Tại huyện vùng cao biên giới Mường Khương - vùng đất chỉ toàn sương mù và núi đá của Lào Cai, cây quýt ngày càng khẳng định là cây trồng chủ lực, giúp nông dân địa phương nâng cao thu nhập, giảm nghèo bền vững.
Thời điểm này, khi các vườn quýt đang chín rộ trên những triền đồi, nông dân các xã, thị trấn nô nức đeo gùi đi thu hoạch trái ngọt. Năm nay thời tiết thuận lợi, quýt được mùa, quả bán được giá nên đã mang lại niềm vui lớn cho người dân địa phương.
Mường Khương nằm ở độ cao hơn 1.000m so với mực nước biển, lại có tiểu vùng khí hậu ôn đới, sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm khá lớn. Sương mù và độ ẩm cao khiến cho chất lượng quýt và các loại trái cây có múi được trồng ở đây vượt trội hơn hẳn nơi khác. Trong đó, quýt Mường Khương được ưa chuộng với đặc trưng trái to vỏ mỏng, quả đều nhau, dậy mùi thơm, vị ngọt thanh, đặc biệt là rất mọng nước, là đặc sản nổi tiếng của vùng đất này.
Vườn nhà chị Lò Dìn Phủng, người Bố Y, thôn Lao Chải, thị trấn Mường Khương có khoảng 8.000 cây quýt các loại như quýt đường, quýt van xù, quýt sim, quýt lai cam, quýt sen... Trong đó, quýt đang trong thời gian thu hoạch có khoảng 4.000 cây. Còn lại là những cây đang trong độ tuổi từ 1-3 năm.
Chị Phủng cho biết, vụ quýt năm nay được mùa được giá, ước tính, nhà chị thu hoạch được khoảng 30-40 tấn, rải vụ từ tháng 8/2024 đến hết tháng 2/2025. Giá quýt phải chăng, dao động từ 20.000-25.000 đồng/kg nên được người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh rất ưa chuộng. Sản phẩm chất lượng lại được chị tích cực quảng bá qua hệ thống mạng xã hội nên gia đình đã có tệp khách hàng trung thành trong nhiều năm qua.
Hàng ngày, các chuyến hàng của gia đình đều đặn gửi xuống thành phố Lào Cai và đi khắp tỉnh miền Bắc. Ngoài ra, sản phẩm của gia đình được cơ quan chức năng liên hệ hỗ trợ tiêu thụ trên các sàn giao dịch điện tử và trung tâm thương mại lớn ở Hà Nội. Chị Phủng cho biết doanh thu của gia đình từ quýt trong năm 2024 cao gấp 10 lần so với trồng ngô.
Không chỉ bán hàng theo hình thức trực tiếp và trực tuyến, nhiều năm trở lại đây, nông dân Mường Khương đã kết nối và tạo điều kiện để du khách tham quan các vườn quýt trên địa bàn, đáp ứng nhu cầu trải nghiệm thực tế. Khách được tự tay hái trái, tận hưởng hương vị của trái ngọt và thưởng thức các món ăn dân dã ngay tại các nhà vườn.
Gia đình chị Lồ Dìn Sủi, thôn Lao Chải, thị trấn Mường Khương có 4.000 cây quýt sen; trong đó có khoảng 3.000 cây đang cho thu quả. Dự kiến, mùa quýt năm nay, gia đình sẽ thu khoảng 15 tấn quả với giá bán trung bình từ 15.000 - 25.000 đồng/kg.
Từ cuối tháng 10, khi quả quýt bắt đầu chín, chị Sủi không chỉ cắt tỉa quả để bán cho thương lái mà còn mở cửa vườn cho khách tham quan trải nghiệm. Địa thế đẹp, gia đình chị Sủi còn đầu tư thêm các chòi nghỉ chân, ngắm cảnh và trải nghiệm hái quýt cho du khách. Thưởng thức quả ngon ngay tại vườn, nhiều người còn được tự tay hái những trái quýt vàng chín mọng mang về làm quà.
Cứ đến vụ thu hoạch quýt hàng năm, chị Nguyễn Biên Thùy (Hà Nội) đều lên tận nơi, vào tận vườn để tự tay hái quả và đóng thùng đem về xuôi làm quà cho người thân, bạn bè. Chị Thùy chia sẻ: "Quýt ở đây rất thơm, tươi, ngọt, thanh mát, lại trồng theo tiêu chuẩn VietGAP an toàn nên mình yên tâm. Mỗi khi đến mùa, mình tranh thủ đem quýt về làm quà cho họ hàng, bạn bè".
Theo Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mường Khương Lê Thanh Hoa, thời gian qua, chính quyền, cơ quan chức năng đã làm tốt khâu giới thiệu quảng bá sản phẩm đến đông đảo người dân trên phạm vi toàn quốc; đồng thời tập huấn cho người dân kỹ năng livestream bán hàng trên các nền tảng mảng xã hội. Cùng đó, người dân được đào tạo, hướng dẫn quy trình kỹ thuật sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP để sản phẩm quýt của Mường Khương đảm bảo an toàn, đủ tiêu chuẩn xuất khẩu, đến với những siêu thị lớn, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
Cũng như nhiều hộ trồng quýt khác trên địa bàn, hơn 4.000 cây quýt của gia đình anh Vàng Dỉ Mỉn, người Pa Dí (nhóm địa phương thuộc dân tộc Tày), thôn Sa Pả, thị trấn Mường Khương được trồng theo phương pháp hữu cơ chuẩn VietGAP nên không có thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật hay các sản phẩm kích thích tăng trưởng.
Để áp dụng quy trình sản xuất quýt theo tiêu chuẩn VietGAP thuận lợi, vào những thời điểm quan trọng của mùa quýt, anh Vàng Dỉ Mỉn phải sử dụng các kỹ thuật từ cắt tỉa cành, làm cỏ, chăm sóc quả tỉ mỉ cũng như luôn thực hiện nghiêm túc quy trình sản xuất nhằm bảo vệ thương hiệu quýt sạch Mường Khương.
Bên cạnh cây quýt chín sớm và chính vụ đã và đang cho thu hoạch, gia đình đang tích cực chăm sóc cây quýt chín muộn cho thu hoạch từ tháng 12 năm nay đến tháng 2 năm sau.
Anh Vàng Dỉ Mỉn cho biết trồng rải vụ khiến nông dân trồng quýt không phải chịu áp lực tiêu thụ sản phẩm, lại tạo điều kiện cho du khách đến tham quan, thu hái tại vườn. Việc làm này giúp khách hàng yên tâm hơn và đảm bảo mua được đúng sản phẩm quýt Mường Khương, đồng thời chủ vườn cũng giảm được công thu hái để bán lẻ tại các chợ như trước đây.
Thời điểm hiện tại, quýt Mường Khương có tổng diện tích 815 ha; trong đó, diện tích đang cho thu hoạch là 656 ha. Năm 2024, dự kiến năng suất quýt của Mường Khương đạt khoảng 12 tấn quả mỗi ha, sản lượng ước đạt trên 7.800 tấn, nguồn thu trên 160 tỷ đồng. Canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, quả quýt sen Mường Khương đã được Cục Sở hữu trí tuệ chứng nhận nhãn hiệu tập thể và đạt sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh.
Hương Thu
