Truyền nghề hát bội, gìn giữ di sản trăm năm

Là thế hệ thứ 3 trong gia đình có 5 thế hệ theo nghề hát bội, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm (tên thật là Nguyễn Văn Tốt, 66 tuổi) đã có hơn 50 năm gắn bó với ánh đèn sân khấu và nghệ thuật hát bội. Kế thừa những tinh hoa của nghề từ ông cha, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm đã vượt qua những khó khăn của nghề, nỗi nhọc nhằn của cuộc sống để giữ nghề và bồi dưỡng những “hạt giống” nhằm tiếp tục truyền nghề, lưu giữ “báu vật” của Tổ nghiệp.

Giữ nghề và truyền nghề

vna_potal_vinh_long_truyen_nghe_hat_boi_giu_gin_di_san_tram_nam_7682350.jpg
Nghệ nhân hát bội hóa trang trước khi biểu diễn. Ảnh: Lê Thúy Hằng - TTXVN

Hát bội là một loại hình nghệ thuật sân khấu xuất hiện sớm ở Nam Bộ. Tại Vĩnh Long, từ khoảng cuối thể kỷ XIX đến thế kỷ XX là giai đoạn hát bội cực thịnh, được người dân mong chờ biểu diễn. Ngày nay, dù không còn thịnh hành như trước nhưng loại hình nghệ thuật này vẫn được giữ gìn, bảo tồn và đang dần tìm hướng đi mới để tiếp tục phát huy những giá trị trong đời sống tinh thần của người dân.

Là thế hệ thứ 3 trong gia đình tham gia gánh hát bội Đồng Thinh từng nổi danh ở vùng đất Vĩnh Long, trải qua bao thăng trầm của nghiệp cầm ca, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm là một trong số ít những người còn bám trụ với nghề.

Nghệ thuật hát bội đến với ông từ “mối duyên” gia đình. Tuổi thơ gắn liền với gánh hát, ông đã bị tiếng trống, kèn, tiếng vỗ tay thu hút. Năm 13 tuổi, ông chính thức bước lên sân khấu hát bội. Ông kể lại, hơn 5 thập kỷ gắn bó với nghề, tài sản lớn nhất là những vai diễn ở đủ các thể loại từ kép hài, kép mùi đến kép chính… cùng với những tuồng tích được ông ghi chép cẩn thận xem như “báu vật” gia truyền. “Từ chỗ đam mê mà mình đến với nghề hát bội. Cũng có những lúc thăng trầm phải rẽ hướng. Thế nhưng nỗi trăn trở với nghề cứ vướng bận mãi nên cuối cùng mình vẫn quay lại với nghề rồi gắn bó đến nay” - Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm chia sẻ.

vna_potal_vinh_long_truyen_nghe_hat_boi_giu_gin_di_san_tram_nam_7682345.jpg
Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm (tên thật là Nguyễn Văn Tốt, 66 tuổi ) hướng dẫn học trò luyện tập bộ môn nghệ thuật hát bội. Ảnh: Lê Thúy Hằng - TTXVN

Hơn nửa thế kỷ gắn bó, chứng kiến những thăng trầm của nghề, nhất là trong thời điểm hiện nay, khi công chúng trẻ có thị hiếu đa dạng, thích khám phá những loại hình nghệ thuật mới, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm vẫn quyết tâm theo đuổi nghề hát bội. Giờ đây, ở tuổi 66, ông vẫn không ngại vất vả, đảm nhận từng vai diễn. Tiếng trống nhạc vang lên, trong ông lại bừng lên lửa nghề. Giọng ca, phong thái, động tác của người nghệ nhân tài hoa này đã để lại ấn tượng đối với nhiều du khách. Với các nghệ nhân trẻ, ông là "cây cổ thụ" trong nghề, làm chỗ dựa để thế hệ trẻ tự tin khi bước lên sân khấu.

Sở hữu năng khiếu thiên bẩm từ gia đình, cô “đào” Nguyễn Phạm Diễm Hằng (21 tuổi, hội viên Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Vĩnh Long, cháu nội Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm) lần đầu tiên bước lên sân khấu hát bội khi mới 12 tuổi (đúng dịp ông nội vinh dự nhận danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú). Là lớp thế hệ trẻ nhưng trong Diễm Hằng sớm có tình yêu với nghệ thuật hát bội đã được gia đình vun đắp từ nhỏ.

