Kim Lan - Một trung tâm sản xuất gốm Thăng Long thời Đại Việt

Kim Lan - Một trung tâm sản xuất gốm Thăng Long thời Đại Việt
Kim Lan xưa cũng như nay, nằm ở bờ Bắc sông Nhị - nay vẫn được gọi là Hồng Hà, chỉ cách Trung tâm Hoàng thành Thăng Long 7-8 km theo đường thủy, do đó, nó là một vị trí đắc địa để tạo lập nên trung tâm sản xuất gốm (xây dựng lò, chuyên chở nguyên vật liệu và sản phẩm gốm bằng đường sông). Có lẽ, ở vào thời gian tám, chín thế kỷ trước, Kim Lan cũng giống như Bát Tràng, là hai cơ sở sản xuất vô cùng có ý nghĩa với Thăng Long. Thế nhưng, thời gian và nhu cầu thị trường vô cùng hạn hẹp, Kim Lan dường như chỉ lóe sáng ở hai triều đại phục hưng Ðại Việt rồi lịm tắt, trong khi Bát Tràng rồi kéo dài cho tới tận ngày hôm nay, với vị trí “lò Quan” của trung tâm này, vẫn tồn tại cho đến thời đầu Nguyễn. Lịm tắt và tồn tại kéo dài của Kim Lan và Bát Tràng chính là sự thu hẹp của một trung tâm, do nhu cầu giảm sút, khi Kinh đô chuyển dời về Phú Xuân (Huế), chứ hoàn toàn không phải là sự khai tử của Kim Lan. Con sông đào Bắc - Hưng - Hải gần đây và ranh giới hành chính hiện thời dễ làm nhiều người lầm tưởng Kim Lan và Bát Tràng không phải là một. Vì lẽ đó, Bát Tràng thì nổi tiếng, nhưng Kim Lan lại rơi vào quên lãng, nếu như không có những phát hiện quan trọng của nhân dân Kim Lan về những tàn tích khu sản xuất gốm ở đây gần mười thế kỷ trước vào năm 2000.
 

Từ năm 2001 đến 2003, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và Viện Khảo cổ học đã tiến hành khai quật di tích này tới 3 lần với tổng diện tích lên tới 460m2, tại bãi Hàm Rồng - nằm sát mép nước sông Hồng, như một sự mách bảo về con sông này gần nghìn năm trước không mấy có sự thay dòng so với ngày nay. Bãi Hàm Rồng nằm ở ngoài làng ngày xưa, để tránh ô nhiễm, tiện cho thiết kế lò, lấy được gió tự nhiên và thuận lợi cho việc nhập nguyên liệu, xuất sản phẩm, khi thời ấy đường thủy dường như là duy nhất đối với các làng thủ công làm gốm.

Nói là Viện Khảo cổ học và Bảo tàng Lịch sử Việt Nam khai quật, nhưng người bỏ nhiều công sức, trí tuệ nhất cho di tích này, cho nhân dân Kim Lan chính là PGS.TS Khảo cổ học Nhật Bản quá cố Nishimura. Mười ba năm trời, ông lặn lội ở đây để khai quật, sưu tầm, nghiên cứu và xây dựng cho làng một bảo tàng gốm Kim Lan khiêm nhường nhưng tinh tế, để rồi, khi bị tai nạn giao thông, phải lìa xa cõi trần, người Kim Lan tiếc thương và tưởng nhớ, đã đưa nhiều hình ảnh hoạt động của ông tại làng vào bảo tàng như một phần để tưởng niệm. Tôi cũng mượn bài viết này để chia buồn với chị NishiNoriko - vợ ông, cùng hai đưa con nhỏ và đại gia đình, và tưởng nhớ tới một đồng nghiệp, một người bạn đã hết lòng với sự nghiệp di sản văn hóa Việt Nam nói chung, chứ không chỉ với Kim Lan – Hà Nội.

Xin trở lại với Kim Lan – một trung tâm sản xuất gốm Thăng Long thời Ðại Việt.
 

