Lũ năm nay về sớm và cao hơn mọi năm nên người dân các xã biên giới ở thượng nguồn sông Cửu Long của tỉnh An Giang không chỉ vui vì ruộng đồng thêm phù sa mà còn giúp cải thiện đời sống lúc nông nhàn từ nghề đánh bắt thuỷ sản mùa lũ. Lặng lẽ mưu sinh giữa biển nước mênh mông, bà con nơi đây chỉ mong một mùa lũ “hiền hoà” với tôm cá đầy khoang.
Lênh đênh theo con nước bạc
Những ngày đầu tháng 11, khi mực lũ ở thượng nguồn sông Cửu Long đã đạt đỉnh và đang bắt đầu xuống chậm, chúng tôi có mặt tại cánh đồng ngoài đê bao thuộc ấp 5, xã Vĩnh Xương (tỉnh An Giang) giáp biên giới Campuchia để hòa mình vào nhịp mưu sinh của những người dân nơi đây. Mờ sáng, khi còn chưa rõ mặt người, bà con đã hối hả ra đồng thả lưới, giăng câu.
Giữa bốn bề mênh mông nước bạc, chỉ còn tiếng ồn ào bởi tiếng máy nổ lạch bạch từ những chiếc vỏ lãi (thuyền máy làm bằng nhựa composite) của anh Lê Văn Thái (42 tuổi, ngụ ấp 5, xã Vĩnh Xương, tỉnh An Giang) rẽ nước lao đi trên cánh đồng ngập nước. Hơn 20 năm gắn bó với nghề giăng câu, thả lưới mùa nước nổi. Cuộc đời anh cũng như con nước, lúc đầy lúc vơi.
Anh Thái kể, mấy năm trước lũ nhỏ, cá tôm ít nên anh lên Thành phố Hồ Chí Minh làm phụ hồ, nhưng rồi dịch COVID 19 ập tới, anh quyết định về quê và trở lại gắn bó với cái nghề “bà cậu”. Tuy vất vả, nhưng được gần nhà để lo cho các con và bố mẹ già.
Người dân An Giang đánh bắt cá trên cánh đồng ngập lũ thuộc xã Vĩnh Xương, tỉnh An Giang.
“Nhà không có ruộng, phải đi làm thuê, ai kêu gì làm nấy. Nên ráng tranh thủ mấy tháng nước nổi để kiếm thêm thu nhập”, anh Thái trải lòng.
Theo anh Thái, nghề đánh bắt thuỷ sản mùa nước nổi nó vô cùng, nay được nhiều, mai được ít là chuyện thường. Nhưng cực nhất là những đêm mưa to, gió lớn. Một mình giữa đồng vắng cùng chiếc thuyền nhỏ lênh đênh như “đánh cược” với thiên nhiên.
Anh Thái cho biết, năm nay nước lũ về sớm và cao hơn mọi năm, tuy nhiên cá tôm không còn nhiều như xưa. Với 30 tay lưới dài gần 1,2 km, mỗi ngày bắt đầu thả lưới từ lúc 2 giờ sáng đến khi mặt trời gần đứng bóng mà chỉ bắt được trên dưới chục kg cá các loại (cá cạch, các linh, cá rô phi, mè vinh,...); thu nhập khoảng 300 - 400 nghìn đồng/ngày, trừ chi phí thì chỉ đủ ăn qua ngày.
Từ Vĩnh Xương vượt sông Hậu, chạy tầm hơn chục cây số xuôi theo sông Phú Hội là tới cánh đồng xã An Phú, tỉnh An Giang. Lũ về, nước tràn đồng, xóa nhòa ranh giới giữa bờ và ruộng.
