Những dòng tâm sự xúc động trên được chúng tôi trích từ lời cám ơn của anh Tô Văn Dần, con trai liệt sỹ Tô Đình Lăng (hy sinh 1972, tại địa bàn tỉnh Siem Reap, Campuchia) được Đội tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sỹ tỉnh Tây Ninh – Đội K71 tìm thấy và bàn giao cho gia đình năm 2005, để mở đầu loạt bài viết, giới thiệu về những người lính làm công tác chuyên trách tìm kiếm, quy tập và hồi hương hài cốt liệt sỹ Quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trong các thời kỳ chiến tranh ở Campuchia của Quân khu 7.
 |
| Đại tá Trần Văn Hợp đang chỉ đạo anh em chiến sỹ Đội K70 đào tìm hài cốt liệt sỹ tại Sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất cuối tháng 6/2017 vừa qua. Ảnh: Xuân Khu – Anh Tuấn - TTXVN |
Đã 16 năm qua, cứ mỗi khi mùa khô đến, cán bộ chiến sỹ các đội chuyên trách tìm kiếm hài cốt liệt sỹ của Quân khu 7 (thường được gọi với phiên hiệu thân thuộc là các đội K, gồm Đội K70 thuộc Cục Chính trị Quân khu 7; Đội K71- Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh; Đội K72 - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Bình Phước; Đội K73 - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Long An) lại lên đường thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng mà Đảng, Nhà nước và quân đội tin tưởng giao phó là tìm kiếm hài cốt các liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh tại Campuchia để đưa “các chú, các bác” trở về với quê hương.
Bài 1: Những bài học không có giáo án
Kỹ năng vỡ lòng
Theo biên chế đội K, ngoài bộ khung cán bộ, đại đa số các chiến sỹ của các đội K đều là các chiến sỹ đang trong thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự. Với tuổi mười chín, đôi mươi, những chiến sỹ đội K phải băng rừng, cắt suối nơi xứ lạ, gạt đất kiếm tìm những phần xương cốt còn lại của "các chú, các bác” đã ngã xuống trên đất bạn trong những cuộc chiến tranh.
Sau khi nhập ngũ và tham gia huấn luyện chiến sỹ mới, chiến sỹ Nguyễn Hiếu Thi, quê Tây Ninh được phân về Đội K71, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Tây Ninh. Tại đây, bên cạnh những kỹ năng của người lính đã được học, Nguyễn Hiếu Thi và đồng đội của mình được trang bị thêm các kỹ năng “chuyên sâu” phục vụ công tác tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ. Chiến sỹ Nguyễn Hiếu Thi chia sẻ: Về đội, em được hướng dẫn các kỹ năng về đào đất, cách xác định vị trí đào và thứ tự các bước cần phải làm khi phát hiện hài cốt như thế nào.
Nhớ cảm giác lần đầu tiếp xúc với hài cốt liệt sỹ, Nguyễn Hiếu Thi kể: Đó là vào khoảng tháng 11/2016, sau 4 ngày bắt đầu công tác tìm kiếm trên địa bàn Campuchia, em cùng các đồng đội lần đầu tiên đã phát hiện được mộ hài cốt liệt sỹ. Lần đầu tiên tiếp xúc với hài cốt, em và người đồng đội Nguyễn Thế Giang không khỏi bỡ ngỡ, run rẩy khi bóc lớp tăng quấn hài cốt người liệt sỹ vô danh. Được sự hướng dẫn của chỉ huy đội, em và đồng đội đã cùng động viên nhau coi liệt sỹ như người thân của mình, gạt đi nỗi sợ bản năng, hoàn thành việc cất bốc hài cốt một cách gọn ghẽ.
Đã tham gia hai đợt quy tập mộ liệt sỹ tại Campuchia, chiến sỹ Đào Việt Thắng, Đội K72 chia sẻ: Chuẩn bị đi làm nhiệm vụ, chúng em được chỉ huy đơn vị hướng dẫn, chỉ bảo rất cặn kẽ các kỹ năng cần phải có như đào đất, phối hợp với đồng đội làm sao cho nhuần nhuyễn cũng như làm quen với môi trường, phong tục tập quán của nước bạn. Anh em chiến sỹ xác định rõ tinh thần, đoàn kết và giữ gìn sức khỏe thật tốt để thực hiện nhiệm vụ trong thời gian dài ở môi trường khắc nghiệt tại Campuchia.
Đại tá Trần Văn Hợp, Đội trưởng Đội K70, đơn vị chuyên trách thuộc Cục Chính trị Quân khu 7, cho biết: Sau khi được phân về các đội K, các chiến sỹ phải học tiếng Khmer, tìm hiểu, làm quen các phong tục tập quán người dân Campuchia và trải qua một thời gian huấn luyện đặc biệt. Một chương trình huấn luyện không hề có trong bất cứ loại giáo trình nào như tập cuốc, tập đào, tập thuốn đất tìm dấu vết hay tập định hướng, nhìn và ngửi đất tìm hài cốt...
