Lắng đọng văn hóa Khmer ở ngôi chùa cổ nghìn năm

Chùa Âng (tên Khmer là Angkorajaborey) tọa lạc ở ngoại ô thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh, có từ năm 990 là một trong những ngôi chùa cổ tiêu biểu nhất của người Khmer ở Việt Nam.

Chùa Âng mang lối kiến trúc cổ kính, được khắc họa, tô điểm bởi những tác phẩm nghệ thuật như: Tượng thần, chim thần, sự tích Phật Thích Ca với những đường nét hoa văn mang đậm bản sắc văn hóa tâm linh của đồng bào Khmer Nam Bộ. Năm 1842, chùa Âng được xây dựng lại bằng gỗ quý, lợp ngói, tường xây; những năm về sau chùa cũng trải qua nhiều đợt trùng tu với quy mô nhỏ. Chùa Âng được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1994.

chua-1625.jpg
Chùa Âng là một trong những ngôi chùa cổ tiêu biểu nhất của người Khmer ở Việt Nam.
chua7-1625.jpg
Như những ngôi chùa thuộc hệ phái Phật giáo Nam tông Khmer khác, trong chính điện chùa Âng cũng chỉ thờ duy nhất Phật Thích Ca.
chua9-1625.jpg
Vách chính điện được bài trí bằng các bức tranh vẽ kể lại cuộc đời Đức Phật Thích Ca.
chua8-1625.jpg
Trần chính điện được trang trí các bức bích họa lớn theo chủ đề: Phật Thích ca đản sanh, xuất gia, đắc đạo và nhập Niết bàn.
chua6-1625.jpg
Các gò mái có thần rắn Naga với mào cong vút, tượng trưng cho cầu nối giữa trần gian và cõi Niết bàn.
chua5-1625.jpg
Mái của chính điện chùa Âng được cấu tạo gồm ba cấp, hai mái trên cùng thì dốc và cao hơn mái còn lại.
chua3-1625.jpg
Kiến trúc cột vòm đẹp mắt xung quanh chính điện chùa Âng.
chua2-1625.jpg
Tượng đầu thần Bayon bốn mặt ở chùa Âng.
chua1-1625.jpg
Hồ nước trước chính điện điều tiết khí hậu trong khuôn viên chùa Âng.
chua4-1625.jpg
Khách quốc tế tham quan chùa Âng.
Dân tộc Khmer

Tên tự gọi: Người Khmer.

Tên gọi khác: Cur, Cul, Cu Thổ, Việt gốc Miên, Khơ Me K’rôm.

Dân số: 1.260.640 người, (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Môn - Khơ Me.

Lịch sử: Trước thế kỉ XII người Khmer và văn hoá của họ giữ vai trò chủ thể ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Hoạt động sản xuất: Người Khmer là cư dân nông nghiệp dùng cày và trồng lúa nước. Trong bộ công cụ nông nghiệp khá hoàn thiện và hiệu quả của họ, có những dụng cụ độc đáo thích ứng với điều kiện địa lí sinh thái Nam bộ như cái phảng thay cho cày chuyên dùng ở vùng đất phèn, mặn để phát cỏ, cù nèo (Pok) dùng để vơ cỏ. Cây nọc cấy (Sơ chal) dấu vết của chiếc gậy chọc lỗ xa xưa, tạo ra lỗ để cắm cây lúa ở những chân ruộng nước nhưng đất cứng, và cái vòn gặt (Kần điêu) dùng để cắt lúa.

Người Khmer có nghề đánh cá, dệt, chiếu, đan lát, dệt vải, làm đường thốt nốt và làm gốm. Kĩ thuật gốm đơn giản, công cụ chính là hòn kê (K’leng), bàn dập (Chơ), chưa dùng bàn xoay, không có lò nung cố định, gốm mộc, không màu,với độ nung thấp. Sản phẩm gốm chủ yếu là đồ gia cụ, tiêu biểu nhất là bếp (Cà ràng) và nồi (Cà om) rất được người Việt, người Hoa ở đồng bằng sông Cửu Long ưa dùng.

