Lễ hội Nàng Hai

Lễ hội Nàng Hai
Lễ hội Nàng Hai. Ảnh: Chu Đức Hòa
Lễ hội Nàng Hai. Ảnh: Chu Đức Hòa

Lễ hội Nàng Hai ở Tiên Thành (tỉnh Cao Bằng) dù dưới bất cứ dạng thức nào (cầu mùa, cầu phúc hay cầu duyên) về bản chất là phản ánh tục thờ Mẹ. Chính nét đặc trưng này mà xuất hiện những giá trị văn hóa làm nên sự đặc sắc của Lễ hội. 

Từ lâu, người Tày - Nùng cũng như các dân tộc khác rất coi trọng vai trò của người mẹ mà truyền thuyết hóa thành một vị nữ thần gọi là Mẻ Bjoóc (Mẹ Hoa) - là vị thần của tình yêu, sắc đẹp, sức khỏe, sinh trưởng và bảo vệ sự sống của con người. Thế giới của Mẹ Hoa được ví như một cái cây, ở đó hoa vàng sẽ kết ra con trai, hoa bạc sẽ kết ra con gái. Vì vậy, người Tày - Nùng có tục thờ Mẹ Hoa, một phong tục đầy tính nhân văn, rất đáng được trân trọng, bảo tồn và phát triển.

Trong tâm thức dân gian, Mẻ Bjoóc là người chắp nối lương duyên, đôi trai gái yêu nhau say đắm nhưng có thành vợ, thành chồng hay không đều là do Mẻ Bjoóc, rồi sau này đôi vợ chồng trẻ đó có nở nụ, đơm hoa hay không (có con hay không), cũng là do Mẻ Bjoóc. Vì thế mới có tục "Cái cấu - Lồng kiều", phải mời các bà bụt có uy tín, linh thiêng về làm lễ nguyện cầu, xin Mẻ Bjoóc ban cho nở nụ, kết hoa ra trái ngọt lành...

Đấy là nói về vai trò của Mẻ Bjoóc trong cầu phúc, cầu duyên. Còn trong mùa màng, cấy hái thì Mẻ Bjoóc cũng giữ vai trò quan trọng. Truyền thuyết Pú Lương Quân với sự tích ông Khổng Lồ (Báo Luông - Slao Cải) cũng đề cập rất rõ về vai trò của Mẻ Bjoóc - Mẹ Hoa trong việc tìm tòi, phát triển nghề nông, mang lại no ấm cho mọi người. Song cũng tuỳ theo quan niệm của từng nơi, từng vùng, có nơi gọi Mẻ Bjoóc chính là Slao Cải - người mẹ lớn này có khi được gọi là Mẹ Trăng, có khi là Pựt Luông. Dù gọi cách gì đi nữa cũng đều gắn với Mẹ Hoa lo cho mùa màng tươi tốt, nhà nhà ấm no.

Có lẽ từ xuất phát điểm ấy mà ở Lễ hội Nàng Hai Tiên Thành mới có cảnh mang hoa lên mường trăng để dâng tiến Mẹ Trăng. Vì vậy trong suốt thời gian Lễ hội, từ ngày mở đầu cho đến khi kết thúc kéo dài tới 49 ngày đêm, người ta hái rất nhiều hoa quý, hoa đẹp của núi rừng để làm lễ vật dâng tiến các Mẹ Trăng, rồi trong ngày kết thúc Lễ hội, các Nàng Hai lại tổ chức hội khao hoa các Mẹ Trăng, tức là mời các Mẹ Trăng ăn hoa, mà những người mời phải là các Nàng Hai thanh tân, trinh trắng: Nàng đốt mớ tóc dài/Nàng kết đạo ngày đêm/Chưa mang xuyến cổ tay/Áo dài đến bàn chân/Nàng nào quên chơi xuân đêm trước.

Nói như các cụ là: “Cò tẳng, rặng kíu/Nả sluổi muối qua/Đăm nà khẩu mảc/ Tăm slác khẩu khao”. Vì vậy, có thể nói rằng đây là lễ hội của các trinh nữ đẹp người, đẹp nết và giỏi thơ phú, hát ca, đối đáp tài tình. Quả là một nét văn hoá độc nhất vô nhị.

Tỉnh Cao Bằng có khoảng 20 lễ hội, nhưng không có lễ hội nào diễn ra dài ngày, công phu, cầu kỳ như Lễ hội Nàng Hai ở Tiên Thành. Sau ngày Tết đắp nọi (30 tháng Giêng âm lịch) bắt đầu dựng nhà đón Mẹ Trăng để mẹ truyền dạy những bài lượn hai cho các Nàng Hai; ngày 22 tháng 3 âm lịch mới chính thức diễn ra lễ hội. Do đó đây là một lễ hội cần có sự chung tay, góp sức của cộng đồng, người người, nhà nhà cùng nhau lo toan gánh vác công việc. Mọi nghi thức bắt buộc của lễ hội phải được thao luyện với sự đáp ứng đầy đủ về trang phục, các vật phẩm thờ cúng cho đến bãi cỏ, mái che cho các nàng trăng múa hát, bến nước thả thuyền, thả hoa đều phải tươm tất, chu toàn thì Mẹ Trăng mới suôn sẻ trong việc xuất nhập hồn, lễ hội mới linh thiêng, trang trọng. Từ sự quy mô, cầu kỳ, linh thiêng ấy mà nó được lưu truyền từ đời này qua đời khác, làm cho lớp lớp cháu con càng thêm yêu mến, trân trọng và tự hào về nét đẹp truyền thống của quê hương mình.
 