Diễm Hằng chia sẻ: “Trong gia đình, em là thế hệ trẻ nhất, đời thứ 5 theo nghề. Mỗi lần xem ông, bà, cha, mẹ diễn, em rất thích nên xin ông nội được học hát bội. Đến nay, em đã có gần 10 năm trên sân khấu hát bội và học được rất nhiều điều. Với em, mỗi lần được đứng trên sân khấu biểu diễn cùng với ông nội đều thấy vinh dự, tự hào trước tình yêu nghề của ông. Ông nội là người dạy dỗ và truyền lửa nghề cho em. Em theo nghề với mong muốn tiếp nối đam mê của ông, cùng lan tỏa đến nhiều người để những ai yêu thích có thể tìm hiểu, học hỏi và giữ gìn hát bội không bị mai một”.

Đưa hát bội đến gần hơn với công chúng

Năm 2024, “Nghệ thuật Hát bội tỉnh Vĩnh Long” được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Hát bội Vĩnh Long giờ đây không chỉ hát ở đình làng, di tích mà còn góp mặt ở những sự kiện, sân khấu lớn như: Ngày hội Du lịch tỉnh Vĩnh Long, sự kiện giao lưu văn hóa Việt Nam - Ấn Độ tại Vĩnh Long… Đây là niềm tự hào và cũng là động lực để các thế hệ nghệ nhân hát bội của tỉnh tiếp tục giữ gìn, phát huy bộ môn nghệ thuật này.

Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm cho biết, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, những năm gần đây, hát bội được nhiều người biết đến. Những chương trình hát bội được dàn dựng công phu kết hợp với hoạt động đốt đuốc đi trên đường quê đến đình làng xem hát bội, giao lưu và hướng dẫn các động tác biểu diễn… đã mang đến những hiểu biết và trải nghiệm thú vị cho người xem.

vna_potal_vinh_long_truyen_nghe_hat_boi_giu_gin_di_san_tram_nam_7682354.jpg
Các nghệ nhân hát bội giao lưu với khán giả. Ảnh: Lê Thúy Hằng – TTXVN

Bên cạnh sự chỉn chu về thần thái, phong cách biểu diễn, ông cho rằng, hát bội cần có những kịch bản “cách tân” hơn để đến gần với khán giả ngày nay. Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm chia sẻ: “Bây giờ mình biểu diễn hát bội cần có sáng tạo hơn, bớt đi những từ ư, ừ. Hát để khán giả nghe được lời, hiểu được câu chuyện. Tuồng tích hát bội ngày nay phải gần gũi, gắn với tích truyện từ lịch sử Việt Nam, ca ngợi anh hùng dân tộc. Với những bước đổi mới này, hy vọng hát bội ngày càng đến gần với công chúng, không chỉ giữ gìn bộ môn nghệ thuật truyền thống mà còn mang đến những giá trị văn hóa lịch sử cho người xem”.

Trăn trở với nghề và trách nhiệm của người nghệ sỹ khi nghệ thuật hát bội còn nhiều khó khăn, chưa có thế hệ kế thừa đủ sức duy trì và phát huy, Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm vẫn đang miệt mài “đãi cát, tìm vàng”, lựa chọn những người tiếp nối.

Hiện tại, với vai trò là Phân hội trưởng Phân hội Sân khấu tỉnh Vĩnh Long, đồng thời là Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát bội thuộc Trung tâm Văn hóa nghệ thuật tỉnh Vĩnh Long, Trưởng nhóm hát bội chuyên phục vụ du khách trong và ngoài nước, ông đang ra sức lựa chọn và đào tạo những "mầm non" mới cho hát bội từ những nghệ nhân trẻ yêu mến và mong muốn kế thừa con đường này.

Nghệ nhân Vũ Linh Tâm cho biết, hát bội được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia và đang đến gần với công chúng. Đây là vinh dự, tự hào của những người nghệ nhân nhưng gắn với đó là trách nhiệm tìm ra thế hệ kế thừa đủ sức để truyền nghề. Những năm qua, ông luôn đau đáu vấn đề này và giờ đây cảm thấy nhẹ lòng hơn khi nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long khẳng định được giá trị và sức sống, được ngành chức năng quan tâm, chú trọng công tác tìm nguồn bồi dưỡng đội ngũ kế thừa. Đây sẽ là cơ hội để hát bội Vĩnh Long tìm ra những nhân tố quý, có đam mê, năng khiếu đủ sức gánh vác trọng trách đưa loại hình nghệ thuật này đi xa hơn.

