Đồng bào Chăm tỉnh Ninh Thuận có hơn 100 bài thuốc Nam gia truyền

Đồng bào Chăm tỉnh Ninh Thuận có hơn 100 bài thuốc Nam gia truyền
Lương y Thành Ngọc Bính bắt mạch, bốc thuốc cho bệnh nhân. Ảnh: sggp.org.vn
Lương y Thành Ngọc Bính bắt mạch, bốc thuốc cho bệnh nhân. Ảnh: sggp.org.vn

Tại Ninh Thuận, người Chăm làm nghề thuốc Nam tập trung chủ yếu ở hai thôn An Nhơn và Phước Nhơn, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải. Theo các lương y cao tuổi, từ lâu người Chăm đã biết sử dụng các bộ phận như lá, rễ, thân của các loại cây có hoạt tính cao để bào chế các loại thuốc Nam chữa bệnh rất hiệu nghiệm. Cây thuốc được bà con trồng trong vườn nhà, thu hái ở các vùng rừng, đồi núi. Nghề thuốc Nam được ông bà, cha mẹ truyền lại cho con cháu từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mỗi gia đình người Chăm đều có một bí quyết bốc thuốc riêng, tuyệt đối không truyền cho người ngoài. 

Theo Hội Đông y tỉnh Ninh Thuận, người Chăm sử dụng hơn 300 loài cây thuốc thuộc 97 họ thực vật để bào chế khoảng 677 bài thuốc dùng phòng và chữa bệnh. Thuốc Nam của người Chăm chữa được nhiều bệnh thông thường như: chống viêm, giảm đau, thấp khớp; cảm sốt, thanh nhiệt; sốt rét; ho, hen suyễn; cao huyết áp và các bệnh về máu; các bệnh ở gan mật; thuốc điều hòa kinh nguyệt; thuốc bổ tăng cường sinh lực, nhưng chữa nổi trội là chữa bệnh về xương khớp, đau nhức cơ thể, đau thần kinh tọa, các bệnh về phụ nữ, đau dạ dày…Thị trường tiêu thụ thuốc Nam của người Chăm không những ở nhiều địa phương trong nước mà còn ở Thái Lan, Trung Quốc, Lào, Campuchia. Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Ninh Thuận, Dược sĩ Nguyễn Xuân Tuyển cho biết, nền y học và dược học cổ truyền của người Chăm hình thành và phát triển từ tích lũy kinh nghiệm, kiến thức sử dụng các cây thuốc có trong tự nhiên để chữa bệnh. Đồng thời, có sự kết hợp giao lưu với các nền y học và dược học của người Kinh, người Raglai và một số nước trong khu vực. Hiện tại, có 100 bài thuốc gia truyền của người Chăm được Sở Y tế Ninh Thuận và Hội Đông y tỉnh cấp chứng nhận là bài thuốc gia truyền dòng tộc. 

Lương y Lương Nhỉ (80 tuổi, ở xã Xuân Hải) chia sẻ, các thầy thuốc trước khi chữa bệnh đều luôn hỏi triệu chứng của bệnh, bắt mạch, hỏi thói quen ăn uống, sinh hoạt, lao động rồi mới bốc thuốc. Đặc thù nghề thuốc Nam của người Chăm là bà con đi bán thuốc khắp nơi, có khi đi vài ba tháng bán hết thuốc mới trở về nhà. Người bệnh uống hết thuốc chỉ cần gọi điện thoại, các thầy sẽ gửi thuốc đến. Người đi bán ở xa hết thuốc gọi điện thoại về, người nhà sẽ gửi thuốc theo ô tô, tàu hỏa đến tận nơi. Thuốc Nam được sơ chế thành phiến, xay thành bột, viên tễ. Tùy từng vị thuốc mà mỗi thang có giá bán trung bình từ 30 - 50 ngàn đồng hoặc cao hơn. 

Hội Đông y tỉnh Ninh Thuận hiện có 700 người Chăm là hội viên, trong đó có 600 người Chăm ở xã Xuân Hải tham gia sinh hoạt Hội Đông y ở tất cả các cấp. Nhờ làm nghề thuốc nam kết hợp với chăn nuôi, trồng lúa nhiều hộ người Chăm đã trở nên khấm khá, con cái được học hành đàng hoàng. Riêng xã Xuân Hải có 4.245 hộ với 17.756 khẩu, trong đó dân tộc Chăm có 1.887 hộ với 8.695 khẩu. Tỷ lệ hộ nghèo giảm dần qua các năm, năm 2017 xã có 182 hộ nghèo, 365 hộ cận nghèo; trong đó hộ nghèo người Chăm chỉ có 79 hộ và 135 hộ cận nghèo. 

