70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ: Cùng cả nước làm nên chiến thắng lịch sử

Lò cao kháng chiến Hải Vân nằm trong hang đá ở thị trấn Bến Sung, huyện miền núi Như Thanh (Thanh Hóa) được xây dựng và hoàn thành vào năm 1951. Trong 4 năm hoạt động (1951 - 1954), đây được xem là lò luyện gang đầu tiên để sản xuất vũ khí, góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ - kỳ tích của ngành Quân giới Việt Nam thời đó. Hiện, di tích Lò cao kháng chiến Hải Vân là chứng tích hào hùng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ.

vna_potal_du_lich_viet_nam_di_tich_lich_su_cap_quoc_gia_lo_cao_khang_chien_hai_van_7361319.jpg
Năm 2015, tỉnh Thanh Hoá quyết định phê duyệt dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hang Lò cao kháng chiến Hải Vân với tổng kinh phí gần 25 tỷ đồng. Ảnh: TTXVN phát

Sản xuất hơn 500 tấn gang, thép phục vụ kháng chiến

Theo tài liệu lịch sử, năm 1948, Cục Quân giới (Bộ Quốc phòng) giao nhiệm vụ cho kỹ sư Võ Quý Huân (trí thức kiều bào theo Chủ tịch Hồ Chí Minh về nước năm 1946) thiết kế thi công lò cao luyện gang (thuộc Xưởng kim khí kháng chiến 3KC) phục vụ kháng chiến chống Pháp.

Ban đầu, Cục Quân giới và Sở Khoáng chất kỹ nghệ Trung Bộ đã chọn Cầu Đất (huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An) xây dựng lò cao nhỏ để thử nghiệm. Ngày 15/11/1948, lò cao Cầu Đất cho ra mẻ gang đầu tiên, là dấu mốc trong ngành Luyện kim và Công nghiệp quốc phòng của đất nước khi đó. Tuy nhiên, địa hình hiểm trở gây khó khăn trong việc vận chuyển cũng như sinh hoạt của cán bộ, kỹ sư nên lò cao được dời về vùng Cát Văn bên bờ sông Lam, tỉnh Nghệ An. Việc xây dựng đang tiến hành thuận lợi thì thực dân Pháp phát hiện, ngày đêm cho máy bay ném bom đánh phá.

Cuối năm 1949, sau nhiều cuộc khảo sát, lò cao luyện gang được Cục Quân giới quyết định di chuyển đến thung lũng Đồng Mười, huyện miền núi Như Xuân (nay là huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa). Vị trí này thuận lợi về giao thông, gần nguồn nguyên, nhiên liệu, đảm bảo tính bí mật nên có thể hoạt động lâu dài.

Tháng 6/1950, các kỹ sư và công nhân bắt đầu xây dựng đồng thời hai lò cao với ký hiệu NX1, NX2. Lò NX1 có dung tích 6,7 m3 để sản xuất gang và lò NX2 kích thước nhỏ hơn (dung tích chỉ 1 m3) dùng để thử nghiệm.

Sau 15 tháng xây dựng, vận chuyển từ viên gạch chịu nhiệt đến hàng trăm tấn máy móc thiết bị từ Nghệ An và Ninh Bình, tháng 9/1951, hai lò cao đã hoàn thành tại thung lũng Đồng Mười.

vna_potal_di_tich_lich_su_cap_quoc_gia_lo_cao_khang_chien_hai_van_gop_phan_lam_nen_chien_thang_lich_su_dien_bien_phu_7361315.jpg
Lò gió nóng hình vòm (nhìn xuống lò đứng) có 2 cửa để tiếp nhiên liệu và lấy phế liệu. Ảnh: TTXVN phát

Tháng 9/1951, lò NX2 cho ra mẻ gang đầu tiên. Ngày 7/11/1951, lò NX1 được đưa vào vận hành. Tuy nhiên, khói lò tỏa ra dày đặc, dễ bị địch phát hiện nên phải tạm dừng hoạt động. Các kỹ sư, công nhân đã đào một đường dẫn khói dài 500 m nằm sâu dưới lòng đất, có nhiều lỗ thông hơi nhằm tản khói đi nhiều hướng, đảm bảo an toàn khi lò hoạt động liên tục cả ngày lẫn đêm.

