Tại Vĩnh Long, làng nghề bánh tét Trà Cuôn (xã Vinh Kim) ngày càng thu hút nhiều người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh, khẳng định uy tín nhờ các cơ sở sản xuất không ngừng cải tiến chất lượng, mẫu mã. Từ một món ăn truyền thống gắn liền với đời sống văn hóa ẩm thực của người dân Nam Bộ, nghề làm bánh tét nơi đây đã tạo sinh kế ổn định cho hàng trăm gia đình, góp phần phát triển kinh tế nông thôn bền vững.
Tạo sinh kế
Làng nghề bánh tét Trà Cuôn hình thành từ chính nhu cầu làm bánh để phục vụ các dịp lễ, tết, cưới hỏi của người dân địa phương. Năm 2011, làng nghề chính thức được UBND tỉnh Trà Vinh (cũ) công nhận theo Quyết định số 2085/QĐ-UBND, mở ra hướng đi mới cho một đặc sản quê hương.
Một trong những hộ làm nghề tiêu biểu ở làng nghề là gia đình bà Mai Thị Hoàng Loan, ngụ ấp Trà Cuôn, với thương hiệu bánh tét Ba Loan. Khởi nghiệp từ năm 2007, khi đó mỗi ngày bà Lan chỉ gói khoảng 20 - 30 đòn bánh tét, chủ yếu bánh truyền thống, đơn sắc. Theo thời gian, nắm bắt khẩu vị, thị hiếu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng, bà bắt đầu cải tiến sản phẩm, sáng tạo thêm các loại bánh đa nhân, nhiều màu. Đến năm 2011, bà là một trong những người đầu tiên ở làng nghề thử nghiệm gói bánh tét 3 màu và bánh tét sử dụng nếp màu lá cẩm, sản phẩm nhanh chóng được thị trường đón nhận.
Đến nay, mỗi ngày cơ sở của bà cung cấp cho thị trường từ 50 - 80 đòn bánh tét, tạo việc làm cho 4 lao động thường xuyên. Dịp Tết, sản lượng cơ sở tăng vọt lên 2.000 đòn/ngày, bà phải huy động hơn 30 lao động thời vụ để làm bánh.
Tương tự, cơ sở bánh tét Anh Thư của ông Nguyễn Ngọc Thảo cũng khởi nghiệp năm 2007, chỉ làm khoảng 20 đòn bán trong 2 - 3 ngày. Đến nay, gia đình ông làm 60 - 70 đòn/ngày, và còn sản xuất thêm theo đơn đặt của khách hàng. Đặc biệt vào dịp Tết, mỗi ngày cơ sở ông huy động trên 30 lao động để sản xuất mới đủ cung ứng cho thị trường.
Người lao động làm bánh tét tại cơ sở sản xuất bánh tét Ba Loan, làng nghề bánh tét Trà Cuôn .
Bánh tét của cơ sở Anh Thư và Ba Loan đều được công nhận sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) 3 sao từ năm 2019; được nhận hỗ trợ 50 triệu đồng/cơ sở để xây dựng cửa hàng trưng bày sản phẩm.
Theo những người thợ làm bánh lâu năm ở đây, bí quyết làm nên hương vị riêng biệt của bánh tét Trà Cuôn nằm ở khâu chọn nếp dẻo, nhân thịt ba rọi ướp đậm đà, trứng muối béo bùi. Đặc biệt, bánh sử dụng nguyên liệu tạo màu tự nhiên như lá cẩm, lá bồ ngót, gấc... hoàn toàn không dùng phẩm màu công nghiệp, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Bánh được nấu từ 9 - 10 tiếng bằng củi hoặc lò điện, giữ trọn độ dẻo và hương vị đặc trưng. Các cơ sở sản xuất bánh tét tại Trà Cuôn hiện nay rất chú trọng về mẫu mã sản phẩm, đầu tư máy hút chân không, dán tem nhãn rất bắt mắt.
Chính sự chỉn chu trong từng công đoạn sản xuất đã góp phần tạo nên thương hiệu đặc sản bánh tét Trà Cuôn, được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng. Năm 2024, có hơn 75% lượng bánh được tiêu thụ ngoài tỉnh; trong đó, nhiều nhất là thị trường Thành phố Hồ Chí Minh.
Làng nghề Trà Cuôn hiện có 7 cơ sở sản xuất bánh tét, hàng năm cung cấp cho thị trường khoảng 255.500 đòn bánh. Với giá bán từ 50.000 - 100.000 đồng/đòn bánh tùy loại, thu nhập bình quân của mỗi cơ sở đạt khoảng 1,6 tỷ đồng/năm. Làng nghề giải quyết việc làm thường xuyên cho gần 100 lao động địa phương,với thu nhập bình quân khoảng 5,9 triệu đồng/tháng. Dịp cao điểm tết, số lao động thời vụ tăng vọt.
