Bảo tồn làng nghề Chăm gắn với phát triển du lịch

Tỉnh Ninh Thuận đang đẩy mạnh bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, trong đó tập trung phát triển các làng nghề thủ công gắn liền với hoạt động du lịch. Đây được xem là hướng đi hiệu quả, vừa góp phần gìn giữ bản sắc dân tộc, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân và thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương.

Dân tộc Chăm

Tên gọi khác: Chàm, Chiêm, Chiêm Thành, Chăm Pa, Hời...

Nhóm địa phương: Chăm Hroi, Chăm Poổng, Chà Và Ku, Chăm Châu Ðốc.

Dân số: 161.729 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Malayô - Polynéxia (ngữ hệ Nam Ðảo).

Lịch sử: Dân tộc Chăm vốn sinh tụ ở duyên hải miền Trung Việt Nam từ rất lâu đời, đã từng kiến tạo nên một nền văn hoá rực rỡ với ảnh hưởng sâu sắc của văn hoá Ấn Ðộ. Ngay từ những thế kỉ thứ XVII, người Chăm đã từng xây dựng nên vương quốc Chăm pa. Hiện tại cư dân gồm có hai bộ phận chính: Bộ phận cư trú ở Ninh ThuậnBình Thuận chủ yếu theo đạo Bà la môn (một bộ phận nhỏ người Chăm ở đây theo đạo Islam truyền thống gọi là người Chăm Bà ni). Bộ phận cư trú ở một số địa phương thuộc các tỉnh Châu Ðốc, Tây Ninh, An Giang, Ðồng Nai và thành phố Hồ Chí Minh theo đạo Islam (Hồi giáo) mới.

Hoạt động sản xuất: Người Chăm có truyền thống nông nghiệp ruộng nước, giỏi làm thuỷ lợi và làm vườn trồng cây ăn trái. Bên cạnh việc làm ruộng nước vẫn tồn tại loại hình ruộng khô một vụ trên sườn núi. Bộ phận người Chăm ở Nam Bộ lại sinh sống chủ yếu bằng nghề chài lưới, dệt thủ công và buôn bán nhỏ, nghề nông chỉ là thứ yếu.

Nghề thủ công phát triển ở vùng Chăm nổi tiếng là dệt lụa tơ tằm và nghề gốm nặn tay, nung trên các lò lộ thiên. Việc buôn bán với các dân tộc láng giềng đã xuất hiện từ xưa. Vùng duyên hải miền Trung đã từng là nơi hoạt động của những đội hải thuyền nổi tiếng trong lịch sử.

Ăn: Người Chăm ăn cơm, gạo được nấu trong những nồi đất nung lớn, nhỏ. Thức ăn gồm cá, thịt, rau củ, do săn bắt, hái lượm và chăn nuôi, trồng trọt đem lại. Thức uống có rượu cần và rượu gạo. Tục ăn trầu cau rất phổ biến trong sinh hoạt và trong các lễ nghi phong tục cổ truyền.

Mặc: Nam nữ đều quấn váy tấm. Ðàn ông mặc áo cánh ngắn xẻ ngực cài khuy. Ðàn bà mặc áo dài chui đầu. Màu chủ đạo trên y phục là màu trắng của vải sợi bông. Ngày nay, trong sinh hoạt hằng ngày, người Chăm ăn mặc như người Việt ở miền Trung, chỉ có chiếc áo dài chui đầu là còn thấy xuất hiện trong giới nữ cao niên.

Vào dịp lễ Ramưwan, nam nữ người Chăm thường khoác lên mình trang phục truyền thống với nhiều sắc màu thể hiện bản sắc riêng của cộng đồng người Chăm. Ảnh Nguyễn Thanh.jpg
Vào dịp lễ Ramưwan, nam nữ người Chăm thường khoác lên mình trang phục truyền thống với nhiều sắc màu thể hiện bản sắc riêng của cộng đồng người Chăm. Ảnh Nguyễn Thanh

: Người Chăm cư trú tại Ninh Thuận, Bình Thuận, ở nhà đất (nhà trệt). Mỗi gia đình có những ngôi nhà được xây cất gần nhau theo một trật tự gồm: nhà khách, nhà của cha mẹ và các con nhỏ tuổi, nhà của các cô gái đã lập gia đình, nhà bếp và nhà tục trong đó có kho thóc, buồng tân hôn và là chỗ ở của vợ chồng cô gái út.

