Dưới mái nhà chung (Bài 2)

Bài 2: Xóa bỏ hủ tục, gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống

Những tập tục lạc hậu ăn sâu, bám chặt trong nhận thức, khiến người ốm đau không được đưa đến cơ sở y tế để chữa trị; tục đâm trâu trong các lễ hội gây lãng phí, tốn kém; tục tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, làm trì trệ sự phát triển. Với sự chủ động vào cuộc quyết liệt của cấp ủy Đảng, chính quyền, các ban ngành, đoàn thể, các giá trị văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc văn hóa của đồng bào được gìn giữ, phát huy, nhiều hủ tục lạc hậu đã được loại bỏ.

Lễ hội Ariêu Ping hay còn gọi lễ cải táng, lễ bốc mả, là lễ hội truyền thống mang nét văn hóa tâm linh lớn nhất của đồng bào Pa Cô (nhóm địa phương thuộc dân tộc Tà Ôi) ở miền Tây Quảng Trị. Lễ hội nhằm tỏ lòng tôn kính đến những người đã khuất và cầu mong cuộc sống ổn định, no ấm cho bà con dân bản. Tháng 11/2023, lễ hội này được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ariêu Ping.jpg
Lễ hội Ariêu Piing được tổ chức tại làng La Hót, xã A Bung, huyện Đakrông. Ảnh: baoquangtri.vn

Ông Nguyễn Đăng Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Đakrông, cho biết: “Ariêu Ping là một trong những lễ hội lớn nhất, là nét đẹp văn hóa truyền thống, đặc sắc riêng có của người Pa Cô giữa đại ngàn Trường Sơn. Việc phục dựng và duy trì lễ hội này vừa gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa của người Pa Cô, cùng đoàn kết chung sức xây dựng bản làng no ấm, phồn vinh và hạnh phúc, đồng thời góp phần vào việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Theo ông Nguyễn Đăng Sơn, dù là nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Pa Cô, nhưng có hình ảnh phản cảm và không nhân văn nên địa phương đã vận động người dân loại bỏ, đó là không đâm trâu hiến sinh khi tổ chức lễ hội. Lễ hội thực hiện đúng các nghi lễ nhưng cải tiến sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội, phù hợp đời sống văn hóa và xu thế thời đại. Người dân vẫn có thể cúng tế trâu nhưng không thực hiện nghi lễ đâm trâu tại lễ hội.

Chủ tịch UBND xã A Ngo (huyện Đakrông) Hồ Tất Huấn cho biết, chính quyền tích cực tuyên truyền, vận động người dân không thực hiện nghi lễ đâm trâu tại lễ hội Ariêu Ping. Các già làng cũng đã nhận thức ra việc đâm trâu gây phản cảm, bạo lực và thiếu nhân văn nên đã cam kết sẽ không thực hiện nghi lễ này tại lễ hội. Nhờ đó, nghi lễ đâm trâu phổ biến trên diện rộng trong mỗi dịp lễ hội đã được đẩy lùi, không còn gây lãng phí, tốn kém về tiền của cho gia đình và cộng đồng.

Theo phong tục từ ngàn xưa, đồng bào Cơ Tu ở huyện Nam Đông (Thừa Thiên- Huế) thường tổ chức lễ hội đâm trâu vào các dịp lễ lớn. Với đồng bào Cơ Tu, con trâu là con vật may mắn mới được chọn để làm vật tế thần, giúp dân làng thể hiện được tình cảm với thần linh, mong thần linh nhận được vật tế để phù hộ cho dân làng một năm mới tiếp tục no ấm, sung túc. Trong lễ cúng có lợn, gà để dâng lên thần linh. Khi gà rừng cất tiếng gáy cũng chính là lễ khóc trâu dừng lại và tất cả mọi người chuẩn bị cuộc đâm trâu.

Những năm trở lại đây, đồng bào nơi đây đã dần xóa bỏ phong tục này vì không còn phù hợp. Già làng Vương Văn Cừa, xã Thượng Lộ chia sẻ, lễ hội đâm trâu diễn ra hai ngày nên không những rất mất công mà còn tốn kém tiền bạc. Nhiều gia đình nghèo khó, phải vay mượn tiền để mua trâu, sau lễ lại càng nghèo hơn. Vì vậy, chúng tôi vận động bà con cố gắng không tổ chức đâm trâu nữa.

