Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài 3)

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài 3)

Bài 3: Biến thách thức thành cơ hội phát triển

Băng qua con đường nắng chói chang dẫn vào khu nhà màng thí nghiệm thuộc trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ), Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi, Phó Hiệu trưởng trường Nông nghiệp luôn tay chỉ cho chúng tôi từng hàng cây giống đang được trồng thử nghiệm và đánh giá tại đây. Ông cho biết, qua quá trình nghiên cứu, ông và các cộng sự đã tìm ra một vài loại cây trồng có thể đưa vào sản xuất trên nền đất canh tác lúa trong điều kiện hạn mặn. Đây là hành động cụ thể nhằm biến thách thức từ biến đổi khí hậu thành cơ hội phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng tôn trọng quy luật tự nhiên, phù hợp với điều kiện thực tế.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài 3) ảnh 1 Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi, Phó Hiệu trưởng trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ tại khu nhà màng thí nghiệm các giống cây  vừa có giá trị kinh tế, vừa hiệu quả trong bối cảnh thách thức của biến đổi khí hậu. Ảnh: Trọng Chính

Khi hạn mặn ngày càng nghiêm trọng

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi, biến đổi khí hậu khiến mực nước biển tăng và thay đổi lượng nước mưa so với trước đây. Điều này dẫn tới tình trạng xâm nhập mặn trong đồng ruộng và khan hiếm nước tưới ở Đồng bằng sông Cửu Long. Hậu quả là 70% diện tích đất trồng lúa bị nhiễm mặn và sản lượng lúa giảm tới 30%, khiến hàng ngàn nông dân mất thu nhập. Nguy hiểm hơn, tình trạng này được dự đoán sẽ tiếp tục diễn ra thường xuyên, nghiêm trọng hơn và ảnh hưởng tới một diện tích canh tác nông nghiệp lớn hơn trong thời gian tới.

Để giải quyết vấn đề này, một dự án mang tên: “Đa dạng cây trồng trên nền đất lúa trong điều kiện nhiễm mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long” đã được thực hiện với sự tài trợ ngân sách hơn 2,3 triệu AUD từ Trung tâm Nghiên cứu nông nghiệp quốc tế Australia, thuộc Chương trình viện trợ phát triển của Chính phủ Australia. Đối tác chính phía Việt Nam là Đại học Cần Thơ; Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, thành phố: Sóc Trăng, Cần Thơ, Hậu Giang, An Giang.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi, Điều phối viên quốc gia của Dự án cho biết, kéo dài từ năm 2020-2025, dự án có mục tiêu rất thiết thực với tình trạng biến đổi khí hậu của Việt Nam. Đó là nâng cao năng suất và lợi nhuận của các hệ thống cây trồng chịu ảnh hưởng của xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long. Cùng với đó, nâng cao năng lực cho cán bộ và nông dân địa phương để có thể quản lý các hệ thống này một cách hiệu quả trong bối cảnh biến đổi khí hậu gia tăng.

Dự án cũng góp phần đảm bảo các hệ thống sản xuất thực phẩm an toàn và bền vững hơn, bảo vệ sinh kế cho người dân và giúp nâng cao năng lực cho các nhà nghiên cứu, cán bộ khuyến nông và các bên tham gia vào quá trình canh tác.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài 3) ảnh 2Để ứng phó với hạn mặn, các huyện phía Đông tỉnh Tiển Giang đã chuyển gần 2.300 ha đất trồng lúa năng suất thấp sang trồng rau màu mang lại hiệu quả kinh tế cao. Trong đó, trồng ớt cho lợi nhuận cao nhất 550 triệu đồng/ha, các loại rau ăn lá đạt gần 450 triệu đồng/ha, bắp ăn đạt gần 190 triệu đồng/ha... Trong ảnh: Thu hoạch rau màu ở huyện Gò Công Đông (Tiền Giang). Ảnh: Minh Trí - TTXVN

Hiệu quả kinh tế rõ rệt

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi cho biết, quá trình triển khai dự án, ngoài nghiên cứu điều chỉnh lịch thời vụ canh tác, các nhà khoa học đã đưa vào thử nghiệm một số giải pháp khoa học kỹ thuật mới như: Biện pháp phủ rơm mật độ 7 tấn rơm/ha; ứng dụng cảm biến nghiên cứu ẩm độ đất giúp tiết kiệm nước tưới.