Phương tiện vận chuyển: Chủ yếu và thường xuyên vẫn là cái gùi cõng trên lưng. Cư dân Chăm cũng là những người thợ đóng thuyền có kỹ thuật cao để hoạt động trên sông và biển. Họ làm ra những chiếc xe bò kéo, trâu kéo có trọng tải khá lớn để vận chuyển trên bộ.

Quan hệ xã hội: Gia đình người Chăm mang truyền thống mẫu hệ, mặc dù xã hội Chăm trước đây là xã hội đẳng cấp, phong kiến. Ở những vùng theo Hồi giáo Islam, tuy gia đình đã chuyển sang phụ hệ, vai trò nam giới được đề cao, nhưng những tập quán mẫu hệ vẫn tồn tại khá đậm nét trong quan hệ gia đình, dòng họ với việc thờ cúng tổ tiên. Cư dân Chăm vốn được phân thành hai thị tộc: Cau và Dừa như hai hệ dòng Niê và Mlô ở dân tộc Ê đê. Về sau thị tộc Cau biến thành tầng lớp của những người bình dân, trong khi thị tộc Dừa trở thành tầng lớp của quý tộc và tăng lữ. Dưới thị tộc là các dòng họ theo huyết hệ mẹ, đứng đầu là một người đàn bà thuộc dòng con út. Mỗi dòng họ lại có nhiều chi họ. Xã hội cổ truyền Chăm được phân thành các đẳng cấp như xã hội Ấn Ðộ cổ đại. Họ có những vùng cư trú riêng và có những ngăn cách rõ rệt: không được thiết lập quan hệ hôn nhân, không sống cùng một xóm, không ăn cùng một mâm...

Cưới xin: Phụ nữ chủ động trong quan hệ luyến ái. Hôn nhân cư trú phía nhà vợ, con sinh ra đều theo họ mẹ. Sính lễ do nhà gái lo liệu. Gia đình một vợ một chồng là nguyên tắc trong hôn nhân.

Ma chay: Người Chăm có hai hình thức đưa người chết về thế giới bên kia là thổ táng và hoả táng. Nhóm cư dân theo đạo Bà la môn thường hoả táng theo giáo luật, còn các nhóm cư dân khác thì thổ táng. Những người trong cùng một dòng họ thì được chôn cất cùng một nơi theo huyết hệ mẹ. 

Nhà mới: Người Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận khi dựng nhà mới phải thực hiện một số nghi lễ cúng thần như: cúng Thổ thần để đốn gỗ tại rừng. Khi gỗ vận chuyển về làng phải làm lễ đón cây. Lễ phạt mộc được tổ chức để khởi công cho việc xây cất ngôi nhà. 

Lễ tết: Người ta thực hiện nhiều nghi lễ nông nghiệp trong một chu kỳ năm như: lễ khai mương đắp đập, lễ hạ điền, lễ mừng lúa con, lễ mừng lúa ra đòng. Nhưng lễ lớn nhất vẫn là lễ Bon katê được tổ chức linh đình tại các đền tháp vào giữa tháng mười âm lịch.

Lịch: Người Chăm có nông lịch cổ truyền tính theo lịch âm.

Học: Dân tộc Chăm có chữ từ rất sớm. Hiện tồn tại nhiều bia kí, kinh bằng chữ Chăm. Chữ Chăm được sáng tạo dựa vào hệ thống văn tự Sascrit, nhưng việc sử dụng chữ này còn rất hạn hẹp trong tầng lớp tăng lữ và quý tộc xưa. Việc học hành, truyền nghề, vẫn chủ yếu là truyền khẩu và bắt chước, làm theo. 

Văn nghệ: Nhạc cụ Chăm nổi bật có trống mặt da Paranưng, trống vỗ, kèn xaranai. Nền dân ca - nhạc cổ Chăm đã để lại nhiều ảnh hưởng đến dân ca - nhạc cổ của người Việt ở miền Trung như trống cơm, nhạc nam ai, ca hò Huế... Dân vũ Chăm được thấy trong các ngày hội Bon katê diễn ra tại các đền tháp. 

Thiếu nữ Chăm biểu diễn điệu múa truyền thống trong lễ hội Katê. Ảnh Nguyễn Thanh.jpg
Thiếu nữ Chăm biểu diễn điệu múa truyền thống trong lễ hội Katê. Ảnh Nguyễn Thanh

Chơi: Trẻ em thích đánh cù và thả diều, đánh trận giả, thi cướp cờ, chơi trò bịt mắt bắt dê.  