Ông Lê Thanh Hồ, Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Đông cho biết, việc người dân tự nguyện xóa bỏ dần lễ hội đâm trâu, vốn đã tồn tại lâu đời trong cộng đồng người Cơ Tu là vấn đề rất khó khăn. Nhưng với sự quyết liệt của chính quyền địa phương và sự đồng thuận của người dân, hiện nay, việc đâm trâu không còn xảy ra trong các lễ hội lớn của người Cơ Tu. Để việc đâm trâu không tái diễn, chính quyền địa phương tiếp tục huy động sự vào cuộc của người đúng đầu cấp ủy, chính quyền, già làng, trưởng bản và người có uy tín đẩy mạnh công tác tuyên truyền, lấy địa phương làm được để nêu gương cho các địa phương khác học theo.

Tục đâm trâu tại các lễ hội của cộng đồng các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam cũng như nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong đồng bào các dân tộc thiểu số ở tỉnh Quảng Nam cũng đã dần được đẩy lùi. Tại huyện miền cao Nam Trà My, các cấp ủy, chính quyền, các ngành chức năng, đặc biệt là của ngành giáo dục thông qua hình ảnh trực quan, sân khấu hóa, sinh hoạt ngoại khóa đã giúp cho con em đồng bào có những hiểu biết nhất định về tác hại của nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, sức khỏe sinh sản vị thành niên.

Em Cao Viết Trường Giang học sinh trường Phổ thông Dân tộc nội trú huyện Nam Trà My chia sẻ, sau khi được tham gia các buổi tuyên truyền, đến nay, nạn tảo hôn, đã có sự chuyển biến tích cực. Việc nhà trường cung cấp cho học sinh kiến thức về tác hại của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống như cách làm của thầy và trò Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Nam Trà My có ý nghĩa thực tế cao. Với kiến thức, kỹ năng được trang bị, các em không những bảo vệ bản thân mà còn trở thành tuyên truyền viên tích cực trong cộng đồng về hôn nhân, dân số - kế hoạch hóa gia đình.

Tỉnh Quảng Nam có 9 huyện miền núi là địa bàn cư trú chủ yếu của đồng bào các dân tộc thiểu số. Theo khảo sát của cơ quan chức năng, nguyên nhân gây ra tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống một phần do phong tục tập quán, một phần do trình độ nhận thức pháp luật về hôn nhân và gia đình của đồng bào còn hạn chế. Tư tưởng cho con lấy vợ, lấy chồng sớm để khỏi gánh nặng cho cha mẹ còn tồn tại trong đời sống của không ít hộ đồng bào. Mặt khác, do học sinh ở điểm trường nội trú, bán trú, sự quản lý của gia đình và nhà trường nhiều lúc còn hạn chế, cộng với tác động của nhiều yếu tố khác khiến các em có quan hệ tình dục sớm, dẫn đến có thai ngoài ý muốn.

Ông Bùi Ngọc Luận, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Nam Trà My chia sẻ, sinh hoạt ngoại khóa để tìm hiểu kiến thức về sức khỏe sinh sản vị thành niên, tác hại của nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống là hoạt động được tổ chức hằng năm. Ngoài sinh hoạt tập thể, nhà trường còn tổ chức nhóm kín, phù hợp với lứa tuổi. Thông qua buổi ngoại khóa này giúp trang bị kiến thức về sức khỏe sinh sản để các em biết bảo vệ mình. Hy vọng sau này, chính các em sẽ là lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền, ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trong cộng đồng.

Tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống gây ra không ít hệ lụy xấu, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo bền vững ở vùng đồng bào dân tộc. Do đó, các buổi ngoại khóa với sự giải thích của cán bộ y tế về sức khỏe sinh sản vị thành niên, tác hại của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống là hoạt động thiết thực và bổ ích. Từ năm học tới, đơn vị sẽ tham mưu hỗ trợ một phần kinh phí giúp các trường nội trú, bán trú trên địa bàn huyện nhân rộng mô hình này. (Xem tiếp Bài 3: Đánh thức tiềm năng du lịch cộng đồng vùng sâu trong đất liền)

Nguyên Linh - Lê Lâm - Tường Vy - Hữu Trung

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Dạy chữ Khmer, giúp học sinh gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc

Dạy chữ Khmer, giúp học sinh gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc

Đã thành thông lệ, vào dịp hè, các chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại tỉnh Vĩnh Long tổ chức các lớp dạy chữ Khmer cho học sinh là con em đồng bào Khmer tại địa phương. Hoạt động này không chỉ góp phần bảo tồn tiếng nói, chữ viết của dân tộc thiểu số mà còn tạo nên sân chơi bổ ích trong dịp hè, giúp các em gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc.

