Nếu “Nghi lễ vòng đời của người Chăm Islam” có giá trị lịch sử, gắn kết cộng đồng và bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc thì “Nghề dệt thổ cẩm của người Chăm xã Châu Phong” không chỉ độc đáo ở kỹ thuật, sáng tạo của con người mà còn chứa đựng những giá trị về văn hóa và lịch sử người Chăm.
Đồng bào Chăm xã Châu Phong (thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang) sống tập trung ở 3 ấp Phũm Xoài, Châu Giang và Hòa Long với trên 4.500 nhân khẩu, 100% người dân theo đạo Hồi giáo Islam.
Với đồng bào dân tộc Chăm ở Tân Châu, nghề dệt thổ cẩm là một nghề truyền thống lâu đời, phát trển mạnh mẽ cho đến ngày nay và đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn nét đẹp văn hóa đặc trưng.
Nghề dệt thổ cẩm Châu Phong ra đời từ khoảng những năm đầu của thế kỉ XIX với cả trăm hộ dân tham gia. Dù không còn hưng thịnh như những năm trước, nhưng nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Chăm ở xã Châu Phong vẫn được giữ gìn và phát triển bởi những người nặng lòng với giá trị truyền thống. Tiêu biểu là ông Mohamad và bà Say Mah ở ấp Phũm Soài, chủ cơ sở dệt thổ cẩm Mohamach, đã có gần 50 năm gắn bó với nghề dệt thổ cẩm và đưa các sản phẩm dệt thổ cẩm truyền thống của người Chăm vươn xa. Ông bà là những người thuộc thế hệ thứ ba làm nghề, gắn bó với nghề hơn 50 năm và hiện đang từng bước phát triển bằng cách vừa bán sản phẩm, vừa liên kết với các tour tuyến du lịch đưa khách đến tham quan và trải nghiệm.



Hiện cơ sở dệt của ông Mohamad có khoảng 18 nhân công, mỗi nhân công có thể dệt từ 3-4 tấm khăn/ngày, giá bán trung bình khoảng 70.000 đồng/khăn rằn và 150.000 đồng/khăn họa tiết vân mây, mang lại thu nhập ổn định từ 3-4 triệu đồng/lao động/tháng.
Nghề dệt thổ cẩm của người Chăm Châu Phong được biết đến bởi những kỹ thuật đặc biệt, xen kẽ giữa go nền và go hoa văn. Để xỏ xong go cho một khung dệt, trung bình phải mất khoảng 3 ngày, sử dụng nhiều loại go khác nhau, số lượng khung go thay đổi khác nhau tùy từng loại hoa văn. Chính nhờ kỹ thuật dệt thủ công, với nguyên liệu là sợi tơ được nhuộm tự nhiên giúp cho màu sắc sản phẩm luôn tươi tắn, bền màu và mang đặc trưng riêng.



Theo ông Mohamad, có 6 công đoạn chính để làm ra một sản phẩm thổ cẩm từ việc có sợi thô, sợi thô ngâm nước qua đêm cho mềm sợi, sau đó đem đi nhuộm màu, rồi phơi khô, sau khi khô đánh ra con suốt, đến công đoạn kế tiếp là làm canh dọc - công đoạn khó nhất trong dệt, đòi hỏi người thợ phải nắm chắc kĩ thuật như sắp bao nhiêu sợ, màu sắc bao nhiêu, khổ bao nhiêu, chiều dài bao nhiêu…



Người thợ phải thực hiện nhiều công đoạn khác nhau để hình thành một sản phẩm vải thổ cẩm chất lượng với sắc màu đa dạng.


Theo ông Mohamad thì các sản phẩm chủ yếu của cơ sở là khăn rằn dệt họa tiết vân mây, loại họa tiết đặc biệt chỉ có ở đây và được khách hàng nhiều nơi ưa chuộng. Cơ sở của ông thường sản xuất theo đơn đặt hàng của Việt kiều và xuất đi Đức, Pháp, Úc...




Ngày 06/03/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 480/QĐ-BVHTTDL về việc công bố danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, theo đó nghề dệt thổ cẩm của người Chăm ở xã Châu Phong, thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Đến nay An Giang đã có 7 di sản được công nhận là Di sản văn hóa Quốc gia là: Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam; hội đua bò Bảy Núi; tri thức và kỹ thuật viết chữ trên lá buông của đồng bào dân tộc Khmer và lễ hội Kỳ Yên ở đình thần Thoại Ngọc Hầu (huyện Thoại Sơn); nghệ thuật trình diễn sân khấu Dù Kê của người Khmer xã Ô Lâm (huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang); nghi lễ vòng đời của người Chăm Islam (thị xã Tân Châu và huyện An Phú) và nghề dệt thổ cẩm của người Chăm xã Châu Phong, thị xã Tân Châu.
Đây là niềm vinh dự, tự hào trong cộng đồng người Chăm ở An Giang, tạo tiền đề giúp chính quyền địa phương và bà con nơi đây cùng nâng cao nhận thức trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc mình.
Thu Hương - An Hiếu - Trọng Chính
Đồ họa: Ngọc Dương