Về với nguồn cội Trúc Lâm Yên Tử

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử. Ảnh: Thành Đạt – TTXVN
Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử. Ảnh: Thành Đạt – TTXVN

Nằm ở cửa ngõ phía Tây của Quảng Ninh, Khu di tích lịch sử nhà Trần tại thị xã Đông Triều gồm 14 di tích; 7 lăng mộ các vị vua nhà Trần, 2 đền, miếu thờ các bậc tiên đế cùng 5 công trình kiến trúc tôn giáo phục vụ cho việc tu hành, giảng kinh Phật. Vùng đất cổ Đông Triều xưa có tên gọi là An Sinh hay Yên Sinh. Đây là quê gốc nhà Trần trước khi dời đến Tức Mặc (Nam Định) và Long Hưng (Thái Bình). Không chỉ là quê gốc, nơi đây còn giữ vai trò là Trung tâm văn hóa, tín ngưỡng quan trọng thời nhà Trần.

Nguồn cội Trúc Lâm Yên Tử

Chị Nguyễn Thu Hiền, hướng dẫn viên Ban quản lý di tích đặc biệt nhà Trần nói, vùng đất An Sinh Đông Triều là quê gốc của nhà Trần, ban đầu điện An Sinh được xây dựng từ năm 1381 để thờ ngũ vị hoàng đế nhà Trần. Khác với những nơi khác, An Sinh Đông Triều được Phật hoàng Trần Nhân Tông, vị vua đời thứ 3 của nhà Trần lựa chọn là điểm dừng chân cuối cùng của cuộc đời giảng pháp độ tăng và hóa Phật của Ngài.

Triều đại nhà Trần đã để lại cho hậu thế những di sản văn hóa đặc sắc cả về văn hóa vật thể và phi vật thể. Trong đó, khu di tích nhà Trần tại thị xã Đông Triều là quần thể kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng linh thiêng có giá trị đặc biệt, có tổng thể 2.206 ha, với 14 lăng mộ, đền, chùa, am tháp trải rộng trên 4 xã An Sinh, Bình Khê, Thủy An và Tràng An.

Cụm di tích này còn có Am Ngọa Vân trên núi Bảo Đài, nơi được Phật hoàng Trần Nhân Tông - vị vua đặc biệt sáng lập thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, chọn làm nơi hóa Phật, kết thúc trọn vẹn hành trình tu đạo của vị Tổ thiền phái Trúc Lâm Yên Tử - niềm tự hào của Phật giáo Việt Nam.

Trở lại những năm cuối của thế kỷ XIII, quần thể kiến trúc văn hóa lịch sử nhà Trần tại Đông Triều được định hình rõ nét về mặt quy mô khi vua Trần Nhân Tông, vị vua thứ 3 của nhà Trần (tên húy là Trần Khâm) đến Yên Tử tu hành, lập nên thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Đây là dòng thiền quy tụ, thống nhất những tinh hoa của ba dòng thiền có mặt ở nước ta trước đó (Tì Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông và Thảo Đường) trở thành nền tảng tư tưởng dẫn dắt tinh thần của người Việt Nam vững vàng trước làn sóng nô dịch văn hóa từ bên ngoài tràn tới, góp phần đáng kể bảo vệ nền độc lập, tự chủ của nước nhà.

“Ở đời vui đạo hãy tùy duyên /Đói đến thì ăn, mệt ngủ liền/Trong nhà có báu thôi tìm kiếm/Đối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền”... Những câu thơ thể hiện tư tưởng, triết lý nhân sinh, hòa quang đồng trần, phật giáo nhập thế của Phật hoàng Trần Nhân Tông, Tổ thiền Trúc Lâm Yên Tử. Di sản lớn Phật hoàng Trần Nhân Tông để lại là chất keo gắn kết, tạo nên sức mạnh dân tộc trong cuộc chiến xây dựng và bảo vệ đất nước.