Ăn: Người Khmer trồng hơn 150 giống lúa tẻ và nếp khác nhau, họ thường ăn cơm tẻ và cơm nếp. Thức ăn hằng ngày có tôm, cá nhỏ, ếch, nhái, rau, củ. Họ chế biến rất nhiều loại mắm: mắm ơn Pứ làm bằng tôm tép, mắm Pơ inh làm bằng cá sặc, nhưng nổi tiếng nhất là mắm B’hóc làm bằng cá lóc, các sọc, cá trê, tôm tép, mắm pơ inh làm bằng cá sặc, nhưng nổi tiếng nhất là mắm B’hóc làm bằng cá lóc, cá sọc, cá trê, tôm tép trộn với thính và muối. Gia vị ưa thích nhất là vị chua (từ quả me hay mè) và cay (hạt tiêu, tỏi, sả, ca ri...).

Mặc: Nam nữ trước đây đều mặc xà rông bằng lụa tơ tằm do họ tự dệt. Lớp thanh niên ngày nay thích mặc quần âu với áo sơmi. Những người đứng tuổi, người già thường mặc quần áo bà ba màu đen, nam giới khá giả đôi khi mặc quần áo bà ba màu trắng với chiếc khăn rằn luôn quấn trên đầu, hoặc vắt qua vai. Chỉ đặc biệt trong cưới xin, nam nữ mới mặc quần áo cổ truyền. Chú rể mặc áo xà rông, áo màu đỏ, cổ đứng với hàng khuy trước ngực, bên vai trái quàng chiếc khăn dài trắng (Kăl xinh) và con dao cưới (Kầm pách) ngụ ý để bảo vệ cô dâu. Còn cô dâu mặc Xăm pốt (váy)màu tím hay màu hồng, áo dài màu đỏ, quàng khăn và đội mũ cưới truyền thống. áo dài Khơ Me (Wện) gần gũi với chiếc áo dài của phụ nữ Chăm: áo bịt tà, thân áo rộng và dài dưới gối, cổ áo thấp và xẻ trước ngực vừa đủ để chui đầu vào, tay áo chật, hai bên sườn thường ghép thêm bốn miếng vải (thường hoặc màu) kéo dài từ nách đến gấu áo.

Trang phục bắt mắt, nhiều màu sắc góp phần tôn lên vẻ đẹp của phụ nữ Khmer Nam Bộ. Ảnh An Hiếu (2).JPG
Trang phục bắt mắt, nhiều màu sắc góp phần tôn lên vẻ đẹp của phụ nữ Khmer Nam Bộ. Ảnh An Hiếu

: Họ sống ở đồng bằng sông Cửu Long, tập trung chủ yếu ở các tỉnh miền Tây Nam bộ và tụ cư trên 3 vùng môi sinh lớn: vùng đồng bằng nội địa, vùng phèn mặn ven biển, vùng đồi núi Tây Nam giáp biên giới Cam Pu Chia. Người Khmer trước đây ở nhà sàn, nay sống trong các ngôi nhà đất.

Phương tiện vận chuyển: Thường sử dụng xe bò (cộ), xe lôi bánh gỗ, hoặc bánh hơi, đi lại trên đường hay những chân ruộng khô, vận chuyển nông sản trong mùa thu hoạch.

Sống trong môi trường chằng chịt kênh, rạch, ghe, thuyền của người Khmer có rất nhiều loại: xuồng ba lá, ghe tam bản, thuyền " tắc rán" hoặc thuyền "đuôi tôm" chạy máy. Ðặc biệt nhất là chiếc ghe Ngo (Tuộc mua) dài 30m, làm bằng gỗ sao, có từ 30-40 tay chèo, mũi và hai bên thành thuyền có vẽ hình ó biển, voi, sư tử, sóng nước. Ghe Ngo chỉ sử dụng trong dịp lễ chào mặt trăng OK-ang Bok (tháng 10 âm lịch), còn ngày thường họ gửi trong chùa, được cư dân trong các "Phum", "Sóc" coi như vật thiêng.