Lý giải thêm về những kỹ năng người lính phải có, Đại tá Trần Văn Hợp cho biết: Do đặc thù làm việc trên đất bạn, nên phần lớn hoạt động tìm kiếm hài cốt liệt sỹ đều bằng sức người. Người chiến sỹ đi tìm mộ liệt sỹ phải biết cách cuốc đất sao cho nhanh, gọn, bền sức; cuốc đất, xúc đất trong phạm vi chật hẹp mà không để sót, không chạm vào di thể liệt sỹ. Đồng thời, phải biết cách nhìn đất, ngửi đất để biết khi nào sắp đến hài cốt.
Ngoài những trang bị cá nhân như tăng, võng, tư trang, dụng cụ y tế... các chiến sỹ còn mang theo những dụng cụ đặc dụng như cuốc chim, xẻng, xà-beng, thiết bị dò mìn, định hướng, thùng gánh nước, đèn bão, hương trầm, hoa hồi... Thiếu tá Phan Việt Phương, Đội trưởng Đội K72 – Bộ Chỉ huy Quận sự tỉnh Bình Phước, cho biết: Những người lính trẻ cũng sẽ được hướng dẫn về các chỉ dấu xác định hài cốt của liệt sỹ Việt Nam phân biệt với hài cốt của người dân, quân đội Campuchia; cách thu gom xương cốt người lẫn trong sỏi đá, chất tạp của đất; quy trình lấy mẫu lưu trữ ADN của liệt sỹ; cách thu gom, bảo quản, lưu giữ các di vật liệt sỹ.
Thích nghi với thời tiết khắc nghiệt
Trên đường hành quân đi tìm kiếm, cất bốc mộ liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trên đất Campuchia, những người lính với nước da rám đen qua nhiều ngày dãi nắng và bàn tay chai sần vì cuốc đất trên những mảnh đất sỏi đá của Campuchia phải vượt qua vô vàn những khó khăn, nguy hiểm khác.
 |
| Các chiến sỹ Đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ tỉnh Tây Ninh - Đội K71 tại một khu mộ hài cốt liệt sỹ được tìm thấy. Ảnh: TTXVN |
Nói về những khó khăn trong quá trình làm việc tại Campuchia, Trung úy Nguyễn Hồng Kỳ, người có thâm niên 10 năm làm công tác công binh, rà phá bom mìn, chất nổ của Đội K70 chia sẻ: “Chiến sỹ các đội K phải đối mặt với hiểm nguy từ bom, mìn chưa nổ cho đến sự khắc nghiệt, nguy hiểm đến từ thời tiết, môi trường của Campuchia. Những người làm việc tại các đội K được lựa chọn không chỉ có sức khỏe, có tinh thần vững vàng mà đều có cái tâm sáng hướng về các “đồng đội tiền bối”.
Do đặc thù, thời gian tìm kiếm hài cốt liệt sỹ tập trung vào mùa khô, có những ngày nắng nóng khắc nghiệt với nhiệt độ ngoài trời có thể lên tới 39, 40 độ C. Thiếu tá Phan Việt Phương, Đội trưởng Đội K72 – Bộ Chỉ huy Quận sự tỉnh Bình Phước cho biết: Trong những ngày nắng gắt, anh em phải chuyển sang làm việc từ 3 giờ sáng và từ 4 giờ chiều tối để tránh tiết trời nắng như đổ lửa ban trưa. Những người lính phải tận dụng từng bóng mát của những cây mồ côi trên nương rẫy để nghỉ ngơi.
Chưa hết, phần lớn các địa bàn tìm kiếm đều ở xa khu dân cư, xa nguồn nước, vì thế nỗi lo thiếu nước sinh hoạt luôn thường trực. Thiếu tá Phan Việt Phương tâm sự: Phải chứng kiến các chiến sỹ đào, xúc hàng nghìn khối đất đá để dò tìm hài cốt trong cái nắng nóng như thiêu đốt của mùa khô Campuchia, mới thấu hiểu nỗi vất vả của chiến sỹ đội K và nhu cầu về nước sinh hoạt cần kíp đến thế nào. Không đảm bảo khẩu phần nước sinh hoạt sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe chiến sỹ, ảnh hưởng lớn đến tiến độ thực hiện nhiệm vụ trên đất bạn.
Để khắc phục tình trạng này, với những nơi trú quân gần sông, suối, các đội K tự đào giếng, lọc nước lấy nước dùng. Những khi trú quân nơi không thể đào giếng, các chiến sỹ phải thay nhau gánh nước từ các nguồn nước có khi xa tới cả km mang về tích trữ cho sinh hoạt. Các chiến sỹ luôn phải quán triệt nguyên tắc tiết kiệm trong sử dụng nước, để đảm bảo lượng nước cung cấp cho toàn đội trong suốt đợt công tác.
Đối mặt với nhiều khó khăn, nguy hiểm là vậy, nhưng với cán bộ, chiến sỹ các đội K, “mỗi lần tìm thấy và đưa “các chú, các bác” về với quê hương là nguồn động lực to lớn giúp anh em vượt qua tất cả”.
Anh Tuấn – Xuân Khu
Bài 2: Chắt chiu từng thông tin
Bài 2: Chắt chiu từng thông tin
Báo ảnh Dân tộc và Miền núi/TTXVN