Thánh địa linh thiêng

Am Ngọa Vân nằm trên núi Bảo Đài, thuộc xã Bình Khê (cao hơn 500 mét so với mực nước biển) là công trình có dấu ấn đặc biệt trong cụm 14 di tích quốc gia lịch sử nhà Trần tại thị xã Đông Triều. Hướng thẳng ra biển, quanh năm mây trắng bao phủ, Am Ngọa Vân không chỉ hội tụ vẻ đẹp mênh mang của cánh cung Đông Triều, của núi Bảo Đài, mà còn linh thiêng bởi ngôi tháp Phật hoàng chứa xá lợi của vị Tổ thiền Trúc Lâm Yên Tử, là thánh địa linh thiêng của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Thượng tọa Thích Đạo Hiển, Phó trưởng Ban Trị sự, Chánh thư ký Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Nếu như tại Ấn Độ có tứ động tâm, tức là 4 vị thánh tích, gắn liền với cuộc đời của đức Phật Thích Ca Mâu Ni, trong đó có nơi đức Phật Thích Ca Mâu Ni hóa Phật là linh thiêng nhất, thì ở Việt Nam, Ngọa Vân cũng được coi là nơi linh thiêng nhất vì được chứng kiến những giây phút nhập niết bàn và hóa Phật của Ngài. Khác với các di tích đã được trùng tu vào các giai đoạn sau này, Ngọa Vân và các di tích quốc gia đặc biệt nhà Trần vẫn còn thống am tháp ở đây dày đặc và còn nguyên vẹn. Đặc biệt, nơi đây giữ được nhiều di vật từ thời Trần như hộp hoa sen bằng vàng mới được tìm thấy trong năm 2019 và được công nhận là bảo vật quốc gia."

Hơn 700 năm "cư trần lạc đạo", tư tưởng của dòng thiền Trúc Lâm không chỉ tạo ra bản sắc Thiền tông Đại Việt, mà còn tác động mạnh mẽ vào đời sống chính trị - văn hóa - xã hội, góp phần huy động sức mạnh đoàn kết trong suốt tiến trình phát triển của dân tộc Việt Nam.

Anh Trương Ngọc Cảnh, trú tại thị trấn Bích Động, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang chia sẻ, "ngày cuối năm đến với chùa Ngọa Vân trên núi Bảo Đài, khi đặt chân đến chốn linh thiêng này, tôi cảm nhận được khung cảnh hùng vĩ, tuyệt đẹp, uy nghiêm. Chúng tôi được vãn cảnh và kính lễ Phật hoàng, được biết nhiều hơn đến công lao to lớn của đức Phật Trần Nhân Tông với dân tộc, để ghi nhớ và giáo dục cho con cháu mình giá trị lịch sử, nguồn cội của các vị vua nhà Trần".

Thời gian qua, nhiều điểm trong cụm di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều được tu bổ, tôn tạo như chùa Trung Tiết, Quỳnh Lâm và đặc biệt là chùa Thượng - Am Ngọa Vân... Nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức, mà tiêu biểu là lễ hội Xuân Ngọa Vân tổ chức vào 9/1 âm lịch.

Ông Nguyễn Văn Sơn, Trưởng ban quản lý di tích Quốc gia đặc biệt nhà Trần tại Đông Triều cho biết, công trình được quy hoạch lại toàn bộ với cảnh quan 3 phân khu: Bàn cờ tiên, Am tháp và khu phụ trợ hành lễ. Việc tu bổ tôn trọng hiện trạng địa hình và cảnh quan di tích. Cùng với đầu tư, tu bổ, tôn tạo, thông tin tuyên truyền, quảng bá, thị xã Đông Triều cũng quan tâm kết nối hệ thống giao thông, kết nối các khu di tích nhà Trần tại Đông Triều với các khu di tích danh thắng Yên Tử (Quảng Ninh) và danh thắng Côn Sơn - Kiếp Bạc (tỉnh Hải Dương) để đưa các tour tuyến du lịch, các hãng lữ hành về với các khu di tích nhà Trần tại Đông Triều.

Thanh Vân

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.