Tỉnh Gia Lai chỉ mới bước vào đầu mùa khô nhưng tình trạng thiếu hụt nước tưới ở nhiều địa phương đã đe dọa ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp. Điển hình như tại xã A Dơk, huyện Đăk Đoa, hàng trăm ha lúa nước đang có nguy cơ mất trắng do khô hạn.
Theo báo cáo của UBND xã A Dơk, vụ Đông Xuân 2024 - 2025, toàn xã gieo trồng 120ha lúa nước, trong đó có khoảng 46ha tại cánh đồng Đăk Kút đã rơi vào tình trạng bị khô hạn nặng, ước thiệt hại từ 70% đến mất trắng. Nguyên nhân là do nơi đây không có ao, hồ dự trữ nước, cây trồng hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên. Thời tiết năm nay lại diễn biến bất thường, lạnh kéo dài, gió thổi mạnh làm nước bốc hơi nhanh, sau đó nắng nóng và không có mưa khiến đất đai khô cạn. Ngay cả hệ thống kênh mương thủy lợi đi qua cánh đồng cũng không còn một giọt nước khiến người dân rơi vào tình thế khó khăn.
Ghi nhận thực tế tại cánh đồng Đăk Kút, nhiều thửa ruộng đã nứt nẻ, lúa đang trổ bông thiếu nước dẫn đến còi cọc, nguy cơ mất trắng hoàn toàn. Chỉ tay về 3 sào lúa đang héo rũ của gia đình, ông Mluih, trú tại làng Bi Ă, xã A Dơk xót xa cho biết: Năm trước, nước tưới vẫn đảm bảo, gia đình thu hoạch lúa bình thường. Năm nay, khí hậu thay đổi thất thường, gió mạnh và khô hanh khiến nước bốc hơi nhanh không có cách nào cứu vãn. Nếu không có mưa sớm, gia đình ông chỉ còn cách cắt lúa về làm thức ăn cho bò.
Tương tự, chị Hơi ở làng Bi Ă, xã A Dơk, cũng rơi vào cảnh khốn khó khi 5 sào lúa của gia đình cũng bị hạn nặng. Nhìn ruộng lúa đang chết dần trên nền đất nứt nẻ, chị Hơi chỉ biết thở dài. Giờ có nước cũng không cứu được nữa, diện tích lúa của gia đình năm nay coi như mất trắng.
Theo Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Tây Nguyên, từ tháng 3/2025, ở Gia Lai sẽ xuất hiện tình trạng nắng nóng, lượng nước trên các sông suối có nguy cơ suy giảm mạnh dẫn đến thiếu hụt nguồn nước trên diện rộng. Dự báo từ nửa cuối tháng 3, hạn hán diện rộng có khả năng xảy ra trên toàn tỉnh. Ông Nguyễn Văn Huấn, Trưởng phòng Dự báo Khí tượng Thủy văn, Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Tây Nguyên cho biết: Qua theo dõi và phân tích tình hình khí tượng thủy văn có thể nhận định rằng, mặc dù nắng nóng xảy ra, lượng mưa cũng ít nhưng nhiệt độ sẽ không cao hơn so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, với 3 tháng liên tục không có mưa, hạn hán cục bộ chắc chắn sẽ xảy ra, đặc biệt tại những khu vực không chủ động được nguồn nước tưới, xa các công trình thủy lợi.
Với dự báo này, tình trạng khô hạn tại cánh đồng Đăk Kút sẽ còn kéo dài, ảnh hưởng lớn đến vụ lúa Đông Xuân và đe dọa các mùa vụ tiếp theo nếu không có giải pháp ứng phó kịp thời. UBND xã A Dơk đang tiến hành rà soát, thống kê thiệt hại để có phương án hỗ trợ người dân. Ông Y Mưn, Bí thư Đảng ủy xã A Dơk cho biết, chính quyền địa phương đã tuyên truyền, vận động người dân tận dụng nguồn nước từ giếng khoan, giếng đào để cứu diện tích lúa còn có khả năng phục hồi. Xã khuyến khích người dân chuyển đổi cây trồng phù hợp hơn với điều kiện khô hạn, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào cây lúa. Tuy nhiên, về lâu dài, giải pháp căn cơ nhất vẫn là đầu tư hệ thống thủy lợi để đảm bảo nguồn nước tưới bền vững cho sản xuất nông nghiệp; nếu không có thủy lợi, năm nào cũng phải đánh cược với thời tiết. Xã rất mong được hỗ trợ đầu tư các công trình thủy lợi phục vụ nước tưới để giúp người dân ổn định sản xuất.
Ông Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đăk Đoa cho biết, tình trạng khô hạn ở cánh đồng Đăk Kút là điều không tránh khỏi do địa phương này không có hệ thống thủy lợi, hoàn toàn phụ thuộc vào nước trời. Dù ngành Nông nghiệp huyện đã nhiều lần khuyến cáo bà con chuyển đổi cơ cấu cây trồng nhưng phần lớn người dân vẫn bám trụ với cây lúa, chấp nhận rủi ro. Người dân cần có sự thay đổi tư duy trong sản xuất nông nghiệp; nếu tiếp tục phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên, thiếu định hướng trong trồng trọt, sản xuất nông nghiệp, nguy cơ mất mùa sẽ luôn rình rập. Bà con nên cân nhắc trồng các loại cây có khả năng chịu hạn và mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn để đảm bảo thu nhập.
Hạn hán luôn là một thách thức lớn đối với sản xuất nông nghiệp, việc đầu tư hệ thống thủy lợi và điều chỉnh cơ cấu cây trồng, thay đổi tư duy sản xuất sẽ là những yếu tố quan trọng giúp người dân ứng phó với điều kiện thời tiết ngày càng khắc nghiệt.
Hoài Nam - Xuân Huy
