Độc đáo cổ vật tranh thờ các dân tộc vùng núi phía Bắc
An Thành Đạt
Bảo tàng tỉnh Hòa Bình hiện lưu giữ một số di vật, cổ vật quý hiếm, nhiều hiện vật có giá trị lịch sử, giá trị khoa học, giá trị mỹ thuật cao thể hiện sự đa dạng về văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam như bộ sưu tập sách cổ được viết trên lá cây, bộ sách cổ bằng chữ Nôm, bộ chiêng cổ, trống đồng cổ… Trong số đó, bộ tranh thờ cổ các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông ở các vùng miền núi phía Bắc là cổ vật quý với những nét độc đáo khác biệt, thể hiện văn hóa tín ngưỡng của dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc Việt Nam.
Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc, phong sắc của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt
Tranh thờ giữ vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh, hướng con người nhớ đến nguồn cội, xua đuổi cái ác và là sợi dây liên kết cộng đồng sâu sắc đối với đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây. Mỗi bộ tranh đều có ý nghĩa tôn giáo riêng và được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo khác nhau, giúp con người có thêm lòng tin vào cuộc sống, tin rằng thần linh, tổ tiên luôn trợ giúp con cháu trong những lúc khó khăn. Có những bức tranh sử dụng trong thờ cúng tổ tiên và các vị thần bảo trợ cho gia tộc; có những bức tranh sử dụng trong ma chay, các nghi lễ quan trọng sau khi con người qua đời; cũng có những bức tranh sử dụng trong lễ cấp sắc, phong sắc.
Với hàng trăm cổ vật tranh thờ độc đáo về sắc màu và nghệ thuật thể hiện, đa dạng về văn hóa tín ngưỡng và niềm tin tôn giáo của đồng bào các dân tộc, bộ tranh mang đến cho người xem thấy được sắc màu văn hóa tâm linh rất đọc đáo của mỗi dân tộc ở vùng núi phía Bắc nước ta.
Tranh Văn Thù nằm trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hộ Pháp trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hộ Pháp trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Phổ Hiền trong bộ tranh của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Mặt nạ thờ là một hình thức tranh thờ được sử dụng trong lễ cấp sắc của dân tộc Dao. Ảnh An Thành Đạt Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ. Ảnh: An Thành Đạt
Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ mang ý nghĩa hiện thân của các vị thần có mặt để chứng giám. Ảnh: An Thành Đạt Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ mang ý nghĩa hiện thân của các vị thần có mặt để chứng giám bảo vệ cho người dự lễ. Ảnh: An Thành Đạt Hầu hết những nhân vật thần linh trên tranh thờ đều được tái hiện trên mặt nạ. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ chứa đựng nhiều yếu tố tôn giáo và bản sắc văn hóa. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ chứa đựng nhiều yếu tố tôn giáo và bản sắc văn hóa. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Tả Quan, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Công Đức, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Dẫn Tiến, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Điện Ngũ Thiên, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Vi Đà Bồ Tát, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt
Tranh Thất Tinh, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Thất Tinh, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hữu Môn Thần, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ của các dân tộc Tày, Nùng, Dao. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tứ Trực Công Tào: là loại tranh thờ Đạo giáo mang tính biểu trưng cho sự vận động không ngừng nghỉ của thời gian, từ chuyển động đêm, ngày, tháng, năm. Ảnh: An Thành Đạt Không gian trưng bày tranh thờ tại bảo tàng Hòa Bình. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc của người Dao. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc, phong sắc của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Không gian trưng bày tranh thờ của dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt
Bộ tranh lễ làm chay của dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tứ Trực Công Tào. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh trong lễ cấp sắc, phong sắc của người Dao. Ảnh: An Thành Đạt
Tối 19/7, tại quảng trường Tháp Nghinh Phong (phường Tuy Hòa, tỉnh Đắk Lắk) diễn ra chương trình nghệ thuật - thời trang với chủ đề “Đắk Lắk - Âm vang ngày mới”.
Tiếng trống Chhay-Dăm vang lên khắp phum, sóc của đồng bào Khmer An Giang khơi dậy không khí mùa lễ hội đang đến. Giữa không gian đa sắc màu văn hóa Nam Bộ, âm vang trống Chhay-Dăm vẫn rộn ràng như lời nhắc nhở về một giá trị văn hóa phi vật thể cần được giữ gìn, lan tỏa và tôn vinh.
