Từ nguồn vốn chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các địa phương tỉnh Lâm Đồng đã xây dựng, triển khai nhiều mô hình phát triển kinh tế hộ gia đình phù hợp với điều kiện đặc thù tại chỗ cũng như tập quán canh tác của bà con. Kết quả là hàng nghìn hộ gia đình là đồng bào dân tộc thiểu số đã thoát nghèo bền vững và tỷ lệ giảm nghèo nhiều năm nay đều vượt kế hoạch.
Ưu tiên các mô hình phù hợp đặc thù địa phương
Xã Quảng Sơn, tỉnh Lâm Đồng là một trong các xã được ưu tiên nguồn lực từ chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025. Đây là địa phương có diện tích rộng với hơn 454km2, dân cư đông với hơn 23.000 người. Đây cũng vừa là vùng đất đông đồng bào dân tộc thiểu số với hơn 60% dân số và cũng là căn cứ cách mạng của tỉnh Đắk Lắk (cũ) trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Chị H’Yong, dân tộc M’nông, buôn R’Long Phe, xã Quảng Sơn chia sẻ, trước đây gia đình chỉ trồng mì, làm rẫy, thu nhập bấp bênh. Đầu năm 2024, chị được Nhà nước hỗ trợ 5 con dê giống, hướng dẫn cách làm chuồng, chăm sóc, phát triển chăn nuôi. Tận dụng nhân công nhàn rỗi và các loại thức ăn có sẵn, gia đình chị H’Yong chăm sóc đàn dê phát triển tốt và đến nay đã nâng tổng đàn dê của gia đình lên 10 con. Ngoài bán dê thịt, chị H’Yong còn tận dụng được nguồn phân dê để bón cây trồng.
Tương tự, anh K’Tớp ở buôn N’Ting, xã Quảng Sơn cho biết, gia đình anh và hơn 10 hộ dân khác trong bon được hỗ trợ mô hình trồng dâu nuôi tằm. Mỗi hộ được hỗ trợ 20 triệu đồng để làm nhà nuôi tằm; được hỗ trợ cây dâu, tằm giống; được hướng dẫn kỹ thuật… Đến nay, anh đã biết cách trồng dâu, nuôi tằm đúng kỹ thuật. Bình quân mỗi lứa, gia đình anh nuôi 1 hộp tằm giống. Một tháng nuôi 2 lứa, sau khi trừ chi phí, anh có thu nhập khoảng 20 triệu đồng.

“Mình rất mừng vì học được một nghề mới. Nghề này với người Kinh thì quen thuộc nhưng với đồng bào mình thì nó lạ lắm. Kỹ thuật thì không khó lắm nhưng tằm là loại vật nuôi nhạy cảm, phải cẩn trọng việc dùng thuốc trừ sâu, phân bón vì nếu không tằm bị ảnh hưởng, phải đổ bỏ hết. Nhờ nguồn thu nhập ổn định từ nghề trồng dâu nuôi tằm, mình có thêm nguồn tiền để lo cho các con ăn học và đầu tư thêm vào nương rẫy”, anh K’Tớp chia sẻ.
Theo anh K’Bang, Trưởng nhóm nuôi dê của buôn R’Long Phe, xã Quảng Sơn, trong năm 2024, chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã hỗ trợ 50 con dê giống cho 10 hộ gia đình khó khăn trong bon. Các hộ gia đình này đã thành lập nhóm chăn nuôi dê. Khi được hỗ trợ dê giống, các thành viên đều rất vui, làm chuồng trại chăn nuôi cẩn thận. Đến nay, đàn đang phát triển tốt và đã sinh sản, nâng tổng số đàn của nhóm lên hơn 80 con.
Để hỗ trợ bà con, cán bộ xã, bon đã thành lập nhóm Zalo để chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc, chăn nuôi dê, nhất là các kỹ thuật chăm sóc giai đoạn dê sinh sản. Bà con cũng tích cực chia sẻ các hình ảnh về quá trình phát triển của đàn dê, về các dấu hiệu bệnh tật để hỏi ý kiến trong nhóm và chia sẻ cách thức xử lý. Nhờ đó, bà con đã chuyển biến tích cực trong nhận thức, tích lũy được nhiều kinh nghiệm và giúp các mô hình không chỉ dừng lại ở hỗ trợ ban đầu, mà còn có cơ hội phát triển bền vững, lâu dài cho cộng đồng.