Tiếng nói đầy cảm hứng của những em gái dân tộc thiểu số

Tiếng nói đầy cảm hứng của những em gái dân tộc thiểu số

Tại Hà Nội, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam phối hợp cùng Văn phòng UNESCO Hà Nội đã tổ chức triển lãm tranh “Chúng tôi CÓ THỂ”. Sự kiện đặc biệt này giới thiệu gần 30 tác phẩm do các em học sinh thực hiện, được tuyển chọn từ hai cuộc thi “Vươn xa - Tỏa sáng” và “Trẻ em gái làm chủ tương lai”, một sáng kiến nhằm hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại vùng khó khăn tiếp cận cơ hội học tập và phát triển toàn diện.

Nhạc cụ truyền thống giữ hồn văn hóa dân tộc

Nhạc cụ truyền thống giữ hồn văn hóa dân tộc

Trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc vùng cao Lào Cai, nhạc cụ truyền thống đã giúp truyền tải nét đẹp tâm hồn với các thanh âm, điệu múa và nhạc điệu của tâm linh hiện hữu trong những nghi lễ thiêng liêng của đồng bào nơi đây, thể hiện sức sống bền bỉ, mộc mạc, tính gắn kết cộng đồng cao.

Yên Bái khát vọng vào thời kỳ đổi mới

Yên Bái khát vọng vào thời kỳ đổi mới

Tối 29/6, tại Quảng trường 19/8, thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “80 năm - Sáng mãi niềm tin” nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Yên Bái (30/6/1945 - 30/6/2025) và chào mừng thành lập tỉnh Lào Cai mới.

UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn

UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn

Chiều 28/6, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức đón nhận Danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn. Danh hiệu này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đưa tỉnh Lạng Sơn gia nhập Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO gồm 229 điểm đến thuộc 50 quốc gia trên thế giới.

Tháp Bà Ponagar: Tinh hoa kiến trúc Chăm và giá trị tâm linh được vinh danh

Tháp Bà Ponagar: Tinh hoa kiến trúc Chăm và giá trị tâm linh được vinh danh

Với tư cách là một trong những quần thể kiến trúc Chăm tiêu biểu và nguyên vẹn nhất còn lại, Tháp Bà Ponagar (Nha Trang, Khánh Hòa) hội tụ những giá trị đặc sắc của nghệ thuật xây dựng và điêu khắc. Sự độc đáo thể hiện ở cấu trúc tháp nhiều tầng, kỹ thuật xử lý vật liệu và sự hòa quyện giữa tín ngưỡng bản địa với ảnh hưởng Ấn Độ giáo. Việc được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt tháng 1/2025, không chỉ vinh danh giá trị vật thể mà còn là sự thừa nhận tầm quan trọng của một trung tâm tâm linh đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế kỷ.

Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025

Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025

Tối 25/6, tại Trung tâm Văn hóa - Du lịch tỉnh Đắk Lắk (thành phố Buôn Ma Thuột), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025.

Fraser's Hill International Birdrace 2025: Giải thưởng quốc tế cho Việt Nam giữa “thiên đường hoang dã”

Fraser's Hill International Birdrace 2025: Giải thưởng quốc tế cho Việt Nam giữa “thiên đường hoang dã”

Từ TP.HCM, 10 thành viên Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Thiên nhiên Hoang dã Việt Nam đã lên đường sang Malaysia, tham dự Cuộc thi nổi tiếng Fraser's Hill International Birdrace 2025. Đây là sân chơi lớn nhất Đông Nam Á dành cho những người yêu chim hoang dã và bảo tồn thiên nhiên. Đoàn Việt Nam do nhiếp ảnh gia Nguyễn Hoài Bảo, Giảng viên Trường ĐH Khoa học tự nhiên - ĐH Quốc gia TP.HCM làm trưởng đoàn đã xuất sắc giành Giải Nhì chung cuộc (First Runner-up) hạng mục Advanced - hạng mục cao nhất dành cho các đội chuyên nghiệp.

Báo chí, đồng hành cùng đồng bào dân tộc thiểu số

Báo chí, đồng hành cùng đồng bào dân tộc thiểu số

Trong những năm qua, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã có những chuyển biến quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội. Đời sống vật chất của đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng được nâng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh hằng năm. Những thành tựu đó có đóng góp to lớn của các cơ quan báo chí, trong đó có báo Tin tức và Dân tộc, TTXVN trong việc tuyên truyền, cổ vũ, phổ biến kiến thức tới đồng bào.

Báo chí góp sức vì Đất Sen hồng bền vững và nhân văn

Báo chí góp sức vì Đất Sen hồng bền vững và nhân văn

Ngày 19/6, Hội Nhà báo tỉnh Đồng Tháp tổ chức trao Giải báo chí tỉnh lần thứ VIII năm 2025. Năm nay, Ban Tổ chức nhận được 339 tác phẩm của 226 tác giả, nhóm tác giả thuộc các loại hình báo in, báo điện tử, báo nói, báo hình, ảnh báo chí. Kết quả, có 81 tác phẩm đoạt giải, gồm 5 giải A, 9 giải B, 15 giải C, 23 giải Khuyến khích và các giải thưởng theo thể loại gồm 4 giải Nhất, 7 giải Nhì, 12 giải Ba và 6 giải Khuyến khích.