Đã thành thông lệ, vào dịp hè, các chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại tỉnh Vĩnh Long tổ chức các lớp dạy chữ Khmer cho học sinh là con em đồng bào Khmer tại địa phương. Hoạt động này không chỉ góp phần bảo tồn tiếng nói, chữ viết của dân tộc thiểu số mà còn tạo nên sân chơi bổ ích trong dịp hè, giúp các em gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc.
Ngày 6/7/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, diễn ra các hoạt động tái hiện Lễ dâng y tắm mưa, hay còn gọi là Lễ nhập hạ theo truyền thống Phật giáo Nam Tông.
Tại Hà Nội, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam phối hợp cùng Văn phòng UNESCO Hà Nội đã tổ chức triển lãm tranh “Chúng tôi CÓ THỂ”. Sự kiện đặc biệt này giới thiệu gần 30 tác phẩm do các em học sinh thực hiện, được tuyển chọn từ hai cuộc thi “Vươn xa - Tỏa sáng” và “Trẻ em gái làm chủ tương lai”, một sáng kiến nhằm hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại vùng khó khăn tiếp cận cơ hội học tập và phát triển toàn diện.
Trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc vùng cao Lào Cai, nhạc cụ truyền thống đã giúp truyền tải nét đẹp tâm hồn với các thanh âm, điệu múa và nhạc điệu của tâm linh hiện hữu trong những nghi lễ thiêng liêng của đồng bào nơi đây, thể hiện sức sống bền bỉ, mộc mạc, tính gắn kết cộng đồng cao.
Tối 29/6, tại Quảng trường 19/8, thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “80 năm - Sáng mãi niềm tin” nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Yên Bái (30/6/1945 - 30/6/2025) và chào mừng thành lập tỉnh Lào Cai mới.
Các Công viên địa chất triển khai nhóm công việc xây dựng và phát triển Công viên địa chất đáp ứng yêu cầu và khuyến nghị của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) và Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu.
Chiều 28/6, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức đón nhận Danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn. Danh hiệu này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đưa tỉnh Lạng Sơn gia nhập Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO gồm 229 điểm đến thuộc 50 quốc gia trên thế giới.
Với tư cách là một trong những quần thể kiến trúc Chăm tiêu biểu và nguyên vẹn nhất còn lại, Tháp Bà Ponagar (Nha Trang, Khánh Hòa) hội tụ những giá trị đặc sắc của nghệ thuật xây dựng và điêu khắc. Sự độc đáo thể hiện ở cấu trúc tháp nhiều tầng, kỹ thuật xử lý vật liệu và sự hòa quyện giữa tín ngưỡng bản địa với ảnh hưởng Ấn Độ giáo. Việc được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt tháng 1/2025, không chỉ vinh danh giá trị vật thể mà còn là sự thừa nhận tầm quan trọng của một trung tâm tâm linh đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế kỷ.
Tối 25/6, tại Trung tâm Văn hóa - Du lịch tỉnh Đắk Lắk (thành phố Buôn Ma Thuột), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025.
Từ TP.HCM, 10 thành viên Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Thiên nhiên Hoang dã Việt Nam đã lên đường sang Malaysia, tham dự Cuộc thi nổi tiếng Fraser's Hill International Birdrace 2025. Đây là sân chơi lớn nhất Đông Nam Á dành cho những người yêu chim hoang dã và bảo tồn thiên nhiên. Đoàn Việt Nam do nhiếp ảnh gia Nguyễn Hoài Bảo, Giảng viên Trường ĐH Khoa học tự nhiên - ĐH Quốc gia TP.HCM làm trưởng đoàn đã xuất sắc giành Giải Nhì chung cuộc (First Runner-up) hạng mục Advanced - hạng mục cao nhất dành cho các đội chuyên nghiệp.
Trong những năm qua, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã có những chuyển biến quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội. Đời sống vật chất của đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng được nâng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh hằng năm. Những thành tựu đó có đóng góp to lớn của các cơ quan báo chí, trong đó có báo Tin tức và Dân tộc, TTXVN trong việc tuyên truyền, cổ vũ, phổ biến kiến thức tới đồng bào.
Ngày 19/6, Hội Nhà báo tỉnh Đồng Tháp tổ chức trao Giải báo chí tỉnh lần thứ VIII năm 2025. Năm nay, Ban Tổ chức nhận được 339 tác phẩm của 226 tác giả, nhóm tác giả thuộc các loại hình báo in, báo điện tử, báo nói, báo hình, ảnh báo chí. Kết quả, có 81 tác phẩm đoạt giải, gồm 5 giải A, 9 giải B, 15 giải C, 23 giải Khuyến khích và các giải thưởng theo thể loại gồm 4 giải Nhất, 7 giải Nhì, 12 giải Ba và 6 giải Khuyến khích.
