Mô hình chính quyền 2 cấp đang được tỉnh Quảng Trị triển khai hiệu quả, mang lại chuyển biến rõ rệt trong cải cách hành chính, nhất là tại các xã đặc thù như Phong Nha và Thượng Trạch. Giữa đại ngàn Trường Sơn, từng dòng giấy tờ hộ tịch, căn cước công dân giờ đây đang được “vào từng bản, gõ cửa từng nhà” - một biểu hiện sinh động cho nền hành chính phục vụ.
Xã tự quản - dân chủ động - dịch vụ vận hành
Vận hành Trung tâm Phục vụ Hành chính công cấp xã theo mô hình chính quyền hai cấp, xã Phong Nha đã có một khởi đầu đáng ghi nhận. Chỉ trong 3 tuần đầu hoạt động (từ 1 - 22/7/2025), trung tâm đã tiếp nhận 546 hồ sơ, phục vụ hơn 700 lượt người dân, với tỷ lệ giải quyết đúng và sớm hạn đạt 99%. Mỗi ngày có hơn 44 lượt hồ sơ được đề nghị giải quyết.
Không gian làm việc được bố trí khoa học, từ máy lấy số tự động, bàn tiếp dân chia theo nhóm thủ tục, đến khu vực đánh giá mức độ hài lòng qua mã QR, qua phiếu giấy và trực tuyến. Mô hình giúp người dân cảm nhận được sự thân thiện, chuyên nghiệp.
Người dân xã Phong Nha, một trong những xã lớn sau sáp nhập của tỉnh Quảng Trị, thực hiện giải quyết thủ tục hành chính tại Trung tâm phục vụ hành chính công xã Phong Nha.
Ông Trần Hương Lâm, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Nha chia sẻ: “Chúng tôi xác định đây không chỉ là thay đổi mô hình tổ chức, mà còn là thay đổi tư duy phục vụ. Việc đưa bộ phận một cửa ra khỏi trụ sở chính để thành lập trung tâm riêng giúp cán bộ chuyên môn làm việc tập trung, người dân thì có nơi giao dịch thuận tiện, văn minh hơn”. Hiện toàn xã có 383 thủ tục hành chính được giải quyết tại chỗ, cùng 5 nhóm thủ tục liên thông.
Trung tâm cũng đã triển khai thanh toán lệ phí điện tử, tư vấn thủ tục qua điện thoại, zalo và fanpage. Tỷ lệ số hóa hồ sơ đầu vào đạt 28,2%, đầu ra đạt 34,1% - những con số đáng khích lệ với cấp xã. Bà Trương Thị Đức, người dân Thôn 2, xã Phong Nha đến làm thủ tục khai sinh cho cháu nội, và thủ tục sở hữu đất đai, hào hứng: “Tôi già rồi, máy móc không biết dùng, nhưng giờ đến nơi, cán bộ hướng dẫn rất tận tình, từng công đoạn và từng nội dung, các giấy tờ cần thiết... Chưa đến 15 phút là xong việc”.
Ông Phan Ngọc Anh ở Thôn 1 lại đánh giá cao việc thanh toán không dùng tiền mặt: "Tôi làm giấy tờ đất đai, trước phải ra huyện, nay làm tại xã. Đặc biệt là có thể quét mã QR để nộp phí, rất thuận tiện. Chứ như trước đây không biết tới bao giờ mới xong mà cũng không rõ là có làm được hay không”. Phong Nha đang hướng đến mục tiêu 100% thủ tục hành chính công khai minh bạch, 70% hồ sơ được số hóa, và trên 90% người dân hài lòng với dịch vụ công.
Thượng Trạch - vượt núi nối gần niềm tin
Bản A Ky là một trong những bản xa, khó khăn của xã biên giới Thượng Trạch (Quảng Trị).
Từ trung tâm Phong Nha ngược lên dãy Trường Sơn, qua những dốc núi trập trùng là xã Thượng Trạch, vùng biên giới giáp Lào, có diện tích gần 11.000 km2 nhưng chỉ có 3.615 người dân, chủ yếu là đồng bào Chứt và B’ru - Vân Kiều, sống rải rác tại 23 bản xa. Có bản cách trung tâm xã đến 70km đường rừng núi.