Quan hệ xã hội: Gia đình nhỏ một vợ một chồng, ở riêng và là đơn vị kinh tế độc lập, có nơi 3-4 thế hệ sống chung trong một nhà. Xã hội Khmer vẫn còn tồn tại nhiều tàn dư mẫu hệ.

Người Khmer có rất nhiều họ khác nhau. Những họ do triều Nguyễn trước đây đặt ra như: Danh, Kiên, Kim, Sơn, Thạch. Những họ tiếp thu từ người Việt và người Hoa như: Trần, Nguyễn, Dương, Trương, Mã, Lý... Lại có những họ thuần tuý Khmer như U, Khan, Khum. Tình trạng ngoại tình, đa thê, li hôn hoặc loạn luân giữa những người có huyết thống trực hệ, ít xẩy ra hoặc tuyệt đối nghiêm cấm.

Hôn nhân: Hôn nhân thường do cha mẹ xếp đặt, có sự thoả thuận của con cái. Cưới xin trải qua 3 bước: làm mối, dạm hỏi và lễ cưới, được tổ chức ở bên nhà gái. Sau đó, người con trai phải ở bên nhà vợ một thời gian. Trải qua ít năm hoặc khi có con, họ ra ở riêng, nhưng vẫn cư trú bên ngoại.

Ma chay: Tục hoả thiêu đã có từ lâu. Sau khi thiêu, tro được giữ trong tháp "Pì chét đẩy", xây cạnh ngôi chính điện trong chùa.

Lễ tết: Có 2 lễ lớn trong năm.

Tết Chuôn chnam Thmây tổ chức từ ngày 1 đến ngày 3 đầu tháng Chét (theo Phật lịch) vào khoảng tháng 4 dương lịch.

Lễ chào mặt trăng (ok ang bok) tổ chức vào rằm tháng 10 âm lịch, trong lễ này có đua thuyền Ngo giữa các phum - sóc.

Thờ cúng: Thờ Phật, tổ tiên và thực hành các nghi lễ nông nghiệp như cúng thần ruộng (neak tà xiê), gọi hồn lúa (ok ang leok), thần mặt trăng (ok ang bok).

Học: Con trai khi lớn đều được cha mẹ gửi vào chùa làm sư từ 3 đến 5 năm. Họ được học kinh Phật, học chữ Khmer ở các trường chùa. Chỉ sau nghĩa vụ tu hành, họ mới được phép hoàn tục và mới có quyền được lập gia đình.

Các nghệ nhân người Khmer (Cà Mau) diễn tấu với các nhạc cụ trong dàn nhạc trống lớn. Ảnh Huỳnh Lâm.jpg
Các nghệ nhân người Khmer (Cà Mau) diễn tấu với các nhạc cụ trong dàn nhạc trống lớn. Ảnh Huỳnh Lâm

Văn nghệ: Người Khmer có cả một kho tàng phong phú về truyện cổ như thần thoại, truyền thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười, có một nền sân khấu truyền thống như Dù kê, Dì kê, một nền âm nhạc vừa có nguồn gốc Ấn Ðộ, vừa có nguồn gốc Ðông Nam Á. Nghệ thuật và kiến trúc chùa tháp được coi là di sản đặc sắc nhất của văn hoá Khmer. Trong các ngôi chùa Khmer của Phật giáo tiểu thừa (Thérévada), ngoài tượng Ðức Phật Thích Ca được tôn thờ duy nhất, chiếm vị trí trung tâm khu chính điện, vẫn tồn tại một hệ thống phong phú linh thần, linh thú - những dấu vết tàn dư còn lại của Bà la môn giáo và tín ngưỡng dân gian.

Theo cema.gov.vn

Dân tộc Khmer

Có thể bạn quan tâm

Tết Độc lập của người Mông ở xóm vùng cao Đà Vĩ

Tết Độc lập của người Mông ở xóm vùng cao Đà Vĩ

Hòa chung niềm vui của cả nước, chào mừng kỷ niệm 80 năm Ngày Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), khu hạ sơn của đồng bào Mông ở xóm Đà Vĩ, xã Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng cũng ngập tràn sắc đỏ cờ Đảng, cờ Tổ quốc, nhân dân náo nức đón Tết Độc lập.

