cùng dân tộc nhưng ngoại hôn dòng họ được duy trì nghiêm ngặt qua nhiều thế hệ. 

Tái hiện Lễ cúng giọt nước của đồng bào Ba Na

Tái hiện Lễ cúng giọt nước của đồng bào Ba Na

Ngày 19/10/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội) diễn ra hoạt động tái hiện Lễ cúng giọt nước của đồng bào Ba Na, tỉnh Gia Lai. Nghi lễ được tổ chức nhằm mục đích cầu Thần nước (Yang Ia) ban cho nguồn nước dồi dào để phục vụ sinh hoạt, canh tác, sản xuất. Lễ cúng giọt nước là một biểu tượng văn hóa độc đáo, thể hiện tính cố kết cộng đồng của đồng bào Ba Na cùng với ước vọng đón chờ một mùa vụ mới thuận lợi, bội thu.

Bộ đội Biên phòng Thanh Hóa hoàn thành tốt nhiệm vụ, giúp dân phát triển kinh tế

Bộ đội Biên phòng Thanh Hóa hoàn thành tốt nhiệm vụ, giúp dân phát triển kinh tế

Với nhiệm vụ trọng tâm là quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền và an ninh biên giới quốc gia, những năm qua, Bộ đội Biên phòng tỉnh Thanh Hóa luôn làm tốt công tác tham mưu, phối hợp với các lực lượng tuyên truyền cho nhân dân nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng về xây dựng nền biên phòng toàn dân vững mạnh; quản lý chặt địa bàn, triển khai hiệu quả và đề ra các giải pháp phù hợp trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ, đảm bảo an ninh biên giới quốc gia; đấu tranh phòng chống tội phạm và giúp nhân dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo ổn định đời sống.

Các trường học ở Cao Bằng khắc phục hậu quả cơn bão số 11

Các trường học ở Cao Bằng khắc phục hậu quả cơn bão số 11

Các trường học bị ảnh hưởng bởi hoàn lưu bão số 11 trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã huy động cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường, cùng các ban, ngành, đoàn thể, lực lượng vũ trang, phụ huynh học sinh tiến hành xịt rửa bùn đất trong khuôn viên sân trường, cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng học tập, bảo đảm các điều kiện tốt nhất để học sinh trở lại trường học trong thời gian sớm nhất.

Cuộc sống khó khăn của người dân bản Na Ngân do bị cô lập giữa đại ngàn Pù Huống

Cuộc sống khó khăn của người dân bản Na Ngân do bị cô lập giữa đại ngàn Pù Huống

Dù đã bước sang ngày thứ 9 sau trận lũ ống, lũ quét lịch sử nhưng bản Na Ngân (Nghệ An), nơi có 153 hộ dân với 730 nhân khẩu đồng bào Thái, vẫn bị cô lập hoàn toàn do đường đất độc đạo dài 24km nối với trung tâm xã bị chia cắt bởi những điểm sạt lở núi nghiêm trọng chưa được khắc phục.