Người Chăm sống được với nghề thuốc không chỉ ở khả năng chữa bệnh mà còn nhờ vào nguồn dược liệu trong tự nhiên phong phú, đa dạng phân bố ở nhiều nơi trong tỉnh và các khu vực lân cận. Tuy nhiên, nhiều năm qua, người dân thu hái cây thuốc chủ yếu ở ngoài tự nhiên. Theo thống kê, lượng thuốc Nam khô được tiêu thụ tại xã Xuân Hải ước tính khoảng 300 tấn/năm, tương đương với 3.000 tấn dược liệu tươi khai thác ngoài tự nhiên. Với cách khai thác thiếu tính bền vững như đào bỏ cây lấy rễ, lấy củ, chặt cây bóc vỏ, lấy dây. Ngoài ra, khí hậu khô hạn, khắc nghiệt của Ninh Thuận đã làm cho cây thuốc tái sinh kém, một số loại cây thuốc quý hiếm bị khai thác cạn kiệt. Chị Nguyễn Hoàng Hồng Chiến (39 tuổi, người Chăm) có kinh nghiệm hơn 20 năm làm nghề thuốc nam cho biết, lâu nay chủ yếu mua cây thuốc ở đại lý thuốc nam về sơ chế rồi đi khám bệnh bốc thuốc. Hiện nay, nhiều vị thuốc không mua được vì nguồn dược liệu ngoài tự nhiên cạn kiệt. Để có vị thuốc tốt phải nhờ người quen đi lên vùng rừng Bác Ái, Vĩnh Hy của Ninh Thuận, hoặc vào Bình Thuận rồi lên tận Lâm Đồng cả tháng tìm. 

Để bảo tồn nguồn gen thuốc quý và chủ động được nguồn dược liệu, năm 2011, Hội Đông y tỉnh Ninh Thuận với sự hỗ trợ của Quỹ Môi trường toàn cầu triển khai dự án “Xây dựng mô hình trình diễn, bảo tồn nghề thuốc nam truyền thống của đồng bào dân tộc Chăm tỉnh Ninh Thuận” với tổng kinh phí 50.000 USD. Xây dựng mô hình vườn bảo tồn cây thuốc trong vườn 30 hộ gia đình ở xã Xuân Hải để lưu trữ nguồn gen cây thuốc và tạo nguồn nguyên liệu làm thuốc cho hộ gia đình. Đồng thời, xây dựng vườn bảo tồn hơn 500 mét vuông ở thôn An Nhơn trồng 42 cây dược liệu quý như: Bao Vỏ, Xạ Đen, Huyết Rồng, Vú Bò, Cam Đường, Bình Vôi, Chùm Ngây, Nữ Hoàng Cung, chè Vằng và những cây thuốc được người Chăm sử dụng với khối lượng lớn. 

Chương trình góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng người Chăm về sử dụng bền vững nguồn dược liệu thuốc Nam. Tuy nhiên, thời gian qua công tác bảo tồn nguồn giống cây thuốc cũng gặp không ít khó khăn, một phần do tình hình thời tiết bất lợi như hạn hán, lũ lụt xảy ra khiến cây thuốc bị chết. Một số gia đình tất cả các thành viên đi bán thuốc thường xuyên không có người chăm sóc vườn thuốc nên hiệu quả phát triển cây thuốc chưa cao. Bên cạnh đó, nguồn giống cây thuốc quý hiếm cũng rất khó sưu tầm, di thực và ươm giống để nhân rộng. 

Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Ninh Thuận, Dược sĩ Nguyễn Xuân Tuyển cho hay, bảo tồn nguồn cây thuốc cũng chính là bảo tồn và phát triển nghề thuốc của người Chăm. Tỉnh Ninh Thuận hiện đang phối hợp các cơ quan khoa học tiến hành triển khai dự án điều tra tổng thể cây thuốc, vị thuốc trên địa bàn tỉnh để lưu giữ, phát triển nguồn gen các cây thuốc quý có nguy cơ tuyệt chủng cao; trong đó có bao gồm bảo tồn những cây thuốc quý của người Chăm. Đồng thời, các cơ quan chuyên môn nghiên cứu trồng và phát triển các loại cây dược liệu quý cho giá trị kinh kế cao để chuyển giao cho bà con nhân rộng, đảm bảo nguồn cây dược liệu và nâng cao thu nhập cho người dân. 