Vừa qua khỏi khúc cua chợ Vĩnh Hội Đông (xã An Phú, tỉnh An Giang) chúng tôi gặp vợ chồng ông Nguyễn Văn Tài (60 tuổi, ngụ ấp Vĩnh Hội, xã An Phú, tỉnh An Giang) vừa ra đồng dỡ 30 chiếc dớn trong đêm về. Có hơn 20 năm kinh nghiệm đặt dớn (một loại ngư cụ làm bằng tre, trúc và lưới dùng để bắt cá trên đồng lũ). Vào mùa nước nổi, hằng ngày vợ chồng ông Tài gần như thức trắng đêm trên đồng đổ dớn đến trời tờ mờ sáng, thu hoạch xong ông chở cá ra chợ bán cho thương lái.
Theo lời ông Tài, trước khi nước lũ về, bà con đặt dớn đã cắm cừ (đóng cọc xuống nước để làm chỗ neo giữ hoặc gia cố dớn), bao lưới trên ruộng để bắt cá mùa nước nổi.
Ngồi trên xuồng phân loại cá, bà Lê Thị Thoa (vợ ông Tài) chia sẻ, cá đổ dớn lên phải phân loại mới có lời, chứ để nguyên thì người ta mua xô làm cá mồi, giá từ 3.000 - 5.000 đồng/kg.
“Tuỳ con nước mà cá tôm sẽ ít hay nhiều. Mỗi ngày nếu chịu khó cũng có thể kiếm được vài trăm nghìn đồng, hôm nào trúng mánh được cả triệu đồng”- bà Thoa tâm sự
Người dân giăng lưới trên đồng lũ ở xã Vĩnh Xương, tỉnh An Giang.
Cách đó không xa, ông Nguyễn Văn Tám, một lão nông chừng 80 tuổi (cùng ngụ xã An Phú) với mái tóc bạc trắng đang lầm lũi kéo lưới một mình. Cả đời gắn bó với mùa nước nổi, ông Tám có thể nhìn màu nước trên đồng là biết cá nhiều hay ít và hiểu từng luồng đi của cá. Tuy nhiên, năm nay nước dị thường, nước lũ về nhiều mà cá tôm lại ít.
“Nước mênh mông mà không có cá, cả buổi sáng giăng mấy chục tay lưới dính chưa đầy 2 kg cá, giờ bắt được vài kg cá cũng nhọc nhằn lắm”- ông Tám ngao ngán.
Sau nửa ngày giăng lưới trên đồng lũ, ông Tám quay vỏ lãi trở về bến nước quen thuộc ở chợ Vĩnh Hội Đông chờ thương lái đến cân cá. Lau vội những giọt mồ hôi trên găng mặt sạm đen vì nắng gió, ông Tám lặng lẽ châm điếu thuốc lá rồi rít thật sâu và nói vọng lại phía chúng tôi: “Mấy hôm nay nước kém, ít cá, hy vọng con nước sau, khoảng hai tuần nữa nước giật mạnh, cá sẽ về nhiều hơn”.
Người dân An Giang đánh bắt cá trên cánh đồng ngập lũ thuộc xã Vĩnh Xương, tỉnh An Giang.
Nhộn nhịp chợ quê
Trời hừng sáng, chúng tôi ghé chợ biên giới Vĩnh Hội Đông (xã An Phú, tỉnh An Giang) để cảm nhận không khí nhộn nhịp, bình dị của phiên chợ mùa lũ. Ở đây, cá linh tươi là mặt hàng chủ đạo, được ngư dân đánh bắt sau một đêm đặt lú, đổ dớn trên đồng lũ…
Đon đả giới thiệu mớ cá linh tươi đang nhảy xoi xói của mình, chị Nguyễn Thị Thu (ngụ ấp Vĩnh Hội, xã An Phú, tỉnh An Giang) xởi lởi: “Mua cá linh về kho lạt, nấu lẩu mắm anh ơi. Cá này bao ngon luôn. Nướng chấm mắm me hay kho mía thì cũng ngon hết ý”.
Thấy đàn ông đi chợ, chị Thu còn nhiệt tình hướng dẫn cho cách chế biến mấy món ăn từ cá linh,… Người miền Tây là vậy, họ rất nhiệt tình, mến khách.