Theo Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long Phan Văn Giàu, thời gian qua, ngành đã tạo điều kiện để biểu diễn nghệ thuật hát bội ở nhiều sự kiện, chương trình khác nhau; đặc biệt xem đây là sản phẩm du lịch đặc sắc để đầu tư, quảng bá đến khách du lịch. Qua triển khai, ngành đã rút kinh nghiệm và xây dựng những chương trình biểu diễn hát bội đủ sức hấp dẫn như: Rút ngắn thời gian vở diễn xuống còn 20 phút, chỉ lựa chọn những phân cảnh tiêu biểu, có nhiều động tác để dàn dựng trau chuốt, phục vụ du khách; đồng thời tăng cường giao lưu trong hát bội ngày nay. Nghệ nhân biểu diễn là người hiểu rõ tuồng tích, các nhân vật… sẽ trực tiếp giới thiệu, trao đổi, hướng dẫn đến khán giả những động tác, cử chỉ biểu diễn, cách hóa trang để buổi biểu diễn sinh động hơn.

Với sự nỗ lực của tỉnh, ngành chuyên môn và đội ngũ nghệ nhân, vừa qua, "Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long" đã được đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự công nhận rất xứng đáng dành cho những đóng góp của bao thế hệ nghệ nhân hát bội của tỉnh; trong đó có sự nỗ lực không mệt mỏi của Nghệ nhân Ưu tú Vũ Linh Tâm. Là nghệ nhân biểu diễn, ông cũng là người đang trao truyền lại nghệ thuật hát bội cho thế hệ trẻ, không chỉ các thế hệ trong gia đình mà còn cho nhiều bạn trẻ khác đang có đam mê với bộ môn nghệ thuật này.

Ông Phan Văn Giàu nhấn mạnh, tỉnh Vĩnh Long xác định nghệ thuật hát bội mang tính đặc thù, có nhiều điều kiện để bảo tồn và phát huy. Loại hình nghệ thuật này không chỉ biểu diễn ở đình làng, di tích, các điểm du lịch mà còn ở các sự kiện giao lưu văn hóa. Tỉnh có những nghệ nhân lớn tuổi giàu kinh nghiệm và thế hệ trẻ đang quyết tâm theo đuổi nghề. Thời gian tới, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tiếp tục quan tâm hỗ trợ để nghệ thuật hát bội ngày càng hoàn thiện hơn, có thêm điều kiện biểu diễn và trở thành sản phẩm du lịch độc đáo. Ngoài ra, ngành cũng đang xây dựng đề án bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật hát bội nhằm khẳng định vị thế của bộ môn nghệ thuật này; có những giải pháp kịp thời để đưa nghệ thuật hát bội phát triển hơn, đến gần hơn với khán giả trong và ngoài nước.

Lê Thúy Hằng

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Tuyên Quang: 53 xã công bố dịch tả lợn châu Phi

Tuyên Quang: 53 xã công bố dịch tả lợn châu Phi

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang, tính từ ngày 5/7 đến nay, trên địa bàn tỉnh có 53 xã công bố dịch tả lợn châu Phi, tổng số lợn mắc bệnh phải tiêu hủy bắt buộc từ ngày 5/7 đến ngày 25/7 là 9.864 con, tổng khối lượng trên 544,3 tấn.

Hỗ trợ đồng bào các dân tộc vùng biên ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế

Hỗ trợ đồng bào các dân tộc vùng biên ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế

Bên cạnh nhiệm vụ chính trị bảo vệ biên giới, các chiến sĩ Đồn Biên phòng Ia Rvê (tỉnh Đắk Lắk) còn đẩy mạnh thực hiện phương châm “Gần dân, sát dân” và nêu cao đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” để giúp các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, chăm lo đời sống gia đình chính sách, người có công trên địa bàn.

Mưa lớn gây lũ ống, lũ quét, thiệt hại về người và tài sản tại Sơn La

Mưa lớn gây lũ ống, lũ quét, thiệt hại về người và tài sản tại Sơn La

Những ngày qua, trên địa bàn tỉnh Sơn La có mưa lớn kéo dài. Đặc biệt, vào chiều tối và đêm 26 rạng sáng 27/7 đã xuất hiện lũ ống, lũ quét gây thiệt hại về người, tài sản, hoa màu của nhân dân. Tình trạng ngập úng, sạt lở đất, đá xảy tại nhiều địa phương khiến các hộ dân phải di rời khẩn cấp.