Với biện pháp phủ rơm mật độ 7 tấn rơm/ha, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi đánh giá, biện pháp này cho hiệu quả cao về mặt quản lý đất, tăng năng suất cây trồng và khả năng áp dụng khi nguồn rơm rạ rất dồi dào. Các thí nghiệm trên đồng ruộng đã chứng minh lợi ích của việc dùng rơm che phủ đất giúp giảm độ mặn trong đất và nâng cao năng suất cây trồng cạn trong thời điểm nông dân không thể trồng lúa. Việc sử dụng biện pháp phủ rơm cũng giúp hạn chế tình trạng phủ đất bằng mạng nhựa- một phương pháp gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng khi tạo ra rác thải nhựa và phát tán vi nhựa vào đất. Việc sử dụng nguồn rơm phế phụ phẩm nông nghiệp cũng là một cách làm giàu hữu cơ trong nguồn đất vốn đã bạc màu do sử dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong nhiều năm.

Về ứng dụng cảm biến nghiên cứu ẩm độ đất giúp tiết kiệm nước tưới, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi cho biết, đây là phương pháp đã được thực hiện tại Australia. Thiết bị cảm biến gồm một chiếc thẻ màu đỏ có tên “Chameleon” cùng một hộp chứa bo mạch cảm ứng cắm xuống khu vực đất cần theo dõi. Tấm thẻ được gắn đèn LED nhỏ có chức năng chỉ dẫn độ ẩm đất: Màu xanh là đất ẩm, màu đỏ là đất khô, cần tưới. Sau đó, dữ liệu về thời điểm tưới tiêu sẽ được đưa vào điện toán đám mây để mở rộng nghiên cứu quản lý rủi ro. Việc sử dụng thiết bị cảm biến “Chameleon” giúp cắt giảm một nửa lượng nước tưới cho cây trồng cạn trong mùa khô trong khi vẫn đảm bảo năng suất và giảm công lao động.

Phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long: Thuận thiên để thích ứng (Bài 3) ảnh 3Thiết bị cảm biến gồm một chiếc thẻ màu đỏ có tên “Chameleon” giúp cắt giảm một nửa lượng nước tưới cho cây trồng cạn trong mùa khô trong khi vẫn đảm bảo năng suất và giảm công lao động. Trong ảnh là sinh viên Nguyễn Hữu Tài, sinh viên ngành Nông nghiệp đang kiểm tra thiết bị tại khu nhà màng thí nghiệm các giống cây của Trường. Ảnh: Trọng Chính 


Đến nay, qua nghiên cứu cũng như thử nghiệm thực tế với những ứng dụng trên, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi cùng các cộng sự nhận thấy, ba giống cây được đưa vào trồng thử nghiệm cho thấy rõ hiệu quả kinh tế khi so với trồng lúa. Lợi nhuận trên một ha ở cây ngô là hơn 20,7 triệu đồng, ở cây dưa hấu là hơn 28 triệu đồng, với cây củ dền là hơn 261 triệu đồng, trong khi ở cây lúa chỉ đạt hơn 15 triệu đồng. Bên cạnh đó, hai giống cây diêm mạch và đậu đũa cũng bước đầu cho thấy sự thích ứng tốt với điều kiện hạn, mặn.

Nghiên cứu trong thực tế tại nhà màng đã có, thử nghiệm tại Liêu Phú và Long Phú (Sóc Trăng) cũng cho năng suất cao và đạt được hiệu quả về kinh tế, tuy nhiên, phải làm gì để thuyết phục người dân từ bỏ thói quen canh tác truyền thống, hướng tới phương thức canh tác mới tốt cho môi trường đất, đạt hiệu quả rõ rệt về mặt kinh tế? Về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi chia sẻ: “Đối với người nông dân, khi muốn họ làm gì mới, phải cho họ thấy được hiệu quả kinh tế thì họ mới áp dụng. Với phương pháp phủ rơm, khi họ thấy trên diện tích áp dụng phương pháp này, chất lượng cây trồng được cải thiện, giảm sâu bệnh hại, giảm chi phí đầu tư cho phân hóa học, nhờ đó, sản phẩm có chất lượng cao, không có dư lượng, được thị trường thế giới chấp nhận, tăng hiệu quả xuất khẩu, giá sản phẩm tăng so với trước, họ sẽ làm. Với ứng dụng cảm biến độ ẩm cũng vậy thôi”.

