Công trình hệ thống tưới nước tiết kiệm tại xã Mỹ Tài, huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định có tổng vốn đầu tư hơn 37 tỷ đồng, nhưng chỉ mới vận hành sau 2 vụ mùa (1 năm) phải bỏ hoang. Tiền vận hành tốn kém, nước chảy tràn lan không tập trung được xem là nguyên nhân chính để công trình phải đắp chiếu.
Công trình tưới nước hoàn thành vào cuối năm 2020 và được thí điểm trên 1 ha tại xã Mỹ Tài, kỳ vọng giúp người dân ứng phó với hạn hán và chuyển đổi cơ cấu cây trồng đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Dự án có quy mô 1 hệ thống tưới cho 350 ha đất nông nghiệp tại hai xã: Mỹ Tài và Mỹ Chánh Tây; trong đó, Mỹ Tài 261 ha và Mỹ Chánh Tây 89 ha.
Ngay sau khi được đầu tư, nhiều hộ nông dân của xã Mỹ Tài và xã Mỹ Chánh Tây đã mua sắm thêm hệ thống ống nước và pét để đưa nước từ trụ về tưới cho ruộng đồng của mình.
Khi mới hoàn thành, công trình này được kỳ vọng sẽ giúp người dân chuyển dịch được cơ cấu cây trồng, thay vì trồng sắn với 2 vụ thì khi có nước tưới đầy đủ từ hệ thống, người dân sẽ trồng được cây hành, kiệu, đậu phụng, dưa hấu, với lợi ích kinh tế cao gấp 3 đến 5 lần trồng sắn. Tuy nhiên, ngay sau 1 năm triển khai, công trình đã để lộ ra nhiều bất cập.
Ông Nguyễn Thành Lân, thôn trưởng thôn Mỹ Hội 2, Xã Mỹ Tài, huyện Phù Mỹ, Bình Định cho biết, người dân ở thôn rất bức xúc vì hệ thống tưới tiêu không thể hoạt động được. Do không có nước nên hầu hết diện tích đất không trồng 3 vụ mà chuyển sang trồng mì, không những gây lãng phí mà ảnh hưởng đến độ màu của đất.
Theo ông Lân, hiện người dân mở nước thì nước chảy không đạt, không đủ; một số trụ nước chảy rất yếu do đường ống chính nhỏ. Riêng nhà ông Lân có 1/2 ha nhưng không lấy nước từ công trình mà phải trực tiếp lấy nước từ nước sông bên cạnh.
"Nhiều điểm lấy nước của đường ống chính dẫn nước bị tắc nghẽn; các hố van và trụ lấy nước không có khóa, hệ thống ống dẫn chia nhánh rộng nên nông dân tự mở nước tưới cho vùng sản xuất ngoài mô hình…" ông Lân bức xúc nói.
Rõ ràng, khi đi vào vận hành, các trụ "trung chuyển" nước được xây bằng bê tông và để 4 đường ống dẫn để người dân đấu nối về ruộng của mình. Tuy nhiên, do không thể quản lý gần 300 trụ rải khắp các xã Mỹ Tài và Mỹ Chánh Tây nên mỗi khi mở, bơm nước thì các trụ khác cũng tự chảy. Điều này làm nước chảy không tập trung và xảy ra tình trạng chảy tràn ra khắp những cánh đồng khác.
Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Tài Phạm Ngọc Thanh cho biết, riêng trong vụ Đông Xuân 2021 – 2022 và vụ Đông Xuân 2022 - 2023, hệ thống tưới tiêu thực hiện tưới cho khoảng 15 ha nhưng tiền điện phải chi trả lên tới gần 60 triệu đồng. Như vậy, xét về tính hiệu quả là không có. Hơn nữa, hệ thống tưới không có van đóng của từng khu tưới do đó làm nước chảy tràn lan ra tất cả các khu mỗi khi vận hành trạm bơm.
Theo Phó Chủ tịch Phạm Ngọc Thanh, nếu hệ thống tưới tiêu hoạt động tốt, người dân sẽ thực hiện trồng 3 vụ là vụ mùa, Đông Xuân và Hè Thu. Tuy nhiên, do không hoạt động hiệu quả, người dân chỉ dám thực hiện 1 vụ chính là vụ Đông Xuân và chủ yếu trồng cây sắn.
Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Tài Phạm Ngọc Thanh cho biết: "Chúng tôi đã có kiến nghị lên UBND huyện để xử lý, tránh tình trạng lãng phí; đồng thời vận động người dân chủ động thực hiện tưới tiêu hợp lý để sản xuất".
Công trình hệ thống tưới nước tiết kiệm gồm một số hạng mục như: đập dâng, bờ kè, trạm bơm điện công suất 900 m³/giờ lấy nước từ sông La Tinh, hệ thống đường ống chính - nhánh rẽ tưới tiết kiệm dài tổng cộng hơn 36 km... công trình được thi công từ tháng 6/2019, hoàn thành tháng 8/2020 và bàn giao cho UBND huyện Phù Mỹ đưa vào sử dụng từ tháng 10/2020. Đây là dự án thí điểm đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm trên cây trồng cạn để ứng phó với tình hình nắng hạn tại Bình Định được UBND tỉnh phê duyệt dự án đầu tư, nguồn vốn do Trung ương hỗ trợ từ chương trình tăng trưởng xanh.
Hiện công trình đã hoàn toàn bị bỏ hoang và trở thành sân phơi bánh tráng cho người dân trong khu vực. Dù có mục đích rất tốt nhưng dự án thí điểm này đã thất bại ngay từ khi hoàn thành và vẫn đang nằm chờ hướng xử lý từ phía cơ quan chức năng.
Sỹ Thắng