Xây dựng thương hiệu nông sản, nâng cấp cho sản phẩm OCOP

Xây dựng thương hiệu nông sản, nâng cấp cho sản phẩm OCOP

Tỉnh Đồng Nai hiện có 439 sản phẩm của 146 chủ thể được công nhận và xếp hạng từ 3 sao trở lên; trong đó,11 sản phẩm được Trung ương công nhận đạt 5 sao. Các sản phẩm OCOP đều có chất lượng cao, tiêu chuẩn kỹ thuật bảo đảm, bao bì sản phẩm bắt mắt.

Lạng Sơn điều chỉnh thời gian thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu

Lạng Sơn điều chỉnh thời gian thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu

Ngày 26/7, thông tin từ Trung tâm Quản lý cửa khẩu (Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn) cho biết, đơn vị vừa nhận được thư công tác số 71-2025 ngày 25/7/2025 của Chính phủ nhân dân thị Bằng Tường (Quảng Tây, Trung Quốc) thông tin về thời gian thông quan xuất nhập khẩu hàng hóa tại Đường chuyên dụng vận chuyển hàng hoá Tân Thanh và Lối thông quan Cốc Nam.

Nghệ An: Tình người trong lũ dữ

Nghệ An: Tình người trong lũ dữ

Từ tối 22 đến sáng ngày 23/7, ảnh hưởng của hoàn lưu sau bão số 3, trên địa bàn miền núi, biên giới tỉnh Nghệ An liên tục có mưa to, cùng với nước lũ lên nhanh trên các dòng sông Lam, Nậm Mộ, Nậm Nơn đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người, nhà cửa, tài sản của nhân dân.

Đắk Lắk: Xóa nhà tạm, dựng mái ấm cho người có công

Đắk Lắk: Xóa nhà tạm, dựng mái ấm cho người có công

Thực hiện chủ trương “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát cho người có công” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Đắk Lắk đang nỗ lực từng ngày để tri ân sâu sắc những người đã hy sinh, cống hiến cho độc lập, tự do của Tổ quốc.

Đồng Tháp: Đổi tên ấp do trùng, giúp giải quyết thủ tục hành chính thuận lợi

Đồng Tháp: Đổi tên ấp do trùng, giúp giải quyết thủ tục hành chính thuận lợi

Thực hiện Công văn của UBND tỉnh Đồng Tháp về việc hướng dẫn một số nội dung về sắp xếp tổ chức bộ máy và chuẩn bị cho đơn vị hành chính cấp xã mới hoạt động theo Công văn số 4168/BNV-CQĐP ngày 23/6/2025 của Bộ Nội vụ về việc hướng dẫn một số nội dung về sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính, xã Mỹ An Hưng, tỉnh Đồng Tháp đã đổi tên các ấp do trùng tên.

Nghệ An: Nỗ lực thông tuyến Quốc lộ 7 đến tâm lũ Tương Dương, Mường Xén

Nghệ An: Nỗ lực thông tuyến Quốc lộ 7 đến tâm lũ Tương Dương, Mường Xén

Từ tối ngày 19/7 đến sáng ngày 23/7, do ảnh hưởng của mưa cường suất lớn, diễn ra trong nhiều giờ liền và lũ lớn trên sông Lam dâng cao vượt mốc lịch sử, tuyến quốc lộ 7 nối địa bàn các xã miền xuôi với các xã biên giới Tương Dương, Mường Xén đi cửa khẩu Nậm Cắn (tỉnh Nghệ An) đã xuất hiện hàng chục điểm ngập lụt, chia cắt giao thông nghiêm trọng trên tuyến quốc lộ trọng yếu, huyết mạch.

Phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc lan tỏa tới từng gia đình, khu phố

Phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc lan tỏa tới từng gia đình, khu phố

Sáng 25/7, phường Phan Thiết tổ chức Ngày hội “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”. Đây là địa phương được Ban chỉ đạo phòng chống tội phạm, tệ nạn xã hội và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc tỉnh Lâm Đồng và Ban chỉ đạo “Thực hiện phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” Trung ương chọn tổ chức điểm Ngày hội “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” năm 2025.

Hơn 100 hộ dân bị cô lập ở bản sát biên giới Cha Nga (Nghệ An) vẫn an toàn sau lũ dữ

Hơn 100 hộ dân bị cô lập ở bản sát biên giới Cha Nga (Nghệ An) vẫn an toàn sau lũ dữ

Ngày 25/7, Thiếu tá Phan Đức Tâm, Chính trị viên Đồn Biên phòng Mỹ Lý (Bộ đội biên phòng Nghệ An) cho biết: Bước đầu, đơn vị đã nắm được thông tin cơ bản về tình hình bản Cha Nga (xã Mỹ Lý) và khẳng định, cho đến thời điểm hiện tại 103 hộ dân là dân tộc Thái của bản này đều an toàn về người trong đợt lũ mạnh hoành hoành nhiều xã trên địa bàn miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An vừa qua.