Theo UBND xã Quảng Sơn, quá trình triển khai chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, xã đã huy động được sự tham gia của cả hệ thống chính trị và các hộ gia đình trực tiếp, gián tiếp thụ hưởng. Ngoài sự quan tâm của ấp ủy đảng, chính quyền địa phương thì các tổ chức chính trị xã hội đã theo sát các thành viên còn khó khăn để đồng hành, hỗ trợ và có sự tư vấn kịp thời để phát huy hiệu quả mô hình sinh kế.
“Các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã hỗ trợ thiết thực cho người dân nghèo, nhất là các hộ gia đình là đồng bào dân tộc thiểu số có hoàn cảnh khó khăn. Các dự án hỗ trợ chăn nuôi phù hợp với điều kiện thực tế, tập quán canh tác, chăn nuôi của bà con, giúp bà con tận dụng được nguồn thức ăn sẵn có, giảm chi phí đầu vào và tăng thu nhập. Từ đó, giúp nhiều gia đình vươn lên thoát nghèo bền vững, ổn định cuộc sống”, ông Đoàn Văn Phương, Chủ tịch UBND xã Quảng Sơn khẳng định.
Cũng theo UBND xã Quảng Sơn, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, địa phương đã thực hiện nội dung hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, phát triển sản xuất, đa dạng hoá sinh kế thuộc Dự án 3 với nguồn vốn hơn 3 tỷ đồng. Từ nguồn vốn này, hàng trăm hộ gia đình là đồng bào dân tộc thiểu số đã được hỗ trợ cây giống, con giống, các trang thiết bị phục vụ phát triển trồng trọt, chăn nuôi ban đầu; được hỗ trợ, tập huấn về kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi để phát triển các mô hình kinh tế theo chuỗi gia trị, có liên kết theo tổ, nhóm nhằm giảm nghèo.
Xã Quảng Khê, tỉnh Lâm Đồng có diện tích gần 225km2 và dân số hơn 22.000 người. Đây cũng là địa phương có tỷ lệ hộ nghèo cao và có một cộng đồng các dân tộc thiểu số khá đông với hơn 30%. Nhiều năm nay, xã Quảng Khê cũng được ưu tiên nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là chương trình phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để xây dựng hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất, và phát triển các mô hình sản xuất, đa dạng hóa sinh kế để giúp hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số ổn định cuộc sống, từng bước thoát nghèo bền vững.
Gia đình anh Sùng A Xà ở thôn 5, xã Quảng Khê thuộc diện hộ nghèo, đời sống bấp bênh do đất sản xuất ít. Năm 2023, gia đình anh được hỗ trợ 12 cặp dúi giống từ chương trình hỗ trợ sản xuất, đa dạng sinh kế. Có con giống, vốn hỗ trợ trong tay, anh Xà mạnh dạn khởi đầu mô hình chăn nuôi dúi. Nhờ chịu khó học hỏi kỹ thuật chăn nuôi và chăm sóc, sau ba tháng, đàn dúi đã sinh sản, mang lại nguồn thu nhập đáng kể. Dúi thương phẩm bán được gần 600 ngàn đồng/kg, dúi giống có giá đến 1,5 triệu đồng/kg.
Nhận thấy tiềm năng từ mô hình nuôi dúi, anh Xà quyết định đầu tư thêm chuồng trại để mở rộng quy mô. Anh cho biết, việc nuôi dúi không khó, lại có hiệu quả kinh tế cao, đầu ra khá ổn định. Với nguồn thu nhập ổn định từ mô hình này, gia đình anh có thể cải thiện đời sống, vươn lên thoát nghèo.
