Nhiều năm qua, hàng chục hộ dân ở hai thôn Làng Thọc và Hin Lò (xã Yên Thắng, huyện Lục Yên, Yên Bái) lo lắng đến mất ăn, mất ngủ vì sợ đá “bay” vào nhà cùng với tình trạng môi trường ô nhiễm, diện tích lúa và hoa màu bị ảnh hưởng khi sống dưới chân mỏ đá bản Nghè do Công ty Trách nhiệm hữu hạn Xây dựng sản xuất và Thương mại dịch vụ Hùng Đại Sơn (Công ty Hùng Đại Sơn) đang khai thác.
Mỏ đá Bản Nghè của công ty Hùng Đại Sơn được cấp phép từ năm 2009, có thời hạn 30 năm với tổng diện tích đất sử dụng 52 ha. Ảnh: Tuấn Anh-TTXVN
Người dân sống trong lo sợ
Nhà bà Hoàng Thị Tính (thôn Làng Thọc) nằm ngay dưới chân mỏ đá của Công ty Hùng Đại Sơn, chỉ cách bãi tập kết đá của đơn vị này gần 50 m. Hàng ngày, gia đình bà không dám cho trẻ nhỏ ra đường chơi bởi sợ đá từ trên mỏ lăn xuống.
Bà Tính kể lại: “Khoảng 19 giờ ngày 8/10/2022, sau khi từ nhà tắm bước ra đến cửa bếp, tôi nghe tiếng động lớn. Một hòn đá to bằng cái mũ cối rơi xuyên qua mái nằm giữa nền nhà tắm. Nếu hôm đó, tôi chỉ chậm chân một chút có khi đã chết trong nhà tắm rồi!. Sau sự việc, gia đình tôi đã báo cho Trưởng thôn và Công ty Hùng Đại Sơn. Đến sáng 9/10, trưởng thôn và đại diện Công ty đã đến lập biên bản vụ việc, thỏa thuận sửa chữa lại mái bếp và nhà tắm.”
Không chỉ lo lắng đến mất ăn, mất ngủ vì sợ đá lăn vào nhà, các hộ dân thôn Làng Thọc còn rất bất bình về việc môi trường ô nhiễm, đất ruộng bị tác động xấu bởi nguồn nước tưới tiêu bị ảnh hưởng từ khi mỏ đá của Công ty Hùng Đại Sơn đi vào hoạt động.
Bãi tập kết đá của công ty TNHH Xây dựng sản xuất và thương mại dịch vụ Hùng Đại Sơn. Ảnh: Tuấn Anh-TTXVN
Ông Hoàng Trí Khóa (thôn Làng Thọc) chia sẻ, trước khi mỏ đá bản Nghè của Công ty Hùng Đại Sơn đi vào hoạt động, không khí nơi đây luôn trong lành với đồi núi xanh mướt, nguồn nước suối dồi dào. Mỏ đá được khai thác rầm rộ gây tác động tiêu cực đến diện tích đất sản xuất hoa màu, cuộc sống của bà con bị xáo trộn.
Ông Hoàng Văn Khải, Trưởng thôn Làng Thọc cho biết, từ khi nhận nhiệm vụ làm trưởng thôn, ông thường xuyên nhận được phản ánh của bà con về việc đá từ mỏ của Công ty Hùng Đại Sơn lăn vào khu vực dân cư. Có hôm nửa đêm, người dân gọi điện thoại, ông phải có mặt để ghi nhận sự việc. Đa phần đá lăn vào nhà dân khi mỏ san ủi đá thải xuống chân núi. Đôi khi, trời mưa khiến đá trôi, lăn xuống dưới… Hiện thôn có 12 hộ dân bị ảnh hưởng do đá lăn vào nhà hoặc vào vườn.
Thời gian gần đây, việc đá lăn vào nhà dân xảy ra thường xuyên hơn trước. Những vụ việc nhỏ, người dân và Công ty tự thỏa thuận. Vụ việc lớn hơn khi không thỏa thuận được sẽ phản ánh đến thôn. Khi đó, ông Khải lại cùng đại diện Công ty đến nhà dân lập biên bản sự việc để có căn cứ xử lý. Sau mỗi lần nhà dân bị ảnh hưởng, Công ty Hùng Đại Sơn có hỗ trợ, đền bù theo thỏa thuận với người dân tùy theo mức độ thiệt hại.
Ông Hoàng Văn Khải cho hay, sau một năm làm Trưởng thôn, ông không nhớ đã đi lập bao nhiêu biên bản về việc này bởi vì xảy ra quá nhiều. Nhiều gia đình trong thôn vẫn giữ nguyên hiện trạng đá văng vào bể nước, vườn nhà.