Cuối năm 1951, lò NX1 hoạt động trở lại và sản xuất liên tục. Sau hai năm, hai lò đúc gang ở Đồng Mười đã sản xuất được gần 200 tấn gang cung cấp cho các công binh xưởng ở Khu 4 chế tạo vũ khí phục vụ chiến trường.

Hai lò đang hoạt động thì thực dân Pháp phát hiện, cho máy bay ném bom bắn phá suốt ngày đêm. Căn cứ vào tình hình thực tiễn, được sự đồng ý của cấp trên, ban lãnh đạo lò cao Đồng Mười quyết định xây dựng lò cao trong hang núi, cách vị trí cũ chừng 2 km.

Việc xây dựng hệ thống lò cao to lớn và cồng kềnh trong lòng núi rất phức tạp về kỹ thuật và chưa có tiền lệ trên thế giới, song kỹ sư và công nhân vẫn quyết tâm thực hiện bằng được. Từ đầu năm 1953, họ vừa sản xuất gang tại vị trí cũ, vừa khoan đá, đánh mìn, dọn hang nhằm mở đường di chuyển máy móc, trang thiết bị đến vị trí mới.

Chỉ trong thời gian ngắn, lò đúc gang dung tích 8,3 m3, cao 13 m, mang bí số NX3 đã được lắp đặt hoàn chỉnh trong lòng núi Đồng Mười. Mỗi ngày, lò sản xuất trung bình 3 tấn gang cung cấp cho các công xưởng sản xuất vũ khí. Thời gian này, quân và dân ta làm nên chiến thắng tại đèo Hải Vân, vì vậy Cục Quân giới đã quyết định đổi tên lò cao NX3 thành lò Hải Vân.

Theo thống kê, từ cuối năm 1951 đến tháng 7/1954, lò cao NX1 và NX3 đã sản xuất gần 500 tấn gang, đáp ứng được yêu cầu sản xuất, chế tạo các loại vũ khí như mìn, lựu đạn, súng cối, đạn bazoka, xoong, nồi quân dụng... phục vụ chiến trường. Ngoài ra, gang còn dùng để đúc những quả tạ lớn làm búa máy phục vụ sửa chữa những cây cầu bị phá hoại trong chiến tranh.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp mà đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ, hậu phương Thanh Hóa không chỉ là nơi cung cấp phần lớn sức người, sức của và lực lượng quân chủ lực cho chiến dịch mà còn là nơi cung cấp nguyên, vật liệu và đặt các xưởng sản xuất vũ khí, khí tài phục vụ kháng chiến. Trong 9 năm trường kỳ kháng chiến, ngoài nhiệm vụ đảm nhận vai trò hậu phương chiến lược, cung cấp phần lớn lương thực, thực phẩm phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ, Thanh Hóa còn là địa phương có nhiều công binh xưởng sản xuất vũ khí. Trong hai năm 1953 - 1954, cả nước có 42 xưởng cơ giới sản xuất súng đạn do Bộ Quốc phòng và Liên khu 4 quản lý thì thì có 15 xưởng đặt tại các địa phương của tỉnh Thanh Hóa. Các xưởng đã sản xuất được nhiều loại vũ khí cung cấp cho bộ đội như súng DKZ, cối, thủy lôi, mìn...

Địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước

Sau thắng lợi tại Điện Biên Phủ, tháng 12/1954, lò cao kháng chiến Hải Vân hoàn thành sứ mệnh và ngừng hoạt động. Với những giá trị lịch sử mang lại, năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng lò cao kháng chiến Hải Vân là Di tích Lịch sử quốc gia.

Năm 2015, tỉnh Thanh Hóa quyết định phê duyệt dự án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hang Lò cao kháng chiến Hải Vân với tổng kinh phí gần 25 tỷ đồng.

Là người từng chứng kiến quá trình vận chuyển nguyên, vật liệu xây dựng lò cao trong hang đá Đồng Mười cách đây 70 năm, ông Lê Huy Quân (thị trấn Bến Sung, huyện Như Thanh) không khỏi bồi hồi xúc động khi thăm lại di tích. Năm 1950, ông theo gia đình di tản vào khu vực gần lò cao để tránh bom và được chứng kiến quá trình vận chuyển nguyên liệu sản xuất cũng như sản phẩm từ hang Hải Vân ra thị trấn Bến Sung để đưa đến các xưởng sản xuất quân giới trong và ngoài tỉnh… Với những giá trị lịch sử to lớn, nơi đây trở thành địa chỉ đỏ giáo dục lịch sử và lòng yêu nước cho các thế hệ mai sau.