Hội Đông y tỉnh, Sở Y tế thường xuyên mở các lớp tập huấn, tổ chức hội nghị thầy thuốc giỏi người Chăm để chia sẻ kinh nghiệm chữa bệnh, những bài thuốc hay. Đưa vào sử dụng các máy bào thuốc, sấy thuốc chất lượng cao, nâng cao các kỹ thuật thu hái, bào chế, sao tẩm và bảo quản các loại thuốc. Bên cạnh đó, các đơn vị tiếp tục sưu tầm và xây dựng hồ sơ khoa học các cây thuốc, vị thuốc bổ sung vào danh mục các bài thuốc chữa bệnh của người Chăm in thành tài liệu xuất bản. 

Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Hải Nguyễn Thị Thanh Dịp cho biết, nguồn cây thuốc hiện đang cạn kiệt dần, nếu không bảo tồn trồng tự túc thì sớm muộn nghề thuốc Nam cũng sẽ mai một. Để bảo tồn, nhân giống các loại cây thuốc quý hiếm của Ninh Thuận, chính quyền địa phương đã có kế hoạch mở rộng vườn thuốc nam tập trung lên trên 1.000 mét vuông. Các cấp, ngành tiếp tục tuyên truyền để người dân trồng, khai thác và sử dụng bền vững nguồn cây thuốc thì mới giữ vững được nghề thuốc Nam. Phối hợp Hội Đông y tỉnh, các ban ngành có kế hoạch xây dựng Đề án bảo hộ nhãn hiệu tập thể “Thuốc Nam người Chăm Ninh Thuận”, “Làng nghề truyền thống thuốc Nam gia truyền dân tộc Chăm xã Xuân Hải”. 
Nguyễn Thành
TTXVN

Có thể bạn quan tâm

Gian nan hành trình ổn định cuộc sống sau trận lũ lịch sử ở miền Tây Nghệ An

Gian nan hành trình ổn định cuộc sống sau trận lũ lịch sử ở miền Tây Nghệ An

Cơn lũ lịch sử vừa quét qua miền Tây Nghệ An không chỉ để lại những vết thương sâu hoắm trên đất đai, mà còn khoét vào lòng người dân nơi đây nỗi bất an kéo dài. Khi nước rút, người dân chưa kịp gượng dậy thì nguy cơ sạt lở đất lại ập đến, đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tài sản. Những diễn biến thời tiết phức tạp khiến cuộc sống của hàng nghìn hộ dân vùng cao rơi vào cảnh “sống treo” – không nhà, không đất, không biết ngày mai sẽ ra sao.*Sau lũ, nỗi lo vẫn chưa dứt

Điện Biên: Mưa lũ khiến 10 người tử vong, thiệt hại tài sản 300 tỷ đồng

Điện Biên: Mưa lũ khiến 10 người tử vong, thiệt hại tài sản 300 tỷ đồng

Liên tiếp những trận mưa lớn kéo dài từ cuối tháng 7 đến đầu tháng 8/2025 đã gây ra lũ quét, sạt lở nghiêm trọng tại nhiều địa phương ở tỉnh Điện Biên, khiến 10 người thiệt mạng, 7 người bị thương nặng và hàng trăm ngôi nhà bị cuốn trôi, hư hỏng. Tổng thiệt hại về tài sản ước tính lên tới 300 tỷ đồng.

Sơn La khẩn trương hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả mưa lũ

Sơn La khẩn trương hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả mưa lũ

Trước thiệt hại nặng nề do mưa lũ, ngập úng gây ra trên địa bàn tỉnh Sơn La, đặc biệt tại xã Sông Mã và các xã lân cận, sáng 2/8, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thành Công trực tiếp chỉ đạo các lực lượng ra quân hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả của thiên tai.

Trái ngọt từ hành trình tìm con của các gia đình hiếm muộn Tây Nguyên​

Trái ngọt từ hành trình tìm con của các gia đình hiếm muộn Tây Nguyên​

Sáng 2/8, Bệnh viện Đại học Y Dược Buôn Ma Thuột (phường Tân An, tỉnh Đắk Lắk) tổ chức Lễ kỷ niệm 500 em bé chào đời nhờ phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) tại Đơn vị hỗ trợ sinh sản IVF Mỹ Đức Buôn Ma Thuột. Sự kiện này ghi dấu cột mốc đặc biệt trên hành trình Bệnh viện đồng hành cùng các gia đình hiếm muộn tại khu vực Tây Nguyên.