Cảnh mua bán cá đồng mùa lũ ở "chợ ma" Tha La, thuộc phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang.
Theo chị Thu, đầu mùa lũ nhiều cá, còn khi lũ lên cao thì cá ít, do cá di chuyển khắp đồng trống. Ít hôm nữa là tới mùa cá ra sông, lúc đó nước trên đồng rút xuống nên cá nhiều lắm. Đây là đợt khai thác cuối cùng của mùa lũ, bà con tranh thủ kiếm thêm thu nhập.
Cầm trên tay hơn 700.000 đồng triệu đồng tiền bán gần 20kg cá rô đồng, cá linh và một mớ tôm sông - thành quả sau 1 đêm dầm mình dưới nước đặt lú, anh Lê Văn Hải (xã Vĩnh Hội Đông) chia sẻ: mấy năm nay lũ thất thường, nên năm nào lũ lớn là phải tranh thủ làm ăn. Nhờ “bà cậu” nên tôi có thu nhập lai rai trong mấy tháng lũ. Tuy vất vả, những mấy tháng mùa lũ cũng giúp tôi có tiền lo cho gia đình và nuôi con ăn học…
Cách đó không xa, chợ biên giới Khánh An (xã Khánh Bình, tỉnh An Giang) cũng náo nhiệt không kém. Dọc con đường ven sông Bình Ghi, tiếng rao mời của các tiểu thương, tiếng ngã giá của khách hàng làm tăng thêm không khí nhộn nhịp một góc chợ quê ngày mới.
Năm nay, lũ lớn hơn mọi năm nên sản vật cũng phong phú. Từ hơn 1 tháng trước, ngư dân từ khắp nơi về đây thả lưới, giăng câu, đặt lọp… Hầu hết các loại tôm, cá, cua,… sau khi đánh bắt đều được bán ở các chợ nơi đây.
Đặc biệt, ở chợ Khánh An còn nổi tiếng là nơi “tập kết” ốc đồng mùa lũ. Đây không chỉ là chợ đầu mối phân phối các loại ốc đồng (ốc bươu, ốc lác, ốc gạo…) cho các chợ, mà việc buôn bán ốc còn giải quyết việc làm cho hàng chục lao động địa phương.
Anh Diệp - một chủ vựa ốc có tiếng ở chợ Khánh An cho biết, mỗi ngày các vựa ốc ở đây thu mua khoảng 4 - 5 tấn ốc đồng, chủ yếu từ Campuchia qua. Sau đó, sẽ phân loại rồi vận chuyển đi các chợ thuộc các tỉnh lân cận và Thành phố Hồ Chí Minh.
Người dân phường Thới Sơn (tỉnh An Giang) băng đồng hái bông súng "ma" mùa nước nổi.
Trên bờ, ngoài chợ trung tâm xã, hầu như địa phương nào cũng có chưng 2 - 3 nhóm họp chợ vãng lai, những mớ cá đồng được người dân bày bán ngay trước nhà. Ngoài ra, còn có xe đẩy chất đầy thịt, cá, rau củ quả… như một “chợ di động”. Người dân không cần đi đâu xa, vẫn có thể mua được thức ăn tươi ngon cho bữa cơm hàng ngày.
Mùa này về vùng đầu nguồn biên giới An Giang, chỉ vài chục ngàn đồng là có ngay bữa ăn ngon lành, nồi canh chua cá linh với vài món mặn, món xào… đậm đà hương vị miền Tây sông nước. Cá, tôm, rau đồng… được bán với giá rất bình dân, nhưng đây lại là “đặc sản” cho những người ở “phố thị” muốn tìm về với đồng ruộng, thiên nhiên. Cùng với đó là vô vàn món ngon từ sản vật mùa lũ, như: lươn, rắn, ốc, ếch, cua đồng… được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn, say lòng thực khách.