Ba lần khai quật và những đợt khảo sát, sưu tầm đã đưa lên khỏi lòng đất Kim Lan một số lượng lớn di vật gốm sứ. Ðó là những loại đồ đựng như âu, bát, đĩa, ống nhổ, thuộc các dòng gốm men nâu đen, trắng ngà, xanh ngọc, xanh lục, hoa nâu và tiền lam. Chúng là những sản phẩm có niên đại thời Lý – Trần, thế kỷ 11 - 14, nhưng tập trung nhất, phổ biến nhất là gốm men thời Trần, thế kỷ 13 - 14. Có thể khẳng định, Kim Lan đã trình làng đầy đủ các dòng gốm men Ðại Việt thời Lý – Trần với một bước ngoặt vĩ đại, mà tôi cho là một cuộc cách mạng về gốm sứ, để gốm Ðại Việt hình thành nên một truyền thống riêng biệt, không thể trộn lẫn với bất cứ đồ gốm sứ của quốc gia lân bang nào đương thời. Ðó cũng là thời kỳ đồ gốm Việt thể hiện được bản lĩnh độc lập của một quốc gia tự chủ, vừa thoát khỏi đêm trường nghìn năm thuộc Bắc. Có thể nói, gốm men thời Lý - Trần nói chung và Kim Lan nói riêng phản ánh sinh động nhất, rõ nét nhất, cụ thể nhất, điển hình nhất về một mệnh đề được cố Giáo sư Phan Huy Thông nói tới trong một bài viết có tựa đề tương tự, đăng trên Tạp chí Khảo cổ học gần ba mươi năm trước “Chính vì chống Hán- Ðường mà ta mới là ta”.

So sánh với đồ gốm men Kim Lan, đặc biệt là những sản phẩm cao cấp với đồ gốm men cùng loại ở Hoàng thành Thăng Long thời Lý - Trần, chúng khá giống nhau về loại hình, xương gốm, men và hoa văn. Một phân tích gần đây của nhà nghiên cứu trẻ Ngô Thị Thanh Thúy về Thạch học lát mỏng, Huỳnh quang tia X-XRF, Quang phổ Plasma/ Khối phổ ICP-MS và Phân tích nhiễu xạ tia X (XRD), cũng cho thấy sự tương đồng giữa gốm men Kim Lan với những trung tâm sản xuất gốm khác, cũng thời Lý - Trần trên tất cả các phương diện. Ðiều ấy không chỉ cho một nhận định về niên đại tương đồng mà còn cho thấy một chuẩn mực, mang tính thời đại của nghề sản xuất gốm Ðại Việt.

Ngoài cung cấp cho Hoàng thành - đồ dùng mang tính chất cung đình, gốm Kim Lan, theo Trần Văn Mỹ, Nishimura Marasari và Nosa Nari Noriko, chúng còn được xuất khẩu sang Nhật Bản, Philippin và Indonesia, với hai dòng gốm chủ yếu là hoa nâu và hoa lam.
Theo thegioidisan.vn

Có thể bạn quan tâm

Vũng Tàu mở đường vươn mình từ những mũi tiến công lịch sử

Vũng Tàu mở đường vươn mình từ những mũi tiến công lịch sử

Ngày 30/4/1975, chiến dịch giải phóng miền Nam đi đến thắng lợi hoàn toàn, thống nhất đất nước. Vũng Tàu, với vị trí chiến lược quan trọng, là một trong những cứ điểm cố thủ cuối cùng của quân đội Sài Gòn. Đến 13 giờ 30 ngày 30/4, những tên địch cuối cùng buông súng đầu hàng, Vũng Tàu hoàn toàn giải phóng.

"Mùa vàng" sứa biển, ngư dân ven bờ bội thu

"Mùa vàng" sứa biển, ngư dân ven bờ bội thu

Những ngày đầu tháng 4/2025, biển cả đã ban tặng cho ngư dân các xã vùng ven biển Thạch Hà, thị Xã Kỳ Anh, thành phố Hà Tĩnh (Hà Tĩnh) món quà giá trị đó là sứa biển. Liên tiếp những chuyến ra khơi gần bờ đã mang về sản lượng sứa rất lớn, giúp nhiều gia đình ngư dân thu về hàng triệu đồng, tạo nên không khí phấn khởi trong những chuyến ra khơi.

Hiệu quả kinh tế từ trồng lúa giảm phát thải

Hiệu quả kinh tế từ trồng lúa giảm phát thải

Tại tỉnh Trà Vinh, thực hiện Đề án "Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030", người dân đã đăng ký gần 5.000 ha tham gia sản xuất theo mô hình ở vụ sản xuất lúa Hè Thu, cao gấp trên 5 lần so với diện tích tham gia đề án ở vụ lúa Đông Xuân 2024-2025.