Điểm tựa để Mỹ Lý đứng dậy sau lũ

Điểm tựa để Mỹ Lý đứng dậy sau lũ

Sau trận lũ lịch sử xảy ra vào cuối tháng 7, xã Mỹ Lý trở thành tâm điểm của sự tàn phá. Hàng trăm ngôi nhà bị cuốn trôi, giao thông chia cắt, điện lực và thông tin liên lạc tê liệt.

Độc đáo Hội thi sâm Ngọc Linh gây quỹ xóa nhà tạm cho hộ nghèo

Độc đáo Hội thi sâm Ngọc Linh gây quỹ xóa nhà tạm cho hộ nghèo

Trong khuôn khổ Lễ hội Sâm Ngọc Linh lần thứ VII, ngày 1/8, xã miền núi Nam Trà My, thành phố Đà Nẵng đã phối hợp với các xã Trà Linh, Trà Leng, Trà Tập tổ chức Hội thi sâm Ngọc Linh nhằm tôn vinh các hộ trồng sâm trong công tác bảo tồn, phát triển cây dược liệu quý hiếm được mệnh danh là Quốc bảo Việt Nam.

Đồng hành cùng người dân vùng lũ Nghệ An

Đồng hành cùng người dân vùng lũ Nghệ An

Do ảnh hưởng của bão số 3 xảy ra vào cuối tháng 7/2025, nhiều địa phương ở khu vực miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An chịu nhiều thiệt hại về người và tài sản. Phát huy truyền thống “tương thân tương ái”, “lá lành đùm lá rách”, các cá nhân, tổ chức, đoàn thể tại tỉnh Quảng Trị triển khai nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, kịp thời hỗ trợ, đồng hành với bà con vùng lũ ở Nghệ An.

Đa dạng hóa sinh kế, giúp đồng bào dân tộc thiểu số giảm nghèo, phát triển bền vững

Đa dạng hóa sinh kế, giúp đồng bào dân tộc thiểu số giảm nghèo, phát triển bền vững

Từ nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các địa phương tỉnh Lâm Đồng đã xây dựng, triển khai nhiều mô hình phát triển kinh tế hộ gia đình phù hợp với điều kiện đặc thù tại chỗ cũng như tập quán canh tác của bà con. Kết quả là hàng nghìn hộ gia đình là đồng bào dân tộc thiểu số đã thoát nghèo bền vững và tỷ lệ giảm nghèo nhiều năm nay đều vượt kế hoạch.

Sơn La: Mưa lũ khiến một số bản bị cô lập, nhiều hộ dân phải di dời khẩn cấp

Sơn La: Mưa lũ khiến một số bản bị cô lập, nhiều hộ dân phải di dời khẩn cấp

Trên địa bàn tỉnh Sơn La có mưa vừa, mưa to đến rất to, khiến nhiều nơi tiếp tục xảy ra ngập lụt, gây thiệt hại về nhà ở, diện tích sản xuất nông nghiệp của người dân và hệ thống cơ sở hạ tầng, giao thông đi lại khó khăn. Đặc biệt, nước ngập sâu khiến một số bản bị cô lập, nhiều hộ dân phải di dời khẩn cấp.

Động lực để thầy và trò vùng cao 'vượt khó', bám trường, giữ lớp

Động lực để thầy và trò vùng cao 'vượt khó', bám trường, giữ lớp

Nằm cheo leo trên ngọn đồi cao giữa xã biên giới Lao Chải (Tuyên Quang), Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Xín Chải là một trong 248 điểm trường đang được Trung ương ưu tiên đầu tư theo chủ trương lớn về phát triển giáo dục vùng khó. Trong khung cảnh núi non hiểm trở, cuộc sống thiếu thốn đủ bề, chủ trương này như một luồng sinh khí mới, tiếp thêm động lực để thầy và trò vượt khó, bám trường, giữ lớp.

Mưa lũ gây nhiều thiệt hại tại Sơn La

Mưa lũ gây nhiều thiệt hại tại Sơn La

Từ tối 31/7 đến sáng 1/8, trên địa bàn tỉnh Sơn La, nhiều nơi tiếp tục xảy ra mưa lũ, gây thiệt hại về nhà ở, nông nghiệp của người dân và hệ thống cơ sở hạ tầng nông thôn.