17 gia đình bản Phá Mựt trong khu nhà bạt dưới tán rừng săng lẻ

17 gia đình bản Phá Mựt trong khu nhà bạt dưới tán rừng săng lẻ

Trong đợt mưa lũ cuối tháng 7 vừa qua, xã Nhôn Mai là một trong những tâm lũ, chịu thiệt hại nặng nề, có 73 nhà bị nước lũ cuốn trôi và sập hoàn toàn là 73 nhà ở 12 bản làng. Riêng bản Phá Mựt có 13 ngôi nhà bị lũ cuốn trôi hoàn toàn. Xã Nhôn Mai đã tổ chức khảo sát lấy ý kiến nhân dân, thống nhất vị trí làm, phối hợp với lực lượng biên phòng Đồn Biên phòng Nhôn Mai (Bộ đội biên phòng tỉnh Nghệ An) và các lực lượng khác dựng 13 nhà bạt cho 17 hộ gia đình với 60 người dân trong rừng săng lẻ thuộc bản Na Hỷ, bên cạnh đường dân sinh, cách đường quốc lộ 16 khoảng 2 km.

Lưu giữ nghề truyền thống làm lân sư rồng

Lưu giữ nghề truyền thống làm lân sư rồng

Tây Ninh đang từng ngày gìn giữ và phát huy nghề truyền thống làm đầu lân cùng nghệ thuật múa lân sư rồng. Bằng đôi bàn tay khéo léo, các nghệ nhân tỉ mỉ tạo hình những chiếc đầu lân rực rỡ, hòa với nghệ thuật múa lân sư rồng trong các dịp lễ, Tết và chương trình nghệ thuật, tạo nên nét đẹp văn hóa gắn liền với đời sống tinh thần người dân, góp phần bảo tồn và lan tỏa bản sắc văn hóa đặc trưng của địa phương.

'Con đường đẹp nhất xứ Nghệ' tan hoang sau trận lũ lịch sử

'Con đường đẹp nhất xứ Nghệ' tan hoang sau trận lũ lịch sử

Sau trận lũ lịch sử cuối tháng 7/2025, Tỉnh lộ 543D nối xã Mường Xén đi các xã Mường Típ, tỉnh Nghệ An bị sạt lở nghiêm trọng. Ngoài những điểm sạt lở taluy dương thì hàng chục điểm sạt lở taluy âm ăn sâu vào nền đường tạo thành những vách đá dựng đứng tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Đây là tuyến đường có chiều dài gần 60 km với tổng mức đầu tư gần 600 tỷ đồng vừa được khánh thành, đưa vào sử dụng từ cuối năm 2023.

Nhiều cầu treo bị lũ kéo đổ sập, cuốn trôi trong đợt mưa lũ lịch sử tại Nghệ An

Nhiều cầu treo bị lũ kéo đổ sập, cuốn trôi trong đợt mưa lũ lịch sử tại Nghệ An

Trong đợt mưa lũ với mực nước dâng vượt đỉnh lịch sử xảy ra vào đêm 22 và ngày 23/7, cùng với hơn 7.430 ngôi nhà bị sập, vùi lấp, cuốn trôi hoàn toàn, bị hư hỏng, tỉnh Nghệ An cũng thiệt hại nặng nề về hạ tầng, giao thông. Trong đó, toàn tỉnh có 6 cầu treo bắc qua các con sông lớn bị lũ dâng cao, dòng chảy mạnh cuốn trôi hoàn toàn, thiệt hại hàng chục tỷ đồng.