Ngày 19/6, UBND tỉnh Long An long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025). Tham dự có nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang; lãnh đạo tỉnh Long An; đại diện các đơn vị, địa phương cùng đại diện lãnh đạo, phóng viên cơ quan báo chí.
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên đã ban hành kế hoạch tổ chức triển lãm ảnh đẹp du lịch “Sắc màu Tây Bắc”; Trưng bày, giới thiệu điểm đến du lịch đặc sắc và Liên hoan ẩm thực Tây Bắc. Đây là một trong chuỗi những hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025
Ngày 17/6, Trung tâm Triển lãm Văn hóa nghệ thuật Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025 sẽ diễn ra từ ngày 25 - 30/6 tại thành phố Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk) với sự tham gia của các tỉnh, thành phố trên toàn quốc.
Sáng 17/6, tại Bảo tàng Quảng Nam, Ban Quản lý Di tích và Bảo tàng Quảng Nam phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Dân tộc, Bảo tàng Ninh Thuận tổ chức trưng bày chuyên đề “Văn hóa Chăm Ninh Thuận - Quảng Nam”.
Tại huyện Đồng Phú, cộng đồng dân tộc Tày, Nùng nhiều năm qua vẫn gìn giữ và phát huy những nét đẹp truyền thống; trong đó, nổi bật là lễ hội Lồng Tồng.
Tối 13/6, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long phối hợp với Đoàn Bộ Văn hóa và Nghệ thuật Vương quốc Campuchia tổ chức chương trình giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia.
Ngày 7/6, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã tổ chức Giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà lần thứ 18. Đây được xem là cuộc đua "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam bởi những nài ngựa tham gia cuộc thi là những nông dân thực thụ ở các xã vùng cao của huyện Bắc Hà, huyện Si Ma Cai, huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai và các nài ngựa đến từ tỉnh Tuyên Quang và Sơn La.
Với các giải thưởng tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam và tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn Oscar, đạo diễn Hà Lệ Diễm (dân tộc Tày, Bắc Kạn) đang khẳng định tên tuổi ở những sân khấu điện ảnh lớn nhất thế giới. Sau ánh đèn hào quang, chị lại lặng lẽ quay về những bản làng xa xôi, truyền cảm hứng về hành trình theo đuổi con chữ, vun đắp mơ ước cho những em nhỏ.
Lễ hội Tấc Giàng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (Cúng thần núi, thần rừng), nghi lễ tâm linh quan trọng của đồng bào Cơ Tu huyện A Lưới (Huế) vừa được tái hiện tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa công nhận Nghệ thuật Cà Đáo (múa) của người Co và Tết Ngã rạ (Sa ní) của người Co (đều của huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi) là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Người Mông ở vùng cao Trạm Tấu (Yên Bái) hiện còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào. Cây khèn với họ không chỉ là nhạc cụ, mà còn là tiếng nói của núi rừng, tiếng lòng của người Mông và sợi dây kết nối giữa quá khứ, hiện tại với tương lai. Để tiếng khèn trường tồn với thời gian, các thế hệ người Mông huyện Trạm Tấu luôn miệt mài gìn giữ nét văn hóa đặc sắc này.
Gốm cổ Quảng Đức là một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của tỉnh Phú Yên. Tỉnh đang tổ chức nhiều hội thảo, triển lãm chuyên đề và nghiên cứu nhằm đánh giá, nhận diện một cách tổng quan, đầy đủ về giá trị di sản văn hóa gốm Quảng Đức, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển du lịch làng nghề trong thời gian tới.
Ngày 28/5, Trung ương Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam, UBND tỉnh Bắc Giang, Binh chủng Hóa học (Bộ Quốc phòng) chủ trì khai mạc Triển lãm “Da cam - Lương tri và Công lý” - Bắc Giang 2025.
Tối 27/5, tại thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Liên hoan Cán bộ thư viện toàn quốc tuyên truyền phát triển văn hóa đọc và giới thiệu sách- Kỷ niệm các ngày Lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong năm 2025 với Chủ đề “Bản hùng ca đất nước”.
Chiều 23/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang, UBND thị xã Việt Yên phối hợp tổ chức tọa đàm “Bảo tồn, phát huy giá trị quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, xã Vân Hà, thị xã Việt Yên gắn với phát triển du lịch”. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn, cùng đông đảo chuyên gia về lịch sử, văn hóa Trung ương và địa phương tham dự.