“Thức ăn cho dúi chủ yếu là tre trúc, mía, vừa dễ kiếm trong tự nhiên và cũng dễ trồng. Chuồng trại cũng đơn giản, chỉ cần kín gió và hạn chế ánh sáng là được. Gia đình tôi được các cán bộ của xã tổ chức tập huấn kỹ thuật. Sau đó, xã thành lập một nhóm Zalo để các thanh viên chăn nuôi dúi và chi hội trưởng, một số người có kinh nghiệm cùng nhau chia sẻ hình ảnh về quá trình sinh trưởng, kỹ thuật chăm sóc, chăn nuôi. Các tình huống phát sinh đều được hỗ trợ kịp thời, bà con ai cũng tin tưởng, yên tâm lắm. Kể cả đầu ra cũng được kết nối”, anh Xà chia sẻ thêm.
Theo UBND xã Quảng Khê, địa phương hiện vẫn thuộc diện đặc biệt khó khăn với tỷ lệ hộ nghèo là người dân tộc thiểu số chiếm đa số. Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, cùng sự đồng thuận của nhân dân, các chương trình giảm nghèo đã từng bước phát huy hiệu quả. Ngoài hỗ trợ sản xuất, xã còn đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, điện, nước sinh hoạt, góp phần thay đổi diện mạo các thôn, bon. Nhờ tận dụng tốt các nguồn vốn từ Trung ương, tỉnh và địa phương, xã Quảng Khê đã lồng ghép hiệu quả nhiều chương trình, dự án phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Qua đó, không chỉ hoàn thành mục tiêu giảm nghèo bền vững mà còn nâng cao thu nhập, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân.
Giảm nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số luôn vượt kế hoạch
Theo báo cáo của ngành chức năng tỉnh Lâm Đồng, sau 4 năm triển khai chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, việc giảm tỷ lệ hộ nghèo tại các địa phương đều vượt kế hoạch. Riêng đối với các xã phía Tây tỉnh Lâm Đồng thuộc tỉnh Đắk Nông (cũ), việc giảm tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hàng năm đều vượt kế hoạch từ 114 – 157%/năm. Cụ thể, năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo giảm 7,87%; 2023 giảm 6,87%; và năm 2024 giảm 5,7%.
Bên cạnh đó, trên cơ sở rà soát các tiêu chí xác định thôn, xã đặc biệt khó khăn theo quy định của Thủ tướng Chính phủ, tính đến cuối tháng 5/2025, các địa phương tỉnh Đắk Nông (cũ) có 122/143 thôn đủ điều kiện ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn và 11/12 xã đủ điều kiện ra khỏi danh sách xã đặc biệt khó khăn, chỉ còn duy nhất 1 xã là xã biên giới Quảng Trực vẫn thuộc diện này.

Mấy năm nay, nguồn lực đầu tư từ các chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó quy mô lớn nhất là chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã trở thành một nguồn lực hết sức quan trọng để góp phần phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Với sự ưu tiên nguồn lực của trung ương, sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, chủ động, có trọng tâm, trọng điểm của các cấp ủy đảng, chính quyền các cấp và sự đoàn kết đồng lòng của cả hệ thống chính trị, các tầng lớp nhân dân, các địa phương tỉnh Lâm Đồng đã đạt được các mục tiêu quan trọng được đặt ra khi triển khai chương trình. Diện mạo nông thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được thay đổi tích cực.

Cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế, văn hóa… được đầu tư hoàn thiện, khang trang, đáp ứng kịp thời quá trình phát triển kinh tế - xã hội cũng như các nhu cầu thiết yếu của người dân trong quá trình phát triển sản xuất, nâng cao chất lượng đời sống cả vật chất lẫn tinh thần.
Bên cạnh đó, với phương châm người dân là chủ thể và cũng đối tượng hưởng lợi chính, việc triển khai các dự án, tiểu dự án của chương trình nói chung, các tiểu dự án phát triển các mô hình sản xuất, đa dạng hóa sinh kế của chương trình được thực hiện công khai, dân chủ, đảm bảo sự tham gia của người dân. Do vậy, bà con rất đồng tình ủng hộ và tích cực tham gia, đóng góp ý kiến. Các ngành chức năng của tỉnh cũng ban hành nhiều cơ chế, chính sách để đảm bảo sự tham gia của người dân và đối tượng thụ hưởng. Nhờ đó, hầu hết các dự án đều đạt kết quả cao và tạo nên những mô hình sinh kế bền vững, giúp người dân học thêm được nghề và các hộ nghèo đã được nhận “cần câu” thay vì nhận “con cá”./.
Minh Hưng