Trà Vinh nâng chất tiêu chí nông thôn mới

Trà Vinh nâng chất tiêu chí nông thôn mới

Chiều 4/4, UBND tỉnh Trà Vinh tổ chức hội nghị sơ kết Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới năm 2024 và công tác xóa nhà tạm, dột nát trên địa bàn theo hình thức trực tuyến kết nối với 9 điểm cầu các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh.

Khai mạc Hội chợ thương mại và sản phẩm OCOP tỉnh Phú Thọ năm 2025

Khai mạc Hội chợ thương mại và sản phẩm OCOP tỉnh Phú Thọ năm 2025

Nằm trong chương trình Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần văn hóa du lịch – Đất Tổ 2025, tối 2/4, tại sân vận động Bảo Đà, thành phố Việt Trì, Ban Tổ chức Giỗ tổ Hùng Vương và Tuần văn hóa du lịch – Đất Tổ 2025, Sở Công Thương tỉnh Phú Thọ tổ chức Hội chợ thương mại và sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) tỉnh Phú Thọ năm 2025

Tiền Giang phát triển vùng chuyên canh nuôi nghêu xuất khẩu

Tiền Giang phát triển vùng chuyên canh nuôi nghêu xuất khẩu

Với lợi thế 32 km bờ biển, tỉnh Tiền Giang đã hình thành và phát triển vùng chuyên canh nuôi nghêu trên địa bàn huyện Gò Công Đông có diện tích 2.200 ha, tập trung tại xã Tân Thành, sản lượng khai thác bình quân hàng năm đạt khoảng 20.000 tấn. Nghêu Gò Công có chất lượng tốt, được nhiều người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh ưa chuộng.

"Mỗi xã một sản phẩm" - Động lực mới cho phát triển kinh tế nông thôn Thái Bình

"Mỗi xã một sản phẩm" - Động lực mới cho phát triển kinh tế nông thôn Thái Bình

Với tiềm năng và thế mạnh sẵn có trong sản xuất nông nghiệp, tỉnh Thái Bình đang ghi dấu ấn đậm nét trong việc triển khai hiệu quả Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP). Chương trình đang là động lực quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân và xây dựng nông thôn mới bền vững.

Đồng Tháp đưa toàn bộ sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử

Đồng Tháp đưa toàn bộ sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử

Ông Huỳnh Minh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp cho biết, đến nay, tỉnh có 581 sản phẩm được công nhận OCOP (464 sản phẩm 3 sao, 116 sản phẩm 4 sao và 1 sản phẩm 5 sao) của 246 chủ thể duy trì kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử; 100% sản phẩm OCOP được duy trì trên các sàn thương mại điện tử.

Đồng Tháp bảo tồn, phát triển các làng nghề truyền thống

Đồng Tháp bảo tồn, phát triển các làng nghề truyền thống

Nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, truyền thống, phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu, tỉnh Đồng Tháp quan tâm bảo tồn và phát triển các nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống.

Nghệ nhân trăn trở “giữ lửa” nghề truyền thống ở Thái Bình

Nghệ nhân trăn trở “giữ lửa” nghề truyền thống ở Thái Bình

Thái Bình có hơn 140 làng nghề được UBND tỉnh công nhận. Việc gìn giữ, bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống luôn được tỉnh quan tâm, chú trọng, trong đó không thể thiếu vai trò của các nghệ nhân - “báu vật sống” nắm giữ tinh hoa của làng nghề. Nhờ tinh thần sáng tạo và tâm huyết của họ, nhiều làng nghề đã “hồi sinh” mạnh mẽ trước nguy cơ bị mai một.

Đồng bào Mông ở Suối Bu thoát nghèo từ cây măng tre bát độ

Đồng bào Mông ở Suối Bu thoát nghèo từ cây măng tre bát độ

Trong những năm gần đây, cây măng tre bát độ đã trở thành "cây xóa đói giảm nghèo" cho đồng bào Mông tại xã Suối Bu, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Với điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thuận lợi, cây măng tre Bát độ không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn giúp cải thiện đời sống của người dân nơi đây.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Một số sản phẩm OCOP tiêu biểu của Bình Phước. Ảnh: K GỬIH

Bình Phước khai thác giá trị sản phẩm OCOP

Thực hiện chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (chương trình OCOP), nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Bình Phước đã đẩy mạnh khai thác giá trị sản phẩm nông sản, từng bước xây dựng thương hiệu OCOP Bình Phước.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Kiên Giang tăng sức cạnh tranh, mở rộng thị trường sản phẩm OCOP

Kiên Giang tăng sức cạnh tranh, mở rộng thị trường sản phẩm OCOP

Thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Kiên Giang triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy phát triển gắn với nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm. Từ đó, số lượng sản phẩm OCOP của tỉnh không ngừng tăng, đặc biệt các sản phẩm từ 3 sao tăng lên 4 sao thời gian gần đây tăng mạnh, giúp tăng sức cạnh tranh hàng hóa, nâng cao thu nhập người dân nông thôn.