vna_potal_du_lich_viet_nam_di_tich_lich_su_cap_quoc_gia_lo_cao_khang_chien_hai_van_104150800_7361312.jpg
Du khách tham quan Lò cao kháng chiến Hải Vân. Ảnh: TTXVN phát

Trở lại thăm di tích Lò cao kháng chiến Hải Vân, ông Lương Minh Công (thị trấn Bến Sung) mới hình dung hết được tầm vóc của lò cao kháng chiến, vì lúc đó mọi hoạt động sản xuất bí mật, chỉ có công nhân mới được vào trong khi vực lò. Ông Minh cho biết, khi ấy thực dân Pháp phát hiện hoạt động của lò cao, chúng cho máy bay quần thảo và ném bom liên tục. Nhưng do được đặt trong hang nên Lò cao kháng chiến Hải Vân tuyệt đối an toàn.

Theo bà Lê Thị Hoa, Phó Chủ tịch UBND huyện Như Thanh, xác định Di tích Lịch sử Lò cao kháng chiến Hải Vân là di tích cách mạng có ý nghĩa đặc biệt về lịch sử, huyện tiếp tục làm tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di tích. Trước hết là làm tốt công tác tuyên truyền cho người dân trong và ngoài tỉnh biết và thêm hiểu về giá trị lịch sử của di tích. Huyện cũng tập trung huy động, phát huy các nguồn lực để duy tu, sửa chữa các hạng mục đã xuống cấp. Thời gian tới, địa phương sẽ chỉ đạo các trường học tổ chức cho học sinh đến tham quan di tích, từ đó để các em thêm tự hào về truyền thống cách mạng của quê hương, đất nước…

Việt Hoàng- Khiếu Tư

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Phú Thọ: Phấn đấu đến 2030, khoa học và công nghệ đóng góp 50% vào tăng trưởng kinh tế

Phú Thọ: Phấn đấu đến 2030, khoa học và công nghệ đóng góp 50% vào tăng trưởng kinh tế

Theo ông Trần Duy Đông, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, những năm gần đây, nhiều chương trình, đề án phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã được tỉnh ban hành, tạo hành lang pháp lý quan trọng cho việc triển khai đồng bộ các nhiệm vụ trọng tâm đến năm 2025 và định hướng đến năm 2030.

Nhân rộng mô hình phòng, chống bạo lực gia đình vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Nhân rộng mô hình phòng, chống bạo lực gia đình vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Ngày 10/9, tại cuộc làm việc với UBND tỉnh Lạng Sơn, Đoàn khảo sát của Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Quốc hội khóa XV về thực hiện chính sách, pháp luật phòng, chống bạo lực gia đình khuyến nghị: cấp ủy, chính quyền các cấp trong tỉnh cần tăng cường công tác quản lý Nhà nước về gia đình và phòng, chống bạo lực gia đình, gắn với thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội...

Nâng bước em tới trường là chương trình nhân văn sâu sắc của Bộ đội Biên phòng

Nâng bước em tới trường là chương trình nhân văn sâu sắc của Bộ đội Biên phòng

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (BĐBP) được Bộ Quốc phòng giao là cơ quan chủ trì triển khai thực hiện nội dung 2 “Cán bộ, chiến sĩ Quân đội nâng bước em tới trường” thuộc Tiểu dự án 3.

Sạt lở Quốc lộ 32 gây ách tắc giao thông trong nhiều giờ

Sạt lở Quốc lộ 32 gây ách tắc giao thông trong nhiều giờ

Sáng 10/9, ông Bùi Quốc Hương, Giám đốc Công ty cổ phần Xây dựng đường bộ I, Lào Cai, thông tin, do ảnh hưởng của mưa lớn kéo dài, vào khoảng 17 giờ chiều 9/9, tại Km 290+100 trên tuyến Quốc lộ 32, đoạn qua địa phận xã Púng Luông xảy ra sạt lở đất đá, gây ách tắc giao thông trong nhiều giờ.