Theo ông Hoàng Văn Khải, trước đây, khi mỏ đá của Công ty Hùng Đại Sơn chưa hoạt động, các hộ dân trong thôn sử dụng nguồn nước đầu nguồn từ núi đá bản Nghè. Tuy nhiên, sau khi mỏ đá đi vào khai thác, nguồn nước bị chặn lại bởi đá thải và nổi váng. Đặc biệt, hệ thống mương tưới thường xuyên bị bồi lấp. Công ty này đã một vài lần hỗ trợ nhưng chủ yếu là người dân phải tự nạo vét, khắc phục để sản xuất. Tuy nhiên, chỉ sau một trận mưa lớn, khoảng 1 km mương thủy lợi trong thôn bị bồi lấp bởi cát và bột bụi từ mỏ đá. Tình trạng này kéo dài khiến hàng chục héc-ta lúa của bà con bị khô hạn, thiếu nước sau khi gieo cấy.
Sau một trận mưa lớn thì kênh mương thủy lợi bị bồi lấp bởi cát và bột đá từ mỏ đá chảy ra. Ảnh: Tuấn Anh-TTXVN
Cùng chung cảnh ngộ với người dân thôn Làng Thọc, một số hộ gia đình ở thôn Hin Lò cũng luôn phải sống trong tình trạng ô nhiễm môi trường do hoạt động khai thác đá của Công ty Hùng Đại Sơn. Trưởng thôn Hin Lò Chu Văn Nhiệm cho hay, do ảnh hưởng của việc khai thác đá ở mỏ của công ty này, 19 hộ nuôi cá trong thôn phải bỏ trống ao vì ô nhiễm. Khoảng hơn 5 ha lúa của người dân bị nước lẫn bột đá chảy vào gây ảnh hưởng.
Phát hiện rất nhiều vi phạm
Theo tìm hiểu của phóng viên TTXVN, mỏ đá bản Nghè được Công ty Hùng Đại Sơn khai thác theo giấy phép do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp năm 2009. Thời hạn dự án được cấp là 30 năm với tổng diện tích đất dự kiến sử dụng 52 ha.
Từ năm 2016 đến nay, tỉnh Yên Bái đã nhiều lần thanh tra, kiểm tra việc hoạt động và chấp hành pháp luật về khoáng sản, môi trường tại mỏ đá của Công ty này. Quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện rất nhiều vi phạm. Cụ thể, năm 2016, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam thanh tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản trong hoạt động khai thác, sử dụng đá ốp lát trên địa bàn tỉnh Yên Bái, trong đó có Công ty Hùng Đại Sơn. Qua thanh tra,Tổng cục đã quyết định xử phạt vi phạm hành chính Công ty Hùng Đại Sơn 8 triệu đồng do có một số vi phạm.
Hàng chục ha lúa của nông dân ở thôn Làng Thọc và Hin lò bị khô hạn thiếu nước sau khi gieo cấy. Ảnh: Tuấn Anh-TTXVN
Năm 2017, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái thành lập đoàn kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản đối với Công ty Hùng Đại Sơn. Quá trình kiểm tra, Sở đã xử phạt 30 triệu đồng đối với Công ty này vì không thu gom chất thải nguy hại theo quy định.
Mới đây nhất, năm 2022, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái đã thành lập đoàn liên ngành kiểm tra, rà soát, đánh giá hiệu quả về việc chấp hành các quy định đối với dự án khai thác đá vôi trắng của Công ty Hùng Đại Sơn. Kết quả đã phát hiện nhiều tồn tại như: Dự án thực hiện chậm tiến độ so với chủ trương đầu tư; chưa lắp đặt camera giám sát, lắp đặt trạm cân để kiểm soát sản lượng khai thác khoáng sản...
Trước những bức xúc và kiến nghị của người dân hai thôn Làng Thọc và Hin Lò, ông Lý Đạt Lam, Bí thư Đảng ủy xã Yên Thắng cho biết, xã thường xuyên nhận được ý kiến phản ánh của người dân về tình hình khai thác đá của Công ty Hùng Đại Sơn gây ảnh hưởng tới cuộc sống và sinh hoạt của người dân. Mỗi khi có sự vụ xảy ra, Đảng ủy xã đã chỉ đạo chính quyền kịp thời phối hợp với Công ty giải quyết và báo cáo với cấp trên để có các giải pháp hiệu quả nhất, hướng tới sự ổn định cuộc sống của người dân. Hiện địa phương tiếp tục đề nghị cấp có thẩm quyền vào cuộc sát sao; giải quyết triệt để các vấn đề liên quan đến nguồn nước, sự an toàn để các hộ dân an tâm sinh sống và sản xuất.
Những lo âu của người dân và kiến nghị của chính quyền xã Yên Thắng rất cần sự vào cuộc quyết liệt của các ngành chức năng huyện Lục Yên và tỉnh Yên Bái để xử lý dứt điểm tình trạng trên. Đặc biệt, đơn vị khai thác đá là Công ty Hùng Đại Sơn cần cam kết đưa ra những giải pháp có trách nhiệm, hiệu quả để đảm bảo tính mạng, tài sản, môi trường sống và sản xuất của người dân nơi đây.
Tuấn Anh