Trong khuôn khổ dự án “Đa dạng cây trồng trên nền đất canh tác lúa thích ứng với điều kiện hạn, mặn”, nhiều hoạt động thiết thực trong thích ứng với biến đổi khí hậu cũng được triển khai như: Tập huấn cho cán bộ nông nghiệp, nông dân về tác động của hạn, xâm nhập mặn đối với cây trồng và các phương pháp đo độ mặn trong đất, nước để nông dân tránh không dùng nước mặn tưới; đồng thời, có thể phân tích các rủi ro về hạn mặn. Dự án còn giúp nâng cao năng lực của đội ngũ nghiên cứu – các cán bộ nghiên cứu trẻ được hướng dẫn cách thực hiện các công trình khoa học đa ngành chất lượng cao. Cùng với đó, Dự án còn thực hiện nghiên cứu nhận thức của thanh niên về các áp lực kinh tế, môi trường và xã hội do biến đổi khí hậu và dịch COVID-19 tạo ra, trong đó đặc biệt quan tâm tới nhận thức về vai trò giới, cơ hội nghề nghiệp cho thanh niên, các hoạt động nông nghiệp trong gia đình và việc ra quyết định.

Tôn trọng quy luật tự nhiên, chọn mô hình thích ứng theo tự nhiên, thuận thiên là chính. Đây là mục tiêu cốt lõi mà những nhà khoa học như Phó Giáo sư, Tiến sỹ Châu Minh Khôi đang thực hiện tại Đồng bằng sông Cửu Long. Tìm ra những loại cây trồng vừa có giá trị kinh tế, vừa hiệu quả trong bối cảnh thách thức của biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt sẽ góp phần giúp nông dân đa dạng hóa nguồn thu nhập, đưa nền kinh tế nông nghiệp phát triển ngày càng xanh, bền vững. Đó cũng chính là mục tiêu cốt lõi mà nước ta hướng đến, một nền kinh tế xanh, tuần hoàn, hướng tới thích ứng với biến đổi khí hậu. (Xem tiếp Bài 4: Nghị quyết 120/NQ-CP: Nghị quyết thuận thiên)

Thu Phương

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Thu nhập cao từ trồng nhãn chín sớm, trái vụ

Thu nhập cao từ trồng nhãn chín sớm, trái vụ

Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Ngoan Hậu, xã Chiềng Khương, tỉnh Sơn La đã đầu tư hệ thống tưới nước vảy gốc, áp dụng kỹ thuật vào canh tác, chăm sóc, ghép các giống nhãn chín sớm, trái vụ, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Nhờ đó, giá trị của quả nhãn được nâng lên, có đầu ra ổn định.

OCOP tạo 'cú hích' chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị

OCOP tạo 'cú hích' chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị

Tại tỉnh Vĩnh Long, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã tạo “cú hích” thúc đẩy mạnh mẽ sự chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang chuỗi giá trị bài bản, ứng dụng công nghệ, truy xuất nguồn gốc và cải tiến bao bì... Từ đó, nhiều đặc sản địa phương vươn tầm thành sản phẩm OCOP 4-5 sao, mở rộng thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Nâng tầm tài nguyên bản địa

Nâng tầm tài nguyên bản địa

Nhiều hợp tác xã tại Quảng Ngãi đã phát triển các sản phẩm OCOP từ thế mạnh địa phương, góp phần nâng cao giá trị tài nguyên bản địa, thúc đẩy sản xuất, tăng thu nhập cho người dân và xây dựng nông thôn mới.

Nâng tầm thương hiệu hồ tiêu Gia Lai

Nâng tầm thương hiệu hồ tiêu Gia Lai

Sau nhiều năm gặp khó khăn do giá cả bấp bênh và dịch bệnh gây hại cây trồng, người trồng hồ tiêu tại tỉnh Gia Lai đang bước vào một vụ mùa thắng lợi khi vừa được mùa, vừa được giá. Cùng với đó, các hợp tác xã và doanh nghiệp địa phương cũng đang đẩy mạnh sản xuất theo hướng hữu cơ bền vững, gia tăng giá trị và mở rộng thị trường cho sản phẩm hồ tiêu Gia Lai.