Lũ bất ngờ tràn về, nhiều khu vực ở phường Bình Phước ngập trong biển nước

Lũ bất ngờ tràn về, nhiều khu vực ở phường Bình Phước ngập trong biển nước

Cơn mưa lớn kéo từ chiều 8/9 đến rạng sáng 9/9, kéo theo nước lũ bất ngờ tràn về gây thiệt hại nhiều tài sản, cây trồng của người dân sinh sống tại phường Bình Phước và xã Đồng Tâm, tỉnh Đồng Nai. Khu vực ngập nặng chủ yếu nằm 2 bên suối Rạt, giáp ranh giữa phường Bình Phước và xã Đồng Tâm, tỉnh Đồng Nai.

Triển khai Quy hoạch phát triển đô thị hơn 11.500 ha hai bên bờ sông Lô

Triển khai Quy hoạch phát triển đô thị hơn 11.500 ha hai bên bờ sông Lô

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ vừa chỉ đạo quy hoạch phát triển đô thị hai bên bờ Sông Lô với diện tích hơn 11.500 ha. Động thái này đang mở ra viễn cảnh hình thành một không gian đô thị sinh thái, hiện đại, gắn với lợi thế ngã ba sông đặc trưng của Việt Trì. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức về quản lý, đồng bộ hạ tầng và bản sắc đô thị.

Khó giải phóng mặt bằng tuyến đường bộ ven biển tỉnh Đắk Lắk

Khó giải phóng mặt bằng tuyến đường bộ ven biển tỉnh Đắk Lắk

Tại Công điện số 131/CĐ-TTg ngày 11/8/2025, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương, trong đó có tỉnh Đắk Lắk, đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng hệ thống đường bộ ven biển. Dự án Tuyến đường bộ ven biển đoạn kết nối xã Tuy An Đông với phường Bình Kiến được khởi công từ năm 2025 nhưng đang gặp nhiều khó khăn về giải phóng mặt bằng.

Xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh và bền vững

Xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh và bền vững

Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, đồng bào các dân tộc tỉnh Sơn La luôn phát huy truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm, cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân làm nên những thắng lợi vẻ vang. Đặc biệt, Sơn La đã góp phần quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lai Châu lần thứ XV

Góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lai Châu lần thứ XV

Ngày 9/9, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Lai Châu tổ chức Hội nghị chuyên đề đóng góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Tham dự có đại diện Vụ Địa phương I (Ban Tổ chức Trung ương), Vụ Địa phương I (Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), Vụ Địa bàn II (Ủy ban Kiểm tra Trung ương).

Nhiều học sinh được cứu thoát khỏi lũ ống ở Thàng Tín

Nhiều học sinh được cứu thoát khỏi lũ ống ở Thàng Tín

Do mưa lớn kéo dài, khoảng 1 giờ 30 phút ngày 9/9, trên địa bàn xã Thàng Tín, tỉnh Tuyên Quang đã xảy ra lũ ống cục bộ. Ngay trong đêm, bộ đội Biên phòng, chính quyền địa phương cùng các lực lượng, đoàn thể đã đưa 301 học sinh của Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Thàng Tín đến nơi tránh trú an toàn.

Đánh bắt 'lộc trời' mùa nước nổi

Đánh bắt 'lộc trời' mùa nước nổi

Đối với người dân Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là các địa phương vùng đầu nguồn biên giới Tây Nam như An Giang, Đồng Tháp, mùa nước nổi (mùa lũ) về mang theo nhiều sản vật cá tôm nhưng thứ được bà con trông chờ hơn cả là cá linh non - một đặc sản trứ danh, riêng chỉ có ở miền Tây Nam Bộ.

Xử lý khẩn cấp tình trạng sạt lở bờ sông ở Tam Nông

Xử lý khẩn cấp tình trạng sạt lở bờ sông ở Tam Nông

Những ngày gần đây, do ảnh hưởng hoàn lưu bão số 5 kết hợp mưa lớn trên thượng nguồn, mực nước sông Thao và sông Đà dâng cao, dòng chảy xiết đã gây ra tình trạng sạt lở nghiêm trọng trên địa bàn xã Tam Nông, tỉnh Phú Thọ.

Mang trường mới về với vùng cao biên giới

Mang trường mới về với vùng cao biên giới

Trường Hà, một xã vùng cao biên giới của tỉnh Cao Bằng, nơi cuộc sống của đồng bào còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhiều năm qua, ngôi Trường Mầm non Sóc Hà, xã Trường Hà đã xuống cấp nghiêm trọng, trở thành nỗi lo canh cánh của biết bao thế hệ thầy cô và người dân nơi đây. Thiếu phòng học, thiếu phòng chức năng, sân chơi chật hẹp, tất cả đang ảnh hưởng trực tiếp đến việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục những mầm non tương lai của quê hương. Thế nhưng, trong khó khăn, vẫn luôn le lói những tia sáng của niềm tin và sự sẻ chia.