Không như vùng đồng bằng, tại Thượng Trạch, người dân gần như không có nhu cầu về đăng ký kinh doanh, đất đai. Thậm chí, nhiều người chưa từng làm căn cước công dân hay đăng ký hộ tịch.
Ông Phan Chí Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Phục vụ Hành chính công xã Thượng Trạch cho biết: “Chúng tôi không thể chờ người dân đến, mà phải chủ động đi đến gặp gỡ người dân. Trung tâm đã tổ chức các chuyến công tác luân phiên đến từng bản, mang theo thiết bị in, giấy tờ, để giải quyết hồ sơ ngay tại chỗ”.
Ông Hồ Ngọc Thanh, Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch thông tin: “Từ ngày 1/7 tới nay, địa bàn xã chỉ có vài ngày nắng ráo, còn lại là mưa dầm. UBND xã Thượng Trạch hiện có 50 cán bộ, công chức, viên chức làm việc tại xã, phần lớn luân chuyển từ Phong Nha lên. Họ làm việc từ thứ 2 đến chiều thứ 6, ăn ở tập thể. Mỗi tuần, cán bộ lại chia nhau về các bản - từ cấp giấy khai sinh cho trẻ, đến điều chỉnh hộ khẩu, làm căn cước lưu động. Không có mô hình cố định nào, tất cả phải linh hoạt và phù hợp với đặc điểm vùng biên”.
Việc vận hành hành chính công tại Thượng Trạch không chỉ là một bước chuyển về quản trị mà còn là hành trình mang lại danh tính pháp lý cho người dân từng sống "ngoài hệ thống". Khi có giấy tờ đầy đủ, trẻ em sẽ được đến trường đúng tuyến, người lớn có thể đăng ký tham gia bảo hiểm, làm sổ ngân hàng hoặc tiếp cận chính sách hỗ trợ.
Đào tạo cán bộ xã thành người dẫn dắt chuyển đổi số
Từ Phong Nha đến Thượng Trạch, Quảng Trị đang nhân rộng mô hình hành chính công 2 cấp theo hướng: Gọn bộ máy - mạnh chuyên môn - sát dân - số hóa toàn diện. Tuy nhiên, để vận hành trơn tru, địa phương vẫn còn một số vướng mắc như: Một số bộ ngành chưa hoàn thiện danh mục thủ tục hành chính cấp xã; phần mềm xử lý thủ tục hành chính giữa các ngành chưa đồng bộ; người dân vùng sâu chưa quen tiếp cận số, tỷ lệ nộp hồ sơ trực tuyến còn thấp; cán bộ phải làm nhiều công việc cùng lúc, chưa có biên chế chuyên trách đầy đủ.
Ông Trần Hương Lâm kiến nghị: “Tỉnh cần sớm hoàn thiện nền tảng kết nối dữ liệu liên thông; cho phép bố trí các điểm tiếp nhận hành chính lưu động tại xã vùng cao; đồng thời tăng cường đào tạo cán bộ xã thành người dẫn dắt chuyển đổi số cơ sở”. Còn với xã Thượng Trạch, theo ông Hồ Ngọc Thanh, khó khăn nhất hiện tại vẫn là cơ sở làm việc, nơi ăn ở cho công chức, viên chức xã ở xa.
Cải cách không dừng lại ở cửa công mà cần đi đến từng nóc nhà. Thành công bước đầu của Phong Nha và Thượng Trạch cho thấy, nếu có quyết tâm chính trị, cách làm phù hợp và tôn trọng đặc thù địa phương, thì ngay cả những vùng xa nhất vẫn có thể tiếp cận được dịch vụ công bằng, hiện đại và tử tế. Không đơn thuần là đưa máy tính xuống xã, hành chính công kiểu mới chính là chuyển đổi vai trò của chính quyền, từ quản lý sang phục vụ, từ thụ động sang chủ động tìm đến dân, từ cứng nhắc sang linh hoạt.
Trên những con đường lắt léo men núi, nơi tín hiệu điện thoại còn chập chờn, có những cán bộ trẻ đang cõng theo nghị lực vượt núi để nối liền khoảng cách giữa "ý Đảng" với "lòng dân"./.