Phong trào 'Bình dân học vụ số' lan tỏa sâu rộng ở vùng cao Điện Biên

Phong trào 'Bình dân học vụ số' lan tỏa sâu rộng ở vùng cao Điện Biên

Nhằm phổ cập kiến thức và kỹ năng số cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, nơi người dân ít tiếp xúc với công nghệ, tại tỉnh Điện Biên, phong trào “Bình dân học vụ số” đang được triển khai và lan tỏa sâu rộng. Điều này không chỉ giúp người dân vùng cao chủ động tiếp cận và làm chủ công nghệ số, mà còn hình thành cộng đồng thích ứng với chuyển đổi số, góp phần phục vụ hiệu quả công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

Biến nông sản ít giá trị thành sản phẩm OCOP

Biến nông sản ít giá trị thành sản phẩm OCOP

Tận dụng các nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, nhất là các loại nông sản có giá trị kinh tế thấp, nhiều người dân ở tỉnh An Giang đã đầu tư phát triển ngành nghề sản xuất, chế biến, vừa nâng cao thu nhập gia đình, vừa góp phần tiêu thụ nông sản, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho nhiều người dân khu vực nông thôn.

Chuyển đổi số tạo đà phát triển cho các hợp tác xã

Chuyển đổi số tạo đà phát triển cho các hợp tác xã

Tại tỉnh Cà Mau, chuyển đổi số đã và đang đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, kinh doanh của các hợp tác xã khi góp phần thay đổi phương thức sản xuất, giải phóng sức lao động; giúp các hợp tác xã nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất, tham gia vào chuỗi giá trị. Với tầm quan trọng như vậy, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Cà Mau đang đẩy mạnh các giải pháp để giúp các hợp tác xã thực hiện thành công chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Chuyển đổi cây trồng cho hiệu quả cao trên vùng phèn trũng

Chuyển đổi cây trồng cho hiệu quả cao trên vùng phèn trũng

Long Hưng là xã được hợp nhất trên cơ sở 2 xã Long Hưng và Hưng Phú, thuộc thành phố Cần Thơ. Địa bàn xã nằm trên vùng phèn trũng cách trung tâm thành phố Cần Thơ hơn 40 km. Xã có diện tích gần 80 km2, dân số hơn 33.500 người, là xã thuần nông nên nên điều kiện kinh tế - xã hội, đi lại còn rất nhiều khó khăn, nhất là sau khi hợp nhất.

Vùng chuyên canh mắc ca ở xã vùng biên Lâm Đồng

Vùng chuyên canh mắc ca ở xã vùng biên Lâm Đồng

Với hơn 1.500 ha đất trồng mắc ca, xã Quảng Trực đã hình thành một vùng chuyên canh với diện tích, sản lượng lớn nhất tỉnh Lâm Đồng. Loại cây này cũng giúp nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo, và góp phần nâng cao độ che phủ rừng tại nơi phên dậu Tổ quốc.

Hợp tác xã ở Điện Biên chủ động chuyển đổi, tăng giá trị sản xuất

Hợp tác xã ở Điện Biên chủ động chuyển đổi, tăng giá trị sản xuất

Trước những biến động của thị trường, giá cả nông sản thiếu ổn định, nhiều hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã chủ động tìm hướng đi mới: mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng kỹ thuật hiện đại, mở rộng kênh bán hàng trực tuyến. Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản xuất mà còn góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho thành viên, người lao động địa phương.

Cơ cấu mùa vụ sản xuất tránh hạn và mặn xâm nhập mặn

Cơ cấu mùa vụ sản xuất tránh hạn và mặn xâm nhập mặn

Sóc Trăng là địa phương trực tiếp và chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu (hạn hán và nước mặn xâm nhập) đến sản xuất nông nghiệp. Chính vì vậy, ngành chức năng tỉnh đã xây dựng kế hoạch cơ cấu mùa vụ sản xuất trong năm đối với từng địa phương, đem lại hiệu quả cho nhiều hộ nông dân.

Nuôi cá tầm - hướng đi xóa nghèo cho đồng bào vùng cao

Nuôi cá tầm - hướng đi xóa nghèo cho đồng bào vùng cao

Sau nhiều năm cố gắng, nỗ lực với nghề nuôi cá tầm, ông Giàng A Hồ ở bản Xím Vàng, xã Xím Vàng, huyện Bắc Yên (Sơn La) đã thoát nghèo, từng bước vươn lên trở thành hộ khá. Ông trở thành tấm gương trong phát triển kinh tế gia đình của cộng đồng các dân tộc vùng cao nơi còn rất nhiều khó khăn.

Đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị nông sản đặc thù

Đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao giá trị nông sản đặc thù

Để thiết lập chuỗi liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất đến chế biến, nhằm nâng cao chất lượng, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và xây dựng thương hiệu sản phẩm để gia tăng giá trị cho nông sản địa phương, tỉnh Ninh Thuận đang tập trung xây dựng các vùng sản xuất nông sản quy mô lớn; đồng thời thu hút doanh nghiệp đầu tư vào công nghiệp chế biến.

Nông dân thu nhập hàng trăm triệu đồng từ mùa chuối 'ngọt'

Nông dân thu nhập hàng trăm triệu đồng từ mùa chuối 'ngọt'

Chuối xiêm là cây trồng chủ lực tại khu vực vùng đệm Vườn quốc gia U Minh Thượng hơn 20 năm qua. Nơi đây được mệnh danh là vương quốc chuối của tỉnh Kiên Giang. Từ đầu năm 2025 đến nay, giá chuối xiêm ở huyện U Minh Thượng duy trì ở mức cao mang lại niềm vui và nguồn thu nhập khá cho người dân.

Chuyển trên 15.800 ha đất lúa kém hiệu quả sang trồng mít xuất khẩu

Chuyển trên 15.800 ha đất lúa kém hiệu quả sang trồng mít xuất khẩu

Nhằm chuyển đổi sản xuất thích ứng biến đổi khí hậu, giảm nhẹ thiên tai những địa bàn canh tác khó khăn, các huyện vùng ngập lũ và vùng Đồng Tháp Mười phía Tây tỉnh Tiền Giang: Cái Bè, Cai Lậy, Châu Thành, Tân Phước, thị xã Cai Lậy đã chuyển trên 15.800 ha đất trồng lúa hiệu quả thấp, bị ảnh hưởng lũ lụt hàng năm trước đây sang trồng mít Thái chuyên canh phục vụ nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu.

Nâng cao kỹ năng sống cho trẻ em vùng dân tộc thiểu số

Nâng cao kỹ năng sống cho trẻ em vùng dân tộc thiểu số

Sóc Trăng có trên 35% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có 30% dân số là đồng bào Khmer. Việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em vùng dân tộc thiểu số được quan tâm triển khai thực hiện. Trong dịp Hè năm 2025, ngành chức năng tỉnh Sóc Trăng tổ chức nhiều hoạt động nhằm giúp trẻ em có điều kiện vui chơi, nâng cao kỹ năng sống.

Sản phẩm chuối Gia Lai chinh phục các thị trường khó tính

Sản phẩm chuối Gia Lai chinh phục các thị trường khó tính

Sản phẩm chuối của tỉnh Gia Lai đã có mặt tại nhiều thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông… Điều này khẳng định chất lượng và vị thế ngày càng cao của nông sản Việt Nam nói chung và Gia Lai nói riêng trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để giữ vững và phát huy thành quả này, các doanh nghiệp trồng cây ăn quả, đặc biệt là chuối cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình sản xuất, từ khâu chọn giống, trồng, chăm sóc đến khâu thu hoạch và bảo quản.

Điện lực Đắk Nông nâng cao năng lực xử lý sự cố, ứng phó thiên tai

Điện lực Đắk Nông nâng cao năng lực xử lý sự cố, ứng phó thiên tai

Nhằm chủ động ứng phó với thiên tai và nâng cao khả năng xử lý sự cố trên lưới điện, Công ty Điện lực Đắk Nông vừa tổ chức diễn tập phương án phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2025. Cùng với đó, Công ty cũng triển khai nhiều giải pháp nhằm góp phần nâng cao năng lực ứng phó trước các tình huống bất ngờ do thiên tai gây ra.

Chuyển đổi số là cơ hội để Lào Cai bứt phá, vươn lên

Chuyển đổi số là cơ hội để Lào Cai bứt phá, vươn lên

Ngày 21/5, tại Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, triển khai phong trào “Bình dân học vụ số”, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Trịnh Xuân Trường khẳng định, chuyển đổi số là cơ hội để tỉnh bứt phá vươn lên, rút ngắn khoảng cách với các tỉnh, thành phố phát triển trong cả nước.