Long An trao Giải Báo chí Nguyễn An Ninh lần thứ I

Long An trao Giải Báo chí Nguyễn An Ninh lần thứ I

Ngày 19/6, UBND tỉnh Long An long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025). Tham dự có nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang; lãnh đạo tỉnh Long An; đại diện các đơn vị, địa phương cùng đại diện lãnh đạo, phóng viên cơ quan báo chí.

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên đã ban hành kế hoạch tổ chức triển lãm ảnh đẹp du lịch “Sắc màu Tây Bắc”; Trưng bày, giới thiệu điểm đến du lịch đặc sắc và Liên hoan ẩm thực Tây Bắc. Đây là một trong chuỗi những hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia

Giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia

Tối 13/6, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long phối hợp với Đoàn Bộ Văn hóa và Nghệ thuật Vương quốc Campuchia tổ chức chương trình giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia.

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Ngày 7/6, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã tổ chức Giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà lần thứ 18. Đây được xem là cuộc đua "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam bởi những nài ngựa tham gia cuộc thi là những nông dân thực thụ ở các xã vùng cao của huyện Bắc Hà, huyện Si Ma Cai, huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai và các nài ngựa đến từ tỉnh Tuyên Quang và Sơn La.

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Với các giải thưởng tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam và tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn Oscar, đạo diễn Hà Lệ Diễm (dân tộc Tày, Bắc Kạn) đang khẳng định tên tuổi ở những sân khấu điện ảnh lớn nhất thế giới. Sau ánh đèn hào quang, chị lại lặng lẽ quay về những bản làng xa xôi, truyền cảm hứng về hành trình theo đuổi con chữ, vun đắp mơ ước cho những em nhỏ.

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Lễ hội Tấc Giàng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (Cúng thần núi, thần rừng), nghi lễ tâm linh quan trọng của đồng bào Cơ Tu huyện A Lưới (Huế) vừa được tái hiện tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Người Mông ở vùng cao Trạm Tấu (Yên Bái) hiện còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào. Cây khèn với họ không chỉ là nhạc cụ, mà còn là tiếng nói của núi rừng, tiếng lòng của người Mông và sợi dây kết nối giữa quá khứ, hiện tại với tương lai. Để tiếng khèn trường tồn với thời gian, các thế hệ người Mông huyện Trạm Tấu luôn miệt mài gìn giữ nét văn hóa đặc sắc này.

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Gốm cổ Quảng Đức là một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của tỉnh Phú Yên. Tỉnh đang tổ chức nhiều hội thảo, triển lãm chuyên đề và nghiên cứu nhằm đánh giá, nhận diện một cách tổng quan, đầy đủ về giá trị di sản văn hóa gốm Quảng Đức, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển du lịch làng nghề trong thời gian tới.

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Tối 27/5, tại thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Liên hoan Cán bộ thư viện toàn quốc tuyên truyền phát triển văn hóa đọc và giới thiệu sách- Kỷ niệm các ngày Lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong năm 2025 với Chủ đề “Bản hùng ca đất nước”.

Phát huy giá trị quần thể di tích Thổ Hà gắn với phát triển du lịch

Phát huy giá trị quần thể di tích Thổ Hà gắn với phát triển du lịch

Chiều 23/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang, UBND thị xã Việt Yên phối hợp tổ chức tọa đàm “Bảo tồn, phát huy giá trị quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, xã Vân Hà, thị xã Việt Yên gắn với phát triển du lịch”. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn, cùng đông đảo chuyên gia về lịch sử, văn hóa Trung ương và địa phương tham dự.

Độc đáo những ngôi nhà đá ong

Độc đáo những ngôi nhà đá ong

Ẩn mình trong những làng quê yên bình của Quảng Ngãi, có những ngôi nhà được xây dựng từ đá ong độc đáo tại xã Bình Hải, huyện Bình Sơn. Trải qua bao thăng trầm, những nếp nhà này không chỉ mang đậm dấu ấn kiến trúc xưa mà còn chứa đựng cả những câu chuyện về đời sống, văn hóa của người dân nơi đây. Tuy nhiên, trước sự thay đổi của nhịp sống hiện đại, số lượng những ngôi nhà đá ong nguyên vẹn ngày càng ít.