Tháo gỡ khó khăn, chăm lo sức khỏe tốt nhất cho người dân vùng sâu, vùng xa

Tháo gỡ khó khăn, chăm lo sức khỏe tốt nhất cho người dân vùng sâu, vùng xa

Sáu tháng đầu năm 2025, ngành Y tế tỉnh Long An đã thực hiện nhiều chỉ tiêu tăng so với cùng kỳ năm 2024, chú trọng đầu tư nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh cho nhân dân. Trong những tháng còn lại của năm, ngành tập trung thực hiện Đề án thành lập Sở Y tế tỉnh Tây Ninh trên cơ sở hợp nhất Sở Y tế Long An và Sở Y tế Tây Ninh (cũ) nhằm ổn định cơ cấu tổ chức, tháo gỡ khó khăn, tiếp tục chăm lo tốt nhất cho người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.

Hơn 1.000 căn nhà thuộc nguồn vốn của Bộ Công an được xây dựng ở tỉnh Thái Nguyên

Hơn 1.000 căn nhà thuộc nguồn vốn của Bộ Công an được xây dựng ở tỉnh Thái Nguyên

Chiều 24/7, Bộ Công an phối hợp cùng UBND tỉnh Thái Nguyên tổ chức Lễ khởi công “điểm” thực hiện Đề án “Xây dựng 1.000 căn nhà ở cho nhân dân thực hiện mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên sau sáp nhập tỉnh từ nguồn kinh phí đề nghị Bộ Công an hỗ trợ”.

Na Sang quyết tâm đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030

Na Sang quyết tâm đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030

Trong các ngày từ 23 - 24/7, Đảng bộ xã Na Sang (tỉnh Điện Biên) tổ chức Đại hội Đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đây là Đại hội được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Điện Biên chọn tổ chức điểm ở cấp xã.

Lào Cai khẩn trương di dời dân vùng nguy cơ sạt lở, ngập úng

Lào Cai khẩn trương di dời dân vùng nguy cơ sạt lở, ngập úng

Từ đêm 23 đến rạng sáng 24/7, trên trên địa bàn tỉnh Lào Cai có mưa lớn kéo dài, gây ngập úng, sạt lở một số tuyến đường và thiệt hại đến nông nghiệp của người dân. Cùng đó, nhiều hộ dân nằm trong vùng nguy cơ sạt lở cũng đã được chính quyền địa phương di dời đến nơi an toàn.

Đại hội đảng bộ xã không nhận hoa, kêu gọi ủng hộ chương trình phát triển cây trồng

Đại hội đảng bộ xã không nhận hoa, kêu gọi ủng hộ chương trình phát triển cây trồng

Ngày 24/7, Đảng bộ xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức Đại hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đây là Đại hội Đảng bộ cấp xã có ý nghĩa đặc biệt khi không nhận hoa chúc mừng, mà kêu gọi các tổ chức, cá nhân ủng hộ hiện vật như cây giống, phân bón, vật tư nông nghiệp hoặc kinh phí... để góp phần thực hiện chương trình “Ươm mầm tương lai - Phát triển cây trồng bền vững Tu Mơ Rông”.

Xã Măng Ri (Quảng Ngãi) thiệt hại nặng do bão số 3

Xã Măng Ri (Quảng Ngãi) thiệt hại nặng do bão số 3

Tối 23/7, ông Phạm Xuân Quang, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Măng Ri, tỉnh Quảng Ngãi cho biết, do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 3, trên địa bàn xã đã xảy ra mưa vừa, mưa to đến rất to, gió mạnh, khiến hàng chục căn nhà bị tốc mái, nhiều công trình bị hư hỏng và gần 3.800 cây sâm Ngọc Linh bị thiệt hại. Ước tính tổng thiệt hại gần 5,6 tỷ đồng.

Đề phòng lũ quét, sạt lở đất ở Thanh Hóa và Nghệ An

Đề phòng lũ quét, sạt lở đất ở Thanh Hóa và Nghệ An

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia nhận định, từ 19 giờ 30 phút ngày 23/7 đến 12 giờ 30 phút ngày 24/7, khu vực các tỉnh Thanh Hóa và Nghệ An tiếp tục có mưa với lượng mưa tích luỹ phổ biến từ 15-30mm, có nơi trên 50mm.