Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm lan tỏa làn điệu dân ca ví giặm

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tâm hát dân ca ví, giặm. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN
Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tâm hát dân ca ví, giặm. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN

Với niềm đam mê và tình yêu sâu sắc dành cho văn hóa dân tộc, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm (xã Thanh Lĩnh, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An) đã dành nhiều tâm huyết trong việc lưu giữ, bảo tồn, lan tỏa đến bạn bè trong và ngoài tỉnh làn điệu hát dân ca ví giặm của vùng đất Nghệ Tĩnh.

Duyên nợ với dân ca ví giặm

Bà Nguyễn Thị Tâm sinh ra và lớn lên trong một gia đình ở thôn Hạ Sơn, xã Thanh Lĩnh - cái nôi của nghệ thuật hát dân ca ví giặm - Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại, lại thừa hưởng tình yêu hát dân ca từ người mẹ của mình, bởi thế mà chất ví giặm đã "ngấm" vào người nghệ nhân ấy tự bao giờ.

“Từ nhỏ, tôi đã theo mẹ cùng Đoàn văn công của Tỉnh đội đi khắp nơi biểu diễn, thức cùng những canh hát thâu đêm suốt sáng, để rồi đến năm 15 tuổi, gần như tôi đã thuộc hết các làn điệu và trở thành người trẻ tuổi nhất của đoàn”, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm chia sẻ.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm lan tỏa làn điệu dân ca ví giặm ảnh 1Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tâm bên những giải thưởng mà bà đã đạt được trong hơn 40 năm gắn bó với dân ca ví, giặm. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN

Khi đất nước có chiến tranh, lễ hội nhiều nơi không được tổ chức nhưng mạch nguồn hát dân ca ví giặm ở Thanh Lĩnh vẫn được duy trì. Hàng ngày, nghệ nhân Tâm cùng mọi người trong phường hát ví vẫn truyền dạy cho nhau khi bên giếng nước, lúc trên cánh đồng. Sân khấu thời đó rất đơn giản, có khi là những phuy dầu xếp lại với nhau rồi trải ván lên nhưng mọi người vẫn biểu diễn say sưa. Tiếng lành đồn xa, mỗi khi họ biểu diễn, người dân ở các xã khác đến xem rất đông. Sau đó, họ còn đi biểu diễn ở nhiều xã với nhiều vở diễn nổi tiếng như vở Tần Thị Hương Liên, vở cô gái xứ Nghệ…Những vở diễn ngày đó luôn truyền tải những thông tin để đem đến niềm vui trong lao động, niềm tin về chiến thắng, về ngày hòa bình, thống nhất đất nước.

Ngoài 20 tuổi, nghệ nhân Nguyễn Thị Tâm lập gia đình. Lấy nhau 7 năm và có với nhau 3 người con nhưng thực chất thời gian vợ chồng ở gần nhau vẻn vẹn có 60 ngày. Năm 1979, bà Tâm nhận được tin chồng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ tại chiến trường biên giới phía Bắc. “Lúc đó, hai con tôi còn nhỏ, đứa thứ ba chỉ là bào thai được 3 tháng, tôi còn chưa kịp báo với chồng. Nhận được tin chồng mất, như sét đánh ngang tai, mẹ con tôi thực sự không biết bấu víu vào đâu”, bà Tâm xúc động nhớ lại.

Khó khăn chồng chất khó khăn, trong nỗi khổ cùng cực, đôi khi tưởng chừng không thể qua nổi, bà Tâm lại nghĩ đến các con và chỉ suy nghĩ đơn giản phải làm sao để con không phải khổ, để các con được học hành. Bà phấn đấu không mệt mỏi, không có thời gian để tủi thân, yếu lòng. Từ bỏ nghề giáo, bà phải bươn chải đủ nghề để kiếm sống, nuôi các con ăn học nên người.

“Đến nay, các con tôi đều đã ổn định cuộc sống, có của ăn, của để. Tôi đã có cháu nội, cháu ngoại và năm nay 70 tuổi đã có chắt ngoại đầu tiên. Tôi rất hạnh phúc bởi các con tôi đều có hiếu. Thường ngày, tôi vẫn dạy các con, sống có đức để có hậu, mỗi ngày hãy nhìn về những việc mình đã làm, nếu sai, phải sửa, sống thật thà, chăm chỉ lao động”, bà Tâm hãnh diện nói.

Trong những ngày tháng khó khăn, bà Tâm vẫn dành thời gian cho âm nhạc, cho dân ca ví, giặm xứ Nghệ. Dân ca ví giặm như nguồn sống, cân bằng cảm xúc cho bà mỗi lúc chông chênh, chỉ cần có một hội diễn, chương trình mà xã, huyện tổ chức, bà đều hăng hái tham gia.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm lan tỏa làn điệu dân ca ví giặm ảnh 2Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tâm là 1 trong 3 nghệ nhân ở Nghệ An được chọn in trong cuốn sách ảnh vinh danh 11 di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam được Unesco vinh danh. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN

Không chỉ hát, đến năm 2000, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm bắt đầu viết lời mới trên các làn điệu dân ca cũ, bà đã viết kịch bản, dàn dựng chương trình cho hàng chục vở diễn. Nay đã ngoài 70 tuổi, nhưng gần như tháng nào, bà cũng dựng 1, 2 vở và đảm nhiệm toàn bộ phần kịch bản.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm không nhớ mình đã viết được bao nhiêu tác phẩm, gần đây nhất là tiểu phẩm cho cuộc thi Nhà nông đua tài, viết về vấn đề kế hoạch hóa gia đình, xây dựng nông thôn mới, phòng, chống ma túy, an toàn giao thông...

