Giữ gìn, phát huy giá trị các loại nhạc cụ dân tộc ở Sơn La

Giữ gìn, phát huy giá trị các loại nhạc cụ dân tộc ở Sơn La

Sơn La nằm ở phía Tây Bắc của Tổ quốc, không chỉ được biết đến với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, mà còn là cái nôi văn hóa lâu đời của cộng đồng các dân tộc cùng sinh sống. Mỗi dân tộc có những giá trị văn hóa riêng biệt, độc đáo; trong đó không thể không nhắc đến các loại nhạc cụ, những vũ điệu dân gian như múa khèn của đồng bào Mông, múa xòe - múa sạp của đồng bào Thái...

Giữ gìn, phát huy giá trị các loại nhạc cụ dân tộc ở Sơn La ảnh 1Bộ trống, chiêng được gia đình bà Hoàng Thị Hồm (bản Mường Vạt, xã Viêng Lán, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La) gìn giữ. Ảnh: baosonla.org.vn

Từ nhiều đời nay, trống, chiêng không chỉ đơn thuần là nhạc cụ mà đã trở thành âm thanh quen thuộc, gần gũi, gắn liền với đời sống văn hóa tinh thần của người Thái. Để làm được một bộ trống chiêng phải mất từ 6 - 10 ngày, trải qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự kiên trì, tỷ mỉ, cộng thêm trình độ thẩm âm tốt của người thợ mới cho ra sản phẩm có chất lượng âm thanh chuẩn, kiểu dáng đẹp và độ bền cao. Trống, chiêng thường được sử dụng trong múa xòe cộng đồng, tạo không khí vui tươi, sôi động, lôi cuốn mọi người tham gia, giúp người dân xua đi mệt mỏi sau những ngày lao động vất vả.

Ông Hà Đức Tiện, bản Ngoàng (xã Chiềng Khoi, huyện Yên Châu) cho biết, khi có tiếng trống, chiêng nổi lên, tiếng khèn bè ngân vang và lời nhạc hấp dẫn sẽ thu hút mọi người, không phân biệt già, trẻ, gái, trai đều uyển chuyển trong vòng xòe thân ái, đoàn kết. Ông và người dân nơi đây sẽ tiếp tục giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp này.

Một trong những loại nhạc cụ nổi bật khác của đồng bào dân tộc Thái là Tính tẩu được dùng phổ biến trong các lễ hội, những ngày vui của người Thái. Nhạc cụ này được dùng để độc tấu hoặc phối hợp với các nhạc cụ khác tạo nên bản nhạc đa âm thanh. Trong tiếng Thái, tính có nghĩa là đàn, còn tẩu là bầu (quả bầu); tính tẩu có nghĩa là đàn bầu. Cây đàn gồm các bộ phận: Bát tính, cần tính, hon tính, má láng tính, tép tính, mạ tính, má pố tính, dây tính. Nhìn bề ngoài có thiết kế khá đơn giản, nhưng để làm được một cây Tính tẩu có âm thanh hay thì tất cả các bộ phận, các khâu phải được thực hiện tỉ mỉ, khéo léo.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Văn Chiêm, bản Phiêng Nèn (xã Mường Giàng, huyện Quỳnh Nhai) là một trong những người thường xuyên làm Tính tẩu của người Thái chia sẻ, để có âm thanh hay, cần đàn được làm từ cây sữa, bầu đàn phải chọn quả bầu già, tròn, sau đó được phơi trên gác bếp, náp đàn là rễ cây vông, dây đàn phải được làm bằng dây cước tốt nhất. Nhằm tiếp tục giữ gìn, phát huy tinh hoa của Tính tẩu, ông Chiêm cùng các nghệ nhân khác đã mở 3 lớp để truyền dạy cho con cháu và tiếp tục mở thêm lớp dạy cho các thế hệ sau.

Ngoài ra, điệu múa Xòe cũng là nghệ thuật dân gian đặc trưng của người Thái; luôn hiện hữu từ những cuộc vui nhỏ của gia đình (như lễ mừng nhà mới, đám cưới, hỏi) đến những lễ hội lớn của bản làng (như Xên bản, lễ mừng cơm mới, lễ hội hoa Ban…). Nổi bật nhất là các điệu xòe như: Xòe nón, xòe khăn, xòe quạt, xòe vòng… Mỗi động tác, dáng đi, cách chuyển động là những khát vọng cuộc sống, tình yêu... được gửi gắm trong mỗi điệu xòe luôn được đồng bào dân tộc Thái bảo tồn, phát huy.

