Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Dân tộc Bru-Vân Kiều

Tên tự gọi: Có người cho Bru là tên tự gọi

Tên gọi khác: Bru, Vân Kiều.

Nhóm địa phương: Vân Kiều, Trì, Khùa, Ma Coong.

Dân số: 74.506 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).

Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc nhóm ngôn ngữ Môn- Khơ Me (ngữ hệ Nam Á), gần gũi với tiếng Tà Ôi, Cơ Tu. Chữ viết mới hình thành theo cách phiên âm bằng chữ cái Latinh. Giữa các nhóm có một số từ vựng không giống nhau.

Lịch sử: Họ thuộc số dân cư được coi là có nguồn gốc lâu đời nhất ở vùng Trường Sơn.

Hoạt động sản xuất: Canh tác rẫy, trồng lúa là chính; nông cụ đơn giản: rìu, dao quắm, gậy trỉa, cái nạo cỏ có lưỡi cong. Cách thức sản xuất: phát rừng, đốt, rồi chọc lỗ gieo hạt giống, làm cỏ, tuốt lúa bằng tay; đa canh - xen canh trên từng đám rẫy kéo dài hàng năm từ tháng 3 đến tháng 10. Ngoài trồng các giống lúa tẻ, nếp, còn trồng sắn, bầu, chuối, cà, dứa, khoai mía v.v... Rừng và sông suối cung cấp nhiều thức ăn cùng nguồn lợi khác. Chăn nuôi trâu (về sau có cả bò), lợn, gà, chó là phổ biến.

Nghề thủ công không phát triển. Quan hệ trao đổi hàng hoá chủ yếu với người Việtngười Lào.

Ăn: Người Bru-Vân Kiều thích các món nướng. Canh thường nấu lẫn rau với gạo và cá hoặc ếch nhái. Họ ăn