“Tôi nghĩ mình may mắn có năng khiếu và gặp được những người thầy lớn của mình, đó là mẹ tôi, đó là Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Trọng Đổng. Chính họ là người đã giúp tôi những nền tảng đầu tiên để tôi có thể hiểu tường tận, nhuần nhuyễn các làn điệu dân ca ví, giặm xứ Nghệ và sau đó tôi chỉ cần dựa trên những làn điệu có sẵn để lồng ghép các nội dung tuyên truyền. Muốn viết hay, người viết cũng cần phải có cảm xúc, đặt mình vào trong từng hoàn cảnh để có thể truyền tải được hết ý tưởng”, bà Nguyễn Thị Tâm tâm sự.

Nỗ lực gìn giữ nét văn hóa truyền thống

Cùng với Nghệ sỹ Nhân dân Hồng Lựu, Nghệ nhân Ưu tú Trọng Đổng, nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm là một trong ba người được chọn giới thiệu trong cuốn sách ảnh vinh danh 11 Di sản Văn hóa phi vật thể Việt Nam được UNESCO vinh danh. Vừa sưu tầm, biểu diễn, sáng tác, truyền nghề, nghệ nhân Nguyễn Thị Tâm cho rằng, không chỉ riêng bà mà tất cả những ai biết hát dân ca ví, giặm đều phải biết truyền dạy lại cho thế hệ trẻ để gìn giữ lại di sản của cha ông ta để lại. Cá nhân bà đã từng đi dạy ở trường mầm non, tiểu học. Mỗi lúc đứng trên bục giảng truyền dạy cho các em nhỏ mang lại cho bà cảm giác rất khó tả, lâng lâng vui sướng, nhất là khi các em hát đúng, hát hay bà cảm nhận được rằng mình đã thành công.

“Trong những việc tôi đã làm, điều trăn trở nhất đó là phải gìn giữ được truyền thống của ông cha ta để lại là hát dân ca, hát ví giặm. Vì vậy, tâm nguyện của tôi là gìn giữ được truyền thống đó và muốn vậy không những bản thân mà tất cả mọi người đều có trách nhiệm lan tỏa ví, giặm đến muôn thế hệ sau. Đó là cách chúng ta bảo tồn và phát huy Di sản Văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận”, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm trăn trở.

Với mong muốn những làn điệu dân ca không bị mai một, đều đặn vào các ngày thứ Bảy, Chủ nhật hằng tuần, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm lên lớp truyền dạy hát dân ca ví giặm cho các thế hệ. Học trò của bà thuộc nhiều lứa tuổi, không chỉ có các em thiếu nhi mà còn có cả những người trung và cao tuổi. Hòa mình vào điệu ví, trong lớp học mỗi cuối tuần của bà gần như không còn khoảng cách tuổi tác.

Như nhiều nghệ nhân khác, cách truyền dạy hát ví giặm của nghệ nhân Nguyễn Thị Tâm cũng theo lối truyền khẩu. Nghĩa là, nghệ nhân sẽ hát, múa từng điệu ví giặm làm mẫu trước, học trò xem và tập theo.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm lan tỏa làn điệu dân ca ví giặm ảnh 3Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Thị Tâm hát dân ca ví, giặm. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN

Bà Tâm chia sẻ, hát ví giặm vừa dễ lại vừa khó học. Dễ là bởi giai điệu hát ví giặm mộc mạc, giản dị và dễ thể hiện... Ví giặm giàu chất truyền thống, mang đậm chất phương ngữ, thổ ngữ của vùng miền. Chính vì vậy hát ví, giặm không đòi hỏi cầu kỳ về không gian, thời gian, điều kiện diễn xướng; cũng không cần phải có nhạc cụ, đạo cụ hoặc trang phục phức tạp, mà vẫn có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng và theo thời gian. Một trong những nét nổi bật của hát ví, giặm là luôn mang tính giáo dục sâu sắc, đi thẳng vào vấn đề cần đề cập, góp phần vào việc giáo huấn con người về các phương diện đạo đức, luân lý, tình yêu thương con người, lòng nhân ái…, hướng con người tới chân thiện mỹ.

“Bằng tình yêu ví giặm, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Thị Tâm đã dành cả cuộc đời, tâm huyết để duy trì, bảo tồn và phát triển bộ môn nghệ thuật hát ví giặm. Không chỉ sống với đam mê của riêng mình, bà còn tổ chức các lớp học để truyền dạy những câu ca điệu ví cho thế hệ trẻ. Hơn 40 năm gắn bó với câu hò điệu ví, bà Tâm là một trong những người tham mưu cho Trung tâm Văn hóa huyện Thanh Chương thành lập nhiều câu lạc bộ dân ca trên địa bàn, trong đó có Câu lạc bộ dân ca ví giặm xã Thanh Lĩnh, do nghệ nhân Nguyễn Thị Tâm làm Chủ nhiệm”, ông Nguyễn Thành Ngân - Chủ tịch Hội Dân ca ví giặm Sông Lam chia sẻ.

Bích Huệ

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.