Người lao động làm bánh tét tại cơ sở sản xuất bánh tét Ba Loan, làng nghề bánh tét Trà Cuôn.
Nâng tầm đặc sản quê hương
Sau 6 năm triển khai, Chương trình OCOP đã phát huy tính hiệu quả rõ rệt. Nhiều đặc sản địa phương ngày càng được nâng cao giá trị, thị trường tiêu thụ ổn định hơn. Qua đó, giúp giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập cho người dân nông thôn, góp phần thực hiện thành công chương trình xây dựng nông thôn mới tại các địa phương trong tỉnh.
Đến nay, tỉnh Vĩnh Long có 1.083 sản phẩm được công nhận đạt OCOP từ 3 sao trở lên, của 625 chủ thể. Thời gian qua, cùng với việc bố trí kinh phí hàng năm, các địa phương còn huy động nhiều nguồn lực, tranh thủ các chương trình, dự án triển khai trên địa bàn để hỗ trợ các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, hợp tác xã đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, tìm kiếm các kênh phân phối, mở rộng thị trường trong và ngoài nước.
Các cơ sở tham gia Chương trình OCOP được tạo điều kiện tiếp cận các chính sách như hỗ trợ kinh phí thiết kế bao bì, nhãn mác sản phẩm và xây dựng câu chuyện sản phẩm; thuê hoặc xây dựng mới cửa hàng kinh doanh sản phẩm OCOP; mua máy móc và trang thiết bị, dây chuyền sản xuất; hỗ trợ thủ tục và kinh phí cho các chủ thể nâng hạng sao… Đồng thời, được tham gia các khóa học, tập huấn về các hoạt động xúc tiến, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ do Bộ, ngành Trung ương và các tỉnh cả nước tổ chức.
Bánh tét sau khi gói sẽ được mang đi nấu từ 9-10 giờ.
Ông Chiêu Thanh Phong, Phó Chủ tịch UBND xã Vinh Kim cho biết, đến nay, làng nghề bánh tét Trà Cuôn có 11 sản phẩm được công nhận OCOP; trong đó, có 3 sản phẩm đạt chuẩn 4 sao, còn lại là 3 sao. Nhiều sản phẩm hỗ trợ được dán mã QR truy xuất nguồn gốc, đầu tư bao bì, từng bước tiếp cận hệ thống siêu thị và thị trường quốc tế. Các loại bánh cũng được đa dạng hóa đáp ứng thị hiếu và yêu cầu của người tiêu dùng, như bánh lá bồ ngót nhân mỡ, bánh tét chuối, bánh tét tứ quý, bánh tét thập cẩm 3 màu…
Sau khi đạt chuẩn OCOP, uy tín làng nghề được nâng cao rõ rệt. Sản phẩm được khách hàng tin tưởng, ưu tiên chọn mua để sử dụng hoặc làm quà biếu. Nhờ vậy, bánh tét Trà Cuôn ngày càng mở rộng thị trường tiêu thụ.
Ông Chiêu Thanh Phong chia sẻ, bánh tét Trà Cuôn tuy rất nổi tiếng, được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh công nhận đặc sản, nhưng hiện vẫn chưa có nhãn hiệu chứng nhận chính thức gắn với nguồn gốc xuất xứ. Việc này khiến tình trạng mạo danh, làm giả thương hiệu thường xuyên xảy ra, ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín và giá trị thật sự của làng nghề.
Bánh tét 3 màu của cơ sở sản xuất Anh Thư, làng nghề bánh tét Trà Cuôn.
Trước thực trạng đó, địa phương đã đăng ký nhãn hiệu chứng nhận “Trà Cuôn” cho sản phẩm bánh tét. Hồ sơ đã được Cục Sở hữu trí tuệ chấp thuận đơn. Ông Phong kiến nghị các cơ quan chức năng sớm hỗ trợ hoàn tất thủ tục cấp giấy chứng nhận, đồng thời tạo điều kiện để các cơ sở tiếp cận chính sách ưu đãi về vốn, công nghệ và xúc tiến thương mại.
Ông Phong cũng đề xuất tăng cường đầu tư các thiết bị như lò điện hấp bánh, máy hút chân không, kho lạnh… nhằm nâng cao năng lực sản xuất, đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, hỗ trợ các cơ sở sản xuất nâng hạng sản phẩm từ OCOP 3 sao lên 4 sao, tạo lợi thế cạnh tranh và định danh thương hiệu rõ ràng hơn trên thị trường.
Với sự đồng hành của chính quyền địa phương, sự tâm huyết của người dân làng nghề, bánh tét Trà Cuôn - món ăn gìn giữ “hồn quê” của người dân Nam bộ đang từng bước “vượt” lũy tre làng, vươn xa trên hành trình trở thành thương hiệu đặc sản uy tín không chỉ của Vĩnh Long mà còn của khu vực Đồng bằng sông Cửu Long./.