Cây khèn cũng là một nhạc cụ tiêu biểu, độc đáo và quan trọng đối với đời sống tinh thần, tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Mông. Cây khèn được cấu thành bởi nhiều bộ phận như: Thân khèn, bầu khèn, đuôi khèn, ống khèn, lam khèn (lưỡi gà), lỗ khèn, đai khèn. Để chế tạo được cây khèn tốt, phải trải qua rất nhiều công đoạn hết sức công phu, tỉ mỉ từ việc chọn, gia công vật liệu và tạo âm sắc… Trong những dịp lễ hội, đón năm mới của người Mông không thể thiếu tiếng khèn. Các bài biểu diễn múa khèn có nội dung vui nhộn, mang ý nghĩa chúc tụng và mời bạn bè cùng xum họp, vui chơi. Tiếng khèn làm vơi bớt, quên đi những khó khăn, vất vả sau thời gian chăm chỉ lao động; qua đó góp phần gắn kết tình bạn, tình yêu, tình làng bản.

Là một trong số ít người còn thổi khèn và múa các điệu khèn cổ, ông Tráng A Lữ, bản Hua Tạt (xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ) cho hay, theo các cụ kể, điệu múa khèn được học từ Thần. Thổi khèn chủ yếu là để khai hội tổng kết năm cũ, đón năm mới. Do đó, sẽ có những bài ngắn gọn để đón Xuân về, có thể múa đơn hoặc múa đông người.

Theo ông Lữ, cây khèn và điệu múa của dân tộc Mông chính là nét đặc trưng của người Mông, không giống với các dân tộc khác. Ông sẽ truyền dạy cho con cháu trong gia đình, thế hệ trẻ ở làng bản và học sinh trên địa bàn huyện Vân Hồ để có thể chế tác được cây khèn, hiểu được lời hát, điệu múa nhằm lưu giữ tục lệ đặc sắc của người Mông.

Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Vân Hồ Nguyễn Thị Lư cho biết, để bảo tồn, phát huy các nhạc cụ truyền thống, trên địa bàn huyện đã thành lập các câu lạc bộ dân ca, nhạc cụ dân tộc; trong đó tập trung duy trì, bảo tồn, phát huy các điệu múa khèn, sáo của dân tộc Mông, gắn bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa với nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, phục vụ phát triển du lịch của huyện. Các câu lạc bộ đã có nhiều hoạt động thông qua các hội thi, thu hút được nhiều nghệ nhân tham gia; đồng thời mở các lớp học để truyền dạy cho các thế hệ trẻ. Qua đó đồng bào cũng trân trọng và giữ gìn hơn những nét đẹp trong văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Qua thời gian, cuộc sống đã có nhiều thay đổi nhưng đồng bào các dân tộc tỉnh Sơn La vẫn luôn gìn giữ, phát huy các loại nhạc cụ, những điệu múa dân gian độc đáo gắn liền với đời sống tinh thần của dân tộc. Đây cũng là biểu tượng cho sự gắn kết cộng đồng, tạo nên sức mạnh đoàn kết của các dân tộc, có sức lôi cuốn mạnh mẽ, chứa đựng giá trị nhân văn, khát vọng của con người, ca ngợi những điều tốt đẹp nhất của tình yêu và cuộc sống.

Quang Quyết

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị Đờn ca tài tử Nam Bộ

Giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị Đờn ca tài tử Nam Bộ

Được xem là cái nôi của nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Long An (nay là Tây Ninh mới) đã và đang từng bước khẳng định vai trò trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát triển loại hình nghệ thuật truyền thống được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại.

'Đắk Lắk - Âm vang ngày mới'

'Đắk Lắk - Âm vang ngày mới'

Tối 19/7, tại quảng trường Tháp Nghinh Phong (phường Tuy Hòa, tỉnh Đắk Lắk) diễn ra chương trình nghệ thuật - thời trang với chủ đề “Đắk Lắk - Âm vang ngày mới”.

Dạy chữ Khmer, giúp học sinh gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc

Dạy chữ Khmer, giúp học sinh gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc

Đã thành thông lệ, vào dịp hè, các chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại tỉnh Vĩnh Long tổ chức các lớp dạy chữ Khmer cho học sinh là con em đồng bào Khmer tại địa phương. Hoạt động này không chỉ góp phần bảo tồn tiếng nói, chữ viết của dân tộc thiểu số mà còn tạo nên sân chơi bổ ích trong dịp hè, giúp các em gắn kết với cội nguồn văn hóa dân tộc.