15 thôn, bản ở Nghệ An vẫn bị cô lập một phần

15 thôn, bản ở Nghệ An vẫn bị cô lập một phần

Tính đến sáng 3/8/2025, tỉnh Nghệ An vẫn còn 4 xã với 15 thôn, bản, hơn 1.210 hộ (khoảng 5.600 người) bị cô lập một phần do đợt mưa lũ lịch sử gây ra, chủ yếu do đường giao thông bị sạt lở, chia cắt, cầu treo bị lũ cuốn trôi... Sau đợt lũ xảy ra vào đêm 22 và ngày 23/7 với mực nước dâng vượt mốc lịch sử, tỉnh Nghệ An có gần 7.500 nhà bị sập, vùi lấp, cuốn trôi hoàn toàn hoặc hư hỏng.

1.000 cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát cơ động luyện tập diễu binh, diễu hành tại Lào Cai

1.000 cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát cơ động luyện tập diễu binh, diễu hành tại Lào Cai

Những ngày qua, dưới nắng hè đổ lửa, trên thao trường tại Tiểu đoàn Cảnh sát Cơ động số 3, Trung đoàn Cảnh sát Cơ động Tây Bắc, thuộc Bộ Tư lệnh Cảnh sát Cơ động (Bộ Công an) ở phường Văn Phú, tỉnh Lào Cai, các cán bộ, chiến sĩ tập luyện với tinh thần nghiêm túc, quyết tâm, hướng tới Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025).

Chiến sĩ ngâm mình trong bùn tìm kiếm nạn nhân mất tích do sạt lở đất ở Điện Biên

Chiến sĩ ngâm mình trong bùn tìm kiếm nạn nhân mất tích do sạt lở đất ở Điện Biên

Đến 17 giờ ngày 1/8/2025, lũ quét, sạt lở đất tại tỉnh Điện Biên đã khiến 7 người chết, 3 người bị mất tích và 7 người bị thương. Trong đó tại xã Xa Dung, 3 người vẫn còn đang mất tích. Các chiến sĩ Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ Công an tỉnh Điện Biên cùng với Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh ngâm mình trong lớp bùm dày hơn 1m, nỗ lực tìm kiếm nạn nhân vẫn còn đang mất tích.

Điện Biên: Mưa lũ làm 12 người chết và mất tích, nhiều nhà bị vùi lấp

Điện Biên: Mưa lũ làm 12 người chết và mất tích, nhiều nhà bị vùi lấp

Sáng 1/8/2025, mưa lớn cục bộ đã trút xuống các xã Xa Dung, Na Son, Tìa Dình, Mường Luân và Phình Giàng (tỉnh Điện Biên) khiến quốc lộ 12 đoạn từ xã Na Son đi xã Xa Dung xuất hiện nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng, giao thông tê liệt hoàn toàn. Mưa lũ đã làm 12 người chết và mất tích, nhiều nhà bị vùi lấp.

Cung đường Quốc lộ 16 từ Mỹ Lý đi Nhôn Mai tan hoang do lũ dữ

Cung đường Quốc lộ 16 từ Mỹ Lý đi Nhôn Mai tan hoang do lũ dữ

Sau 10 ngày khi lũ dữ càn quét, tàn phá và gây thiệt hại nghiêm trọng tại nhiều địa phương miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An, đến nay, xã Nhôn Mai là địa phương duy nhất còn lại vẫn bị cô lập hoàn toàn bởi tuyến Quốc lộ 16 bị sạt lở, sụt sạt, vùi lấp nghiêm trọng. Trên cung đường Quốc lộ 16 nối xã Mỹ Lý với Nhôn Mai, lũ dữ trên sông Nậm Nơn dâng cao, dòng chảy mạnh, xiết đã càn quét dữ dội và xóa sổ nhiều cụm dân cư vốn sầm uất, trù phú gây nên cảnh hoang tàn, tiêu điều, khó có thể khôi phục lại.

Hồn quê trong tấm chiếu cói Phú Tân

Hồn quê trong tấm chiếu cói Phú Tân

Những tấm chiếu cói thôn Phú Tân dẻo dai, tinh xảo được dệt nên từ đôi tay tài hoa của các nghệ nhân, lưu giữ một nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của vùng đất Ô Loan, tỉnh Đắk Lắk. Làng nghề truyền thống hơn trăm năm tuổi, trải qua nhiều thế hệ, nghề dệt chiếu thủ công vẫn bền bỉ tồn tại, không chỉ là kế sinh nhai mà còn là di sản văn hóa, là "hồn quê" của người dân nơi đây.