Hỗ trợ nguồn lực giúp Điện Biên tăng tốc trong công tác xóa nhà tạm

Hỗ trợ nguồn lực giúp Điện Biên tăng tốc trong công tác xóa nhà tạm

Ngày 1/8, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Điện Biên tổ chức lễ tiếp nhận 2,5 tỷ đồng kinh phí hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát do Công đoàn Ngân hàng Việt Nam trao tặng. Đây là nguồn lực thiết thực, góp phần cùng địa phương đẩy nhanh tiến độ hoàn thành mục tiêu xóa nhà tạm cho hộ nghèo, hộ khó khăn trên địa bàn.

Hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống

Hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống

Đợt mưa lũ vừa qua, nhiều gia đình tại xã Chiềng Sơ (tỉnh Sơn La) bị mất nhà cửa, tài sản và đang đối mặt với nhiều khó khăn. Sự chung tay giúp đỡ của cộng đồng là vô cùng cần thiết để giúp họ vượt qua khó khăn, sớm ổn định cuộc sống, tái thiết sản xuất, xây dựng, phát triển kinh tế gia đình.

Đề xuất xây dựng 21 trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới Nghệ An

Đề xuất xây dựng 21 trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới Nghệ An

Thực hiện Thông báo số 81-TB/TW của Bộ Chính trị về thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học - trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền trên cả nước, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An đã đánh giá, thống kê và trình danh sách 21 trường dự kiến sẽ được đầu tư xây dựng.

Nhiều dự án lớn tại Lâm Đồng tiếp tục chậm tiến độ

Nhiều dự án lớn tại Lâm Đồng tiếp tục chậm tiến độ

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng số 3 (trực thuộc UBND tỉnh Lâm Đồng), việc triển khai các dự án, công trình trên địa bàn tỉnh Đắk Nông (cũ) đang gặp nhiều khó khăn do thời tiết bất lợi. Thêm vào đó, một số dự án chưa được bố trí đủ vốn từ ngân sách địa phương, trong khi hạn định hoàn thành là vào cuối năm 2025.

Phát huy vai trò của nhân dân trong giữ gìn an ninh trật tự từ cơ sở

Phát huy vai trò của nhân dân trong giữ gìn an ninh trật tự từ cơ sở

Ngày 31/7, xã Quảng Uyên (tỉnh Cao Bằng) tổ chức Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc năm 2025. Đây là một trong 21 địa phương được Bộ Công an lựa chọn tổ chức điểm Ngày hội cấp tỉnh nhằm lan tỏa phong trào toàn dân tham gia giữ gìn an ninh trật tự ngay từ cơ sở.

Đắk Lắk quyết bứt tốc giải ngân vốn đầu tư công

Đắk Lắk quyết bứt tốc giải ngân vốn đầu tư công

Theo UBND tỉnh Đắk Lắk, tổng kế hoạch đầu tư công năm 2025 của tỉnh là 14.840 tỷ đồng (sau khi hợp nhất tỉnh Đắk Lắk và Phú Yên). Tỉnh Đắk Lắk xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, do đó trong thời gian tới sẽ quyết liệt thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công.

Gia Lai đẩy mạnh tiêm chủng, chủ động giám sát dịch sởi

Gia Lai đẩy mạnh tiêm chủng, chủ động giám sát dịch sởi

Theo báo cáo của Sở Y tế tỉnh Gia Lai, từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh ghi nhận 4.075 ca nghi sởi, trong đó có 594 ca dương tính, 1 ca tử vong. Số ca mắc tăng 4.060 ca, tử vong tăng 1 ca so với cùng kỳ năm 2024 (cùng kỳ năm 2024 ghi nhận 15 ca mắc/0 ca tử vong).

Thanh niên Cà Mau hỗ trợ xóa nhà tạm cho hàng trăm gia đình chính sách

Thanh niên Cà Mau hỗ trợ xóa nhà tạm cho hàng trăm gia đình chính sách

Tuổi trẻ tỉnh Cà Mau đã triển khai chuỗi hoạt động "Đền ơn đáp nghĩa - Uống nước nhớ nguồn" với nhiều dấu ấn thiết thực nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025). Nổi bật nhất là việc ra quân cao điểm hỗ trợ phong trào "xóa nhà tạm, nhà dột nát", góp phần mang lại mái ấm khang trang cho nhiều gia đình chính sách.