Theo cema.gov.vn

Dân tộc Chăm

Có thể bạn quan tâm

Nỗi lo mất an toàn trên tuyến đường độc đạo liên bản có gần 200 điểm sạt lở

Nỗi lo mất an toàn trên tuyến đường độc đạo liên bản có gần 200 điểm sạt lở

Dù đã qua mùa mưa nhưng tuyến đường độc đạo liên bản, nối trung tâm xã Tủa Sín Chải với các bản Thành Chử, Tỉa Khí, Phi Én của tỉnh Lai Châu vẫn còn gần 200 điểm sạt lở lớn, nhỏ chưa được khắc phục. Điều này khiến hoạt động thường ngày của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Chống sạt lở, đảm bảo an toàn cho người dân vùng biên giới

Chống sạt lở, đảm bảo an toàn cho người dân vùng biên giới

Từ năm 2019, thôn Z’Lao thuộc xã Tây Giang đã được chính quyền tỉnh Quảng Nam cũ tổ chức tái định cư với điện, đường, trường, trạm kiên cố. Nhưng do là thôn có vị trí xa nhất xã, lại nằm cô lập bên bờ hồ thủy điện A Vương nên tuyến đường nối thôn với trung tâm xã rất quan trọng. Tuy nhiên, trong mùa mưa bão, trên tuyến đường này lại xuất hiện nhiều điểm sạt lở, gây nguy hiểm cho người dân khi đi lại, cũng như nguy cơ bị chia cắt.

Khơi lại mùa nước lành

Khơi lại mùa nước lành

Sau trận lũ lớn, hàng trăm hộ dân ở xã Tiên Lục (Bắc Ninh) rơi vào cảnh trắng tay, mất kế sinh nhai. Không chỉ hỗ trợ trước mắt, nhiều tổ chức, cá nhân đã chung tay khơi lại sinh kế bền vững giúp người dân vượt khó, từng bước làm chủ cuộc sống trên chính mảnh đất quê hương mình.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Tháp Bà Pô Nagar

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Tháp Bà Pô Nagar

Tháp Bà Pô Nagar ở phường Bắc Nha Trang - một công trình mang đậm dấu ấn lịch sử, kiến trúc và tâm linh, thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa hai dân tộc Chăm - Việt. Nơi đây là điểm đến nổi tiếng thu hút hàng nghìn lượt du khách đến tham quan mỗi năm.

Chủ động ứng phó triều cường, bảo vệ vùng chuyên canh sầu riêng

Chủ động ứng phó triều cường, bảo vệ vùng chuyên canh sầu riêng

Trước tình hình triều cường diễn biến phức tạp, mực nước dâng cao hơn các năm trước, các địa phương trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, đặc biệt ở các xã chuyên canh sầu riêng như Hiệp Đức, Mỹ Thiện… khẩn trương triển khai các biện pháp gia cố các đoạn đê thấp, yếu nhằm bảo vệ vườn cây ăn trái cũng như sinh mạng cùng tài sản người dân.

Sáng tạo 'Thông tin Biên cương số' phục vụ nhân dân

Sáng tạo 'Thông tin Biên cương số' phục vụ nhân dân

Thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tháng 4/2025, Đồn Biên phòng Bắc Xa, tỉnh Lạng Sơn đã sáng tạo triển khai mô hình “Thông tin biên cương số”. Đây không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn thể hiện sáng tạo, chủ động của lực lượng biên phòng trong công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật và giải quyết những khó khăn đặc thù của địa bàn miền núi biên giới.

Mưa lớn gây ảnh hưởng nặng tại Sơn La

Mưa lớn gây ảnh hưởng nặng tại Sơn La

Do ảnh hưởng của hoàn lưu áp thấp nhiệt đới suy yếu từ cơn bão số 11, từ sáng 6/10, trên địa bàn tỉnh Sơn La có mưa lớn gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân và giao thông đi lại của người dân...

'Kho vàng nghiến' và những người giữ rừng bằng trái tim

'Kho vàng nghiến' và những người giữ rừng bằng trái tim

Xóm Bo Trẳm (xã Ngổ Luông, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình trước đây) được bao bọc bởi một “tấm khiên xanh” khổng lồ, cùng núi đá tai mèo sừng sững của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn-Ngổ Luông. Bức tranh thiên nhiên hùng vỹ ấy có quần thể 11 cây cây nghiến cổ thụ vững chãi, trầm mặc, trong số đó có những cây tuổi đời đã hàng nghìn năm và được công nhận là Cây di sản Việt Nam.