Bình Phước xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP

Bình Phước xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển sản phẩm OCOP

Để sản phẩm thuộc Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tăng dần về lượng và chất qua từng năm, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Phước Trần Tuyết Minh đã đề nghị các ngành chức năng tiếp tục nghiên cứu, có những giải pháp hỗ trợ phát triển các sản phẩm OCOP thế mạnh của tỉnh. Các sở, ngành, địa phương cần thường xuyên kiểm tra, đánh giá chất lượng gắn với đẩy mạnh tuyên truyền, tạo điều kiện cho người dân, hợp tác xã tham gia xây dựng, phát triển sản phẩm OCOP, góp phần giới thiệu, quảng bá cũng như tăng thêm tính cạnh tranh cho nông sản Bình Phước trong quá trình hội nhập.

Sau hơn 6 năm triển khai, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tại tỉnh Yên Bái phát triển mạnh mẽ, khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương. Ảnh: TTXVN phát

Yên Bái gia tăng giá trị và thương hiệu cho các sản phẩm OCOP

Sau hơn 6 năm triển khai, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tại tỉnh Yên Bái phát triển mạnh mẽ, khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương, dần hình thành các vùng nguyên liệu tập trung gắn với chuỗi liên kết để nâng cao giá trị đặc sản của nông sản, đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế, cải thiện đời sống người dân và xây dựng nông thôn mới.

 Tham vọng đưa Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Tham vọng đưa Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Cà phê là loại nông sản đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội, đem lại nguồn sinh kế cho người dân, nhất là người dân vùng Tây Nguyên nói chung, tỉnh Đắk Lắk nói riêng; trong đó, Buôn Ma Thuột được mệnh danh là “Thủ phủ Cà phê của Việt Nam”, vì vậy địa phương “tham vọng” trở thành điểm đến của cà phê thế giới. Đây là thông tin được đại diện UBND tỉnh Đắk Lắk cho biết trong khuôn khổ chuỗi hoạt động và họp báo công bố thông tin Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025, tại Tp. Hồ Chí Minh, ngày 21/2.

Ảnh minh họa: baobinhdinh.vn

Bình Định xây dựng thương hiệu cho sản phẩm dừa đặc sản

Tỉnh Bình Định đang có những giải pháp thúc đẩy phát triển ngành dừa nhằm hướng tới nâng cao giá trị, thương hiệu cho “đặc sản” này. Nổi bật là thị xã Hoài Nhơn - nơi được mệnh danh là một trong những vựa dừa lớn nhất của cả nước.

Ứng dụng thiết bị thông minh (máy bay không người lái) phun thuốc bảo vệ thực vật trong canh tác lúa tại Hợp tác xã Thanh Sơn ở xã Vĩnh Bình, huyện Hòa Bình (Bạc Liêu). Ảnh: Tuấn Kiệt

Những nông dân số ở Bạc Liêu

Những năm gần đây, Bạc Liêu đang chứng kiến sự thay đổi lớn trong ngành nông nghiệp thông qua việc ứng dụng công nghệ số. Đây là một xu hướng chuyển mình mạnh mẽ, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất và thay đổi diện mạo ngành nông nghiệp ở địa phương này.

Khách tham quan vườn quýt hồng Hai Kiệt ở xã Long Hậu, huyện Lai Vung (Đồng Tháp). Ảnh: Nhựt An - TTXVN

Lai Vung phát triển nghề truyền thống

Huyện Lai Vung là một trong những địa phương của tỉnh Đồng Tháp có nhiều nghề truyền thống. Thời gian qua, ngành chức năng của huyện Lai Vung nỗ lực bảo tồn, phát triển các nghề truyền thống theo hướng hài hòa giữa gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống với cải tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm, thích ứng nền kinh tế thị trường.