Sau đó, đoàn người vừa đi vừa hát, ra bờ suối làm lễ tiến Nàng Hai rời trần gian.
Sau đó, đoàn người vừa đi vừa hát, ra bờ suối làm lễ tiến Nàng Hai rời trần gian.

Không chỉ hấp dẫn con cháu vùng Tiên Thành, Lễ hội Nàng Hai còn là nơi hội tụ, giao lưu của nhiều lớp người, nhất là nam thanh, nữ tú từ Phục Hoà, Quảng Uyên đến; Tràng Định (Lạng Sơn), Thạch An sang; Hòa An, thành phố Cao Bằng xuống... Đặc biệt, còn có cả nam nữ thanh niên từ Long Châu (Trung Quốc) đến chiêm ngưỡng, chia vui. Vì đây là dịp người ta gặp gỡ, trao đổi để tăng thêm mối bang giao. Thông qua các cuộc đối đáp với Nàng Hai, người ta không ngại ngần bộc lộ tâm can để bạn bè thân hữu chia sẻ những buồn vui, khúc mắc. Nếu không có lễ hội thì có mấy ai lại dám đưa những chuyện riêng tư ra giãi bày trước đám đông? Bởi qua đối đáp với Nàng Hai người ta tìm được sự đồng cảm. Do vậy có thể nói rằng, Lễ hội Nàng Hai là một trường học đầy nhân văn, nơi kêu gọi con người ở tất cả mọi nơi, mọi địa vị, mọi lứa tuổi, mọi mối quan hệ hãy yêu thương, độ lượng và nhân từ với nhau.
 
Thầy Tào làm Lễ nhập “Hồn trăng” cho Nàng Gường, Nàng Sở, một nghi lễ trong Lễ hội Nàng Hai.
Thầy Tào làm Lễ nhập “Hồn trăng” cho Nàng Gường, Nàng Sở, một nghi lễ trong Lễ hội Nàng Hai.

Lễ hội Nàng Hai nói riêng, dân ca các dân tộc thiểu số ở Cao Bằng nói chung như những "cục than hồng" trong bếp lửa nhà sàn. Nguồn than hồng ấy từ khi xuất hiện cho đến những năm 60, 70 của thế kỷ trước thật sự làm cho con người lúc bấy giờ mặc dù khó khăn, thiếu thốn trăm bề nhưng họ sống thuỷ chung, son sắt với nhau, tình làng nghĩa xóm được trân trọng, nâng niu. Cũng nhờ lời ca, điệu múa, câu lượn, câu sli mà nghĩa tình đã vượt qua những lũy tre, bờ đá của làng, để làng nọ kết nối xóm kia, tạo ra sự cộng cảm lớn lao, cùng nhau gánh vác, đỡ đần khi có việc lớn. Quả là một nét đẹp nhân văn rất đáng được giữ gìn, phát huy. 
Chu Sĩ Liên (Theo baocaobang.vn)
Báo điện tử Cao Bằng

Có thể bạn quan tâm

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Đồng bào dân tộc S’tiêng với kho tàng văn hóa phong phú đang đứng trước thách thức trong việc gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ mai sau. Trước thực trạng này, tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo (xã Bom Bo, tỉnh Đồng Nai), chính quyền địa phương đang nỗ lực thắp lại ngọn lửa truyền thống, đánh thức tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi người trẻ.

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Trải qua hàng trăm năm người Ơ Đu tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) đã bảo lưu, gìn giữ và trao truyền được nhiều tập tục, nghi thức văn hóa, tín ngưỡng, nét sinh hoạt mang giá trị bản sắc văn hóa rất độc đáo, riêng có. Trong đó, nghi thức cột chỉ cổ tay và lễ đặt tên đều nằm trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm, vốn là những nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng độc đáo trong hệ thống lễ tục vòng đời của người Ơ Đu; thể hiện văn hóa ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên, hướng về cội nguồn, tri ân các vị tiền bối đã có công khai phá, bảo vệ bản mường, tạ ơn trời đất.

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Ngày 14/7, tại xã Khổng Lào, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu và UBND xã Khổng Lào tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 cho tỉnh Lai Châu.

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Với đồng bào Mông ở vùng cao Lào Cai, cây khèn là nhạc cụ truyền thống quan trọng và độc đáo không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nghệ thuật chế tác khèn đã trở thành nghề truyền thống quan trọng được người Mông nơi rẻo cao gìn giữ và quảng bá sản phẩm tới du khách trong, ngoài nước.

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Tại Bạc Liêu, đồng bào dân tộc Khmer có trên 78.000 người, chiếm 7,6% dân số. Đồng bào nơi đây có đời sống tinh thần phong phú với những ngôi chùa Khmer kiến trúc lộng lẫy, các loại hình nghệ thuật truyền thống và nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.