Thắp sáng ước mơ đến trường từ nguồn vốn chính sách

Thắp sáng ước mơ đến trường từ nguồn vốn chính sách

Ngày cầm trên tay tờ giấy báo trúng tuyển đại học cũng là ngày em Hoàng Thị Hải Yến ở xã Xuân Viên, tỉnh Phú Thọ đối mặt với bao trăn trở. Bố mẹ đi làm xa, bà nội là chỗ dựa tinh thần duy nhất…, gánh nặng học phí là nỗi lo đè nặng lên đôi vai cô học trò nhỏ và người bà đã già. Nhưng nhờ tiếp cận với nguồn vốn tín dụng chính sách dành cho học sinh, sinh viên, Yến đã có thể tiếp tục theo đuổi ước mơ trở thành phiên dịch viên.

Sene Dolta - nét văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer

Sene Dolta - nét văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer

Trên địa bàn thành phố Cần Thơ, đồng bào Khmer đang rộn ràng đón lễ Sene Dolta. Đây là một trong những truyền thống tốt đẹp, mang tính nhân văn, giáo dục sâu sắc của đồng bào Khmer, góp phần vào sự đa dạng của nền văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Lễ Sen Đôn Ta - nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer

Lễ Sen Đôn Ta - nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer

Lễ Sen Đôn Ta là mùa lễ truyền thống lớn trong năm của đồng bào Khmer Nam Bộ, thể hiện rõ nét về sự hiếu kính của con cháu đối với bậc sinh thành và tổ tiên, nhắc nhở mọi người nguồn cội. Đây là dịp để mọi người trong phum sóc, dòng tộc củng cố mối quan hệ gia đình, dòng tộc và cộng đồng; gắn bó giữa các thế hệ, duy trì các giá trị cộng đồng và tăng cường mối quan hệ đoàn kết.

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Ngày 20/9, tại sân đua bò xã Tri Tôn (Khu Liên hợp Thể thao - Du lịch Tà Pạ - Soài Chek), Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh An Giang phối hợp với Báo và Phát thanh - Truyền hình An Giang, UBND xã Tri Tôn tổ chức Hội đua bò Bảy Núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 30, năm 2025. Đây là sự kiện văn hóa – thể thao đặc sắc, gắn liền với đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer vùng Bảy Núi tỉnh An Giang vào dịp lễ Sen Đôn Ta (lễ cúng ông bà) của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ.

Nâng cao chất lượng y tế cho đồng bào thiểu số

Nâng cao chất lượng y tế cho đồng bào thiểu số

Tại các địa bàn vùng sâu, vùng xa của tỉnh Điện Biên, nơi cuộc sống còn bộn bề khó khăn, chăm lo sức khỏe cho người dân luôn là vấn đề được đặt lên hàng đầu. Việc đảm bảo để mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, có chất lượng không chỉ là mục tiêu, mà còn là trách nhiệm và sự sẻ chia nhân văn.

Giữ gìn, phát triển thương hiệu làng nghề ươm tơ Cổ Chất

Giữ gìn, phát triển thương hiệu làng nghề ươm tơ Cổ Chất

Làng nghề ươm tơ Cổ Chất (xã Ninh Giang, tỉnh Ninh Bình) hình thành từ hàng trăm năm; được truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Thời kỳ thịnh vượng, cả làng có tới trên 90% số hộ theo nghề. Tuy nhiên, do cơ chế thị trường, sản phẩm làng nghề đang gặp nhiều khó khăn, cả làng hiện chỉ còn gần 30 hộ theo nghề.

Ý Đảng, lòng dân ở miền biên viễn Lai Châu

Ý Đảng, lòng dân ở miền biên viễn Lai Châu

Tẩn A Dài là người con của đồng bào Dao ở xã Tả Lèng, tỉnh Lai Châu. Sinh ra trong nghèo khó, bằng nghị lực và sự hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức đoàn thể chính trị, anh đã thoát nghèo, làm giàu và xây dựng thành công xưởng gạch, vườn cây công nghiệp, cây ăn quả, giải quyết việc làm cho nhiều lao động trong bản. Câu chuyện của A Dài không chỉ là minh chứng về nghị lực mà còn thể hiện hiệu quả từ những chủ trương, chính sách của Đảng bộ, chính quyền đã thấm sâu, đồng hành cùng người dân trong hành trình thoát nghèo.