Tiếng nói đầy cảm hứng của những em gái dân tộc thiểu số

Tiếng nói đầy cảm hứng của những em gái dân tộc thiểu số

Tại Hà Nội, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam phối hợp cùng Văn phòng UNESCO Hà Nội đã tổ chức triển lãm tranh “Chúng tôi CÓ THỂ”. Sự kiện đặc biệt này giới thiệu gần 30 tác phẩm do các em học sinh thực hiện, được tuyển chọn từ hai cuộc thi “Vươn xa - Tỏa sáng” và “Trẻ em gái làm chủ tương lai”, một sáng kiến nhằm hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại vùng khó khăn tiếp cận cơ hội học tập và phát triển toàn diện.

Nhạc cụ truyền thống giữ hồn văn hóa dân tộc

Nhạc cụ truyền thống giữ hồn văn hóa dân tộc

Trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc vùng cao Lào Cai, nhạc cụ truyền thống đã giúp truyền tải nét đẹp tâm hồn với các thanh âm, điệu múa và nhạc điệu của tâm linh hiện hữu trong những nghi lễ thiêng liêng của đồng bào nơi đây, thể hiện sức sống bền bỉ, mộc mạc, tính gắn kết cộng đồng cao.

Yên Bái khát vọng vào thời kỳ đổi mới

Yên Bái khát vọng vào thời kỳ đổi mới

Tối 29/6, tại Quảng trường 19/8, thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “80 năm - Sáng mãi niềm tin” nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Yên Bái (30/6/1945 - 30/6/2025) và chào mừng thành lập tỉnh Lào Cai mới.

UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn

UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn

Chiều 28/6, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức đón nhận Danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn. Danh hiệu này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng đưa tỉnh Lạng Sơn gia nhập Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO gồm 229 điểm đến thuộc 50 quốc gia trên thế giới.

Tháp Bà Ponagar: Tinh hoa kiến trúc Chăm và giá trị tâm linh được vinh danh

Tháp Bà Ponagar: Tinh hoa kiến trúc Chăm và giá trị tâm linh được vinh danh

Với tư cách là một trong những quần thể kiến trúc Chăm tiêu biểu và nguyên vẹn nhất còn lại, Tháp Bà Ponagar (Nha Trang, Khánh Hòa) hội tụ những giá trị đặc sắc của nghệ thuật xây dựng và điêu khắc. Sự độc đáo thể hiện ở cấu trúc tháp nhiều tầng, kỹ thuật xử lý vật liệu và sự hòa quyện giữa tín ngưỡng bản địa với ảnh hưởng Ấn Độ giáo. Việc được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt tháng 1/2025, không chỉ vinh danh giá trị vật thể mà còn là sự thừa nhận tầm quan trọng của một trung tâm tâm linh đã tồn tại và phát triển qua nhiều thế kỷ.

Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025

Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025

Tối 25/6, tại Trung tâm Văn hóa - Du lịch tỉnh Đắk Lắk (thành phố Buôn Ma Thuột), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Ngày hội Gia đình Việt Nam năm 2025.

Fraser's Hill International Birdrace 2025: Giải thưởng quốc tế cho Việt Nam giữa “thiên đường hoang dã”

Fraser's Hill International Birdrace 2025: Giải thưởng quốc tế cho Việt Nam giữa “thiên đường hoang dã”

Từ TP.HCM, 10 thành viên Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Thiên nhiên Hoang dã Việt Nam đã lên đường sang Malaysia, tham dự Cuộc thi nổi tiếng Fraser's Hill International Birdrace 2025. Đây là sân chơi lớn nhất Đông Nam Á dành cho những người yêu chim hoang dã và bảo tồn thiên nhiên. Đoàn Việt Nam do nhiếp ảnh gia Nguyễn Hoài Bảo, Giảng viên Trường ĐH Khoa học tự nhiên - ĐH Quốc gia TP.HCM làm trưởng đoàn đã xuất sắc giành Giải Nhì chung cuộc (First Runner-up) hạng mục Advanced - hạng mục cao nhất dành cho các đội chuyên nghiệp.