Xóa nhà tạm: Bài học từ sự đoàn kết và đồng thuận

Xóa nhà tạm: Bài học từ sự đoàn kết và đồng thuận

Tuyên Quang là tỉnh miền núi, vùng cao, biên giới còn nhiều khó khăn. Việc hoàn thành mục tiêu xóa nhà tạm, dột nát cho hơn 15.000 hộ dân không chỉ là nỗ lực lớn mà còn là một kỳ tích của cả hệ thống chính trị. Thành quả này thể hiện rõ sự quan tâm sâu sát của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Theo Bí thư Tỉnh ủy Tuyên Quang Hầu A Lềnh, sự đồng thuận, hưởng ứng của nhân dân là yếu tố quyết định thành công của chương trình.

An Giang: Thiên tai gây thiệt hại hơn 15,5 tỷ đồng

An Giang: Thiên tai gây thiệt hại hơn 15,5 tỷ đồng

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, thiên tai xảy ra trong 8 tháng qua đã gây nhiều thiệt hại cho các đị phương. Cụ thể, mưa lớn, dông lốc, sét đã làm 1 người chết (do sét đánh) trên địa bàn xã Bình Mỹ, 26 căn nhà đổ sập, 218 căn nhà tốc mái, 5 phương tiện đánh bắt thủy hải sản bị sóng lớn đánh chìm và nhiều thiệt hại tài sản khác của Nhà nước và nhân dân; ước giá trị thiệt hại về vật chất hơn 7,2 tỷ đồng.

Khẩn cấp đưa người dân bản Lở (Nghệ An) đến nơi an toàn

Khẩn cấp đưa người dân bản Lở (Nghệ An) đến nơi an toàn

Ngày 8/9, ông Nguyễn Hồng Tài, Chủ tịch UBND xã Tương Dương (Nghệ An) cho biết, trước nguy cơ sạt lở nghiêm trọng tại khu vực đồi đối diện Cầu treo Khe Ngậu, thuộc bản Lở, xã Tương Dương, tỉnh Nghệ An, chính quyền địa phương đã triển khai phương án khẩn cấp đưa các hộ dân sinh sống và kinh doanh dưới chân đồi đến nơi an toàn.

Đắk Lắk khẩn trương ứng phó với mưa lũ

Đắk Lắk khẩn trương ứng phó với mưa lũ

Tại tỉnh Đắk Lắk, mưa lớn từ chiều 5/9 đến nay đã làm nhiều khu vực trên địa bàn các xã Ia Lốp, Ia Rvê, Ea Rốk, Ea Bung, Tây Sơn… của tỉnh bị ngập sâu, chia cắt cục bộ, ảnh hưởng đến nhà dân và sản xuất. Chính quyền các địa phương cùng lực lượng chức năng đang khẩn trương triển khai các biện pháp ứng phó nhằm bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho nhân dân.

Sản lượng lúa thu hoạch tại An Giang đạt gần 6,5 triệu tấn

Sản lượng lúa thu hoạch tại An Giang đạt gần 6,5 triệu tấn

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, đến cuối tháng 8, tổng diện tích gieo trồng lúa năm 2025 của tỉnh gần 1,3 triệu ha, đạt 95,5 % kế hoạch gồm lúa vụ Mùa, Đông Xuân, Hè Thu và Thu Đông; trong đó, diện tích lúa đã thu hoạch 961.154 ha, sản lượng gần 6,5 triệu tấn, đạt 73,7% kế hoạch năm.

Nghệ An: Độc đáo phong tục cúng Rằm ở những miền chân sóng

Nghệ An: Độc đáo phong tục cúng Rằm ở những miền chân sóng

Từ bao đời nay, trong tâm thức người dân miền biển tại các xóm Quyết Thắng, Quyết Thành, Hải Trung, Chiến Thắng, Hải Đông, Hải Bắc... (xã Diễn Châu, tỉnh Nghệ An), Rằm tháng 7 (ngày 15/7 Âm lịch) có ý nghĩa tâm linh rất quan trọng trong lễ tục vòng đời.