Giá dừa ở Vĩnh Long tăng cao

Giá dừa ở Vĩnh Long tăng cao

Từ đầu năm đến nay, giá dừa ở Vĩnh Long liên tục tăng và duy trì ở mức cao. Khoảng 1 tuần nay, giá dừa khô tiếp tục tăng thêm 20.000 đồng/chục (12 quả). Hiện dừa khô được thương lái thu mua tại vườn có giá từ 220.000 - 240.000 đồng/chục, cao hơn 100.000 đồng/chục so với đầu năm. Đây là mức giá cao nhất từ trước đến nay.

Bảo tàng cổ vật Mũi Né - Điểm đến độc đáo cho du khách

Bảo tàng cổ vật Mũi Né - Điểm đến độc đáo cho du khách

Giữa làng biển yên bình ở phường Mũi Né, tỉnh Lâm Đồng, có một không gian văn hóa rất đặc biệt, nơi lưu giữ hàng chục nghìn cổ vật gắn với chiều dài lịch sử dân tộc. Đó là Bảo tàng cổ vật Mũi Né, do ông Nguyễn Ngọc Ẩn- một nhà sưu tầm cổ vật với niềm đam mê từ thuở nhỏ trực tiếp vận hành.

Đắk Lắk phát huy vai trò Tổ công nghệ số cộng đồng

Đắk Lắk phát huy vai trò Tổ công nghệ số cộng đồng

Thực hiện Kế hoạch 100 ngày cao điểm triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số” của tỉnh Đắk Lắk, Tổ công nghệ số cộng đồng Buôn Alê B, phường Ea Kao đang hoạt động hết “công suất” để tuyên truyền đến từng bà con buôn làng về chủ trương chuyển đổi số và thực hành làm thủ tục hành chính trên môi trường số.

Độc lạ mô hình sưu tầm nông cụ Nam bộ ở Đồng Tháp

Độc lạ mô hình sưu tầm nông cụ Nam bộ ở Đồng Tháp

Nhằm giúp cho con cháu thế hệ sau hiểu được những vất vả của các thế hệ cha ông đi trước trong công cuộc đi khai hoang, sản xuất nông nghiệp, ông Cao Tấn Hiệu ở xã Bình Ninh, tỉnh Đồng Tháp đã dành thời gian sưu tập, lưu giữ hàng trăm nông cụ sản xuất nông nghiệp gắn bó với người nông dân.

Giữ hồn Then, lan tỏa bản sắc văn hóa Kinh Bắc

Giữ hồn Then, lan tỏa bản sắc văn hóa Kinh Bắc

Bắc Ninh là một trong những địa phương sở hữu di sản Thực hành Then, được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Trong dòng chảy văn hóa Kinh Bắc, tiếng Then vang lên vừa mộc mạc vừa tha thiết; được cộng đồng nâng niu, gìn giữ và coi như một nét đẹp góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa sắc màu nơi đây.

Cách xử trí và phòng tránh ong đốt

Cách xử trí và phòng tránh ong đốt

Bệnh viện Nhi tỉnh Gia Lai mới đây đã tiếp nhận 3 bệnh nhi cấp cứu do bị ong vò vẽ đốt, trong đó 1 bé đã tử vong. Vụ việc khiến nhiều người không khỏi lo lắng. Trên thực tế, ong đốt là tai nạn thường gặp và sau đây là một số bước sơ cứu để tránh sốc phản vệ, nhiễm trùng.

Dấu ấn đổi thay ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Dấu ấn đổi thay ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Sau 4 năm triển khai, Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2025 (Chương trình 1719) đã và đang tạo nên những đổi thay căn bản. Không chỉ là những con số về thu nhập hay hạ tầng, mà quan trọng hơn, đây là một cuộc cách mạng mang tính toàn diện: xóa bỏ đói nghèo, thay đổi diện mạo, và nâng cao nội lực cho gần 14,2 triệu đồng bào dân tộc thiểu số trên khắp cả nước.

Đẩy nhanh tiến độ làm nhà cho người dân vùng lũ

Đẩy nhanh tiến độ làm nhà cho người dân vùng lũ

Với tinh thần ‘Vì nhân dân phục vụ’, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Điện Biên đang triển khai đợt thi đua “30 ngày Thần tốc - Về đích” nhằm quyết tâm hoàn thành xây dựng, sửa chữa nhà ở cho nhân dân bị thiệt hại do thiên tai trên địa bàn tỉnh Điện Biên.