Báo chí, đồng hành cùng đồng bào dân tộc thiểu số

Báo chí, đồng hành cùng đồng bào dân tộc thiểu số

Trong những năm qua, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã có những chuyển biến quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội. Đời sống vật chất của đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng được nâng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh hằng năm. Những thành tựu đó có đóng góp to lớn của các cơ quan báo chí, trong đó có báo Tin tức và Dân tộc, TTXVN trong việc tuyên truyền, cổ vũ, phổ biến kiến thức tới đồng bào.

Báo chí góp sức vì Đất Sen hồng bền vững và nhân văn

Báo chí góp sức vì Đất Sen hồng bền vững và nhân văn

Ngày 19/6, Hội Nhà báo tỉnh Đồng Tháp tổ chức trao Giải báo chí tỉnh lần thứ VIII năm 2025. Năm nay, Ban Tổ chức nhận được 339 tác phẩm của 226 tác giả, nhóm tác giả thuộc các loại hình báo in, báo điện tử, báo nói, báo hình, ảnh báo chí. Kết quả, có 81 tác phẩm đoạt giải, gồm 5 giải A, 9 giải B, 15 giải C, 23 giải Khuyến khích và các giải thưởng theo thể loại gồm 4 giải Nhất, 7 giải Nhì, 12 giải Ba và 6 giải Khuyến khích.

Long An trao Giải Báo chí Nguyễn An Ninh lần thứ I

Long An trao Giải Báo chí Nguyễn An Ninh lần thứ I

Ngày 19/6, UBND tỉnh Long An long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025). Tham dự có nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang; lãnh đạo tỉnh Long An; đại diện các đơn vị, địa phương cùng đại diện lãnh đạo, phóng viên cơ quan báo chí.

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên đã ban hành kế hoạch tổ chức triển lãm ảnh đẹp du lịch “Sắc màu Tây Bắc”; Trưng bày, giới thiệu điểm đến du lịch đặc sắc và Liên hoan ẩm thực Tây Bắc. Đây là một trong chuỗi những hoạt động hấp dẫn tại Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025

Giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia

Giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia

Tối 13/6, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long phối hợp với Đoàn Bộ Văn hóa và Nghệ thuật Vương quốc Campuchia tổ chức chương trình giao lưu nghệ thuật Việt Nam - Campuchia.

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Ngày 7/6, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã tổ chức Giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà lần thứ 18. Đây được xem là cuộc đua "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam bởi những nài ngựa tham gia cuộc thi là những nông dân thực thụ ở các xã vùng cao của huyện Bắc Hà, huyện Si Ma Cai, huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai và các nài ngựa đến từ tỉnh Tuyên Quang và Sơn La.

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Với các giải thưởng tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam và tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn Oscar, đạo diễn Hà Lệ Diễm (dân tộc Tày, Bắc Kạn) đang khẳng định tên tuổi ở những sân khấu điện ảnh lớn nhất thế giới. Sau ánh đèn hào quang, chị lại lặng lẽ quay về những bản làng xa xôi, truyền cảm hứng về hành trình theo đuổi con chữ, vun đắp mơ ước cho những em nhỏ.

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Lễ hội Tấc Giàng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (Cúng thần núi, thần rừng), nghi lễ tâm linh quan trọng của đồng bào Cơ Tu huyện A Lưới (Huế) vừa được tái hiện tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Người Mông ở vùng cao Trạm Tấu (Yên Bái) hiện còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào. Cây khèn với họ không chỉ là nhạc cụ, mà còn là tiếng nói của núi rừng, tiếng lòng của người Mông và sợi dây kết nối giữa quá khứ, hiện tại với tương lai. Để tiếng khèn trường tồn với thời gian, các thế hệ người Mông huyện Trạm Tấu luôn miệt mài gìn giữ nét văn hóa đặc sắc này.

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Gốm cổ Quảng Đức là một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của tỉnh Phú Yên. Tỉnh đang tổ chức nhiều hội thảo, triển lãm chuyên đề và nghiên cứu nhằm đánh giá, nhận diện một cách tổng quan, đầy đủ về giá trị di sản văn hóa gốm Quảng Đức, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển du lịch làng nghề trong thời gian tới.

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Tối 27/5, tại thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Liên hoan Cán bộ thư viện toàn quốc tuyên truyền phát triển văn hóa đọc và giới thiệu sách- Kỷ niệm các ngày Lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong năm 2025 với Chủ đề “Bản hùng ca đất nước”.