Chi cục Nông nghiệp (Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Kon Tum) vừa có văn bản xác nhận cấp mã vùng trồng lần thứ nhất cho Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum có địa chỉ ở Quốc lộ 40B, thôn Đăk Kinh 1, xã Ngọk Lây, huyện Tu Mơ Rông. Việc cấp mã vùng trồng trên khiến nhiều người trồng sâm Ngọc Linh ở Kon Tum băn khoăn khi xung quanh dự án này còn nhiều thông tin chưa rõ ràng.

Theo văn bản số 01/GXN-CCNN ngày 30/5, Phó Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum đã xác nhận mã vùng trồng cho cây sâm Ngọc Linh của Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum, với diện tích 2,1 ha.
Trao đổi với phóng viên về văn bản số 01/GXN-CCNN, ông Nguyễn Hoài Tâm, Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum khẳng định: "Quy trình cấp mã vùng trồng trên là đúng và công ty có xác nhận cơ quan sở tại là phòng nông nghiệp của địa phương. Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum đã đi kiểm tra, đánh giá thực tế nên mới cấp. Đây là mã vùng nội địa để phục vụ truy xuất nguồn gốc và sản xuất an toàn thực phẩm trên cây trồng. Tiêu chí của công ty đáp ứng tiêu chuẩn sạch, sản xuất trong nhà màng”.
Tuy nhiên, văn bản này lại "đi ngược" với nội dung văn bản đã ban hành trước đó cũng của Chi cục Nông nghiệp. Cụ thể, văn bản số 245/CCNN-TTBVT ngày 14/5, khi trả lời về hồ sơ đề nghị cấp mã số vùng trồng của Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum với phòng chuyên môn ở huyện Tu Mơ Rông, Chi cục Nông nghiệp đã có ý kiến, việc trồng cây sâm ngọc linh trong nhà màng của Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum là chưa có cơ sở minh chứng khoa học để cho cây sâm ngọc linh sinh trưởng, phát triển và cho năng suất. Vì vậy, đề nghị cấp mã số vùng trồng của Công ty cổ phần Rượu Sâm Ngọc Linh Kon Tum chưa đủ cơ sở.
Về nội dung “đi ngược trên”, ông Nguyễn Hoài Tâm cho biết: Văn bản 245/CCNN-TTBVT là để cấp cho mã vùng trồng xuất khẩu. Với văn bản số 01/GXN-CCNN là mã vùng nội địa để phục vụ truy suất nguồn gốc. Tuy nhiên, thực tế văn bản trả lời số 245/CCNN-TTBVT lại chỉ có nội dung cấp mã số vùng trồng cho Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum.
Ngoài việc bất nhất trong văn bản như trên, văn bản số 01/GXN-CCNN xác nhận sản lượng dự kiến của 2,1 ha là 3 tấn. Điều này cũng khiến người trồng sâm ở Kon Tum phản ứng mạnh. Một người trồng Ngọc Linh ở Kon Tum băn khoăn không biết công ty căn cứ vào đâu để định sản lượng khủng cho diện tích trên. Công ty vừa mới trồng, chưa thu hoạch mà dự tính sản lượng lớn như vậy.
Đồng tình với quan điểm trên, đại diện một công ty trồng sâm Ngọc Linh ở Kon Tum cho biết: Theo quy trình mỗi ha trồng 10.000 cây. Sản lượng sâm khi khai thác (sau 7 năm), bình quân khoảng 20 củ/kg là năng suất cao. Với mức trên, mỗi ha sâm dự kiến 3 tấn/2,1 ha là không khả thi, chưa tính tỷ lệ cây chết.

Trao đổi với phóng viên TTXVN, Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp tỉnh Kon Tum khẳng định: Đây là công ty trồng trong nhà màng. Công ty trồng 40.000 cây/ha nên dự kiến sản lượng như vậy. Văn bản cấp mã số có thể hiện số lượng cây nhưng theo tìm hiểu thực tế không có. Sản lượng tính cả củ, lá, thân, sâm của công ty đã trồng năm thứ 2 - 4, trong rừng.
Tuy nhiên, ngày 20/3, ông A Móc, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ngọk Lây đã ký giấy xác nhận công ty đang có tổng số 12 nhà màng, 2 nhà kính đang trồng sâm Ngọc Linh trên diện tích đất ở, đất sản xuất của đơn vị, không thuộc đất rừng. Về sản lượng, tại văn bản số 245/CCNN-TTBVT cũng khẳng định: chưa có cơ sở minh chứng khoa học để cho cây sâm ngọc linh sinh trưởng, phát triển và cho năng suất.
Tỉnh Kon Tum chủ trương phát triển nguồn giống sâm Ngọc Linh bằng gieo hạt. Cụ thể, tại văn bản số 1006/UBND-NN-TN ngày 26/4/2019, ông Nguyễn Văn Hòa, Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum xác định: “Trước mắt chỉ thực hiện việc phát triển diện tích sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh bằng phương pháp nhân giống hữu tính (nhân giống bằng hạt)”.
Nhưng văn bản xác nhận mã vùng trồng, Chi cục Nông nghiệp lại không xác minh số diện tích sâm vừa được cấp mã trồng bằng phương pháp nuôi cấy mô hay gieo hạt. Mã số vùng trồng không có quy định xác định nuôi cấy mô hay gieo bằng hạt nên nuôi cấy mô hay không thì không khẳng định.
Không đồng tình việc "mập mờ" giữa sản phẩm nuôi cấy mô hay gieo hạt trong câu trả lời của Chi cục trưởng Chi cục Nông nghiệp, một người trồng sâm khẳng định: Giá trị sản phẩm của nuôi cấy mô và gieo hạt khác nhau hoàn toàn, phải minh bạch để người tiêu dùng biết, lựa chọn.
Công ty cổ phần Rượu sâm Ngọc Linh Kon Tum là thành viên của Công ty cổ phần Tập đoàn Y dược sâm Ngọc Linh Việt Nam (Tập đoàn). Hiện đơn vị đang triển khai một dự án của Bộ Khoa học và Công nghệ về nuôi cấy mô sâm Ngọc Linh. Đến năm 2023, dự án mới đưa cây sâm nuôi cấy mô ra trồng thử nghiệm trong môi trường tự nhiên.
Việc trồng sâm trong nhà màng, số lượng 40.000 cây/ha là tính cho sâm nuôi cấy mô. Sâm Ngọc Linh gieo hạt là 10.000 cây/ha. Tuy nhiên, nhiều dự án nuôi cấy mô sâm Ngọc Linh tại tỉnh Kon Tum không đạt hiệu quả.

Hiện tại, tỉnh Quảng Nam - địa phương cùng Kon Tum sở hữu chỉ dẫn địa lý sâm Ngọc Linh, năm 2023 cũng đã có quyết định dừng mô hình trồng sâm Ngọc Linh bằng nuôi cấy mô./.