Đà Nẵng: Đánh thức tiềm năng du lịch từ những tháp Chăm ngàn năm tuổi

Đà Nẵng: Đánh thức tiềm năng du lịch từ những tháp Chăm ngàn năm tuổi

Thành phố Đà Nẵng không chỉ nổi tiếng với Thánh địa Mỹ Sơn – Di sản văn hóa thế giới, Bảo tàng Chăm nơi lưu giữ nhiều hiện vật và Bảo vật Quốc gia liên quan đến nền văn hóa Chăm mà còn có các ngọn cổ tháp Chăm ngàn năm tuổi vẫn tồn tại đến tận ngày nay như cụm tháp Khương Mỹ (xã Tam Xuân), Chiên Đàn (xã Tây Hồ) và tháp Bằng An (phường An Thắng). Tuy nhiên, những ngọn tháp cổ này dường như đang bị “bỏ quên”, chưa được kết nối để trở thành các điểm du lịch hấp dẫn.

Cận cảnh cơn lũ lịch sử ở miền tây Nghệ An

Cận cảnh cơn lũ lịch sử ở miền tây Nghệ An

Hoàn lưu cơn bão số 3 tràn qua khiến nhiều địa phương miền Tây Nghệ An chìm trong lũ. Dù đã 4 ngày trôi qua, nhưng đến nay vẫn còn 15 xã với gần 12.000 hộ vẫn bị cô lập, trong đó, có 3 xã với gần 5.000 hộ bị cô lập hoàn toàn.

Xã biên giới Mỹ Lý (Nghệ An) tan hoang sau mưa lũ

Xã biên giới Mỹ Lý (Nghệ An) tan hoang sau mưa lũ

Do ảnh hưởng của bão số 3, trên địa bàn xã Mỹ Lý (Nghệ An) xuất hiện trận lũ lớn làm 231 nhà dân bị hư hỏng, trong đó, 109 nhà bị thiệt hại trên 70%, 122 nhà bị hư hỏng 50-70% tập trung ở 7 bản dọc sông Nậm Nơn; cầu treo dân sinh qua bản Yên Hoà bị lũ cuốn trôi.

Vẻ đẹp của hải đăng Gành Đèn một sớm bình minh

Vẻ đẹp của hải đăng Gành Đèn một sớm bình minh

Hải đăng Gành Đèn (xã Tuy An Đông, tỉnh Đắk Lắk) có chiều cao 10m, nằm cách mực nước biển 22m và có tầm đèn chiếu sáng trong phạm vi 17 hải lý. Với vẻ đẹp hoang sơ, trữ tình, ngắm nhìn toàn cảnh biển, nơi đây là một trong những địa điểm để lại ấn tượng và thu hút khách du lịch tìm đến.

Sa Pa tập trung phát triển các sản phẩm du lịch đêm

Sa Pa tập trung phát triển các sản phẩm du lịch đêm

Nhằm đa dạng hóa sản phẩm và kéo dài thời gian lưu trú của du khách, hướng tới mục tiêu đến năm 2025 đón khoảng 5,8 triệu lượt khách, Sa Pa (Lào Cai) đang tập trung phát triển các hoạt động du lịch đêm hấp dẫn và giàu bản sắc.

Nhiều tuyến đường ở Lai Châu bị sạt lở nghiêm trọng do mưa lũ

Nhiều tuyến đường ở Lai Châu bị sạt lở nghiêm trọng do mưa lũ

Do ảnh hưởng của mưa lớn kéo dài từ ngày 6/7 đến đêm 10/7/2025, trên địa bàn tỉnh Lai Châu tiếp tục có mưa lớn kéo dài gây sụt lún, đứt đường, sạt lở nghiêm trọng nhiều tuyến đường tỉnh như 131, 133..., Quốc lộ 4D, 4H, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người dân cũng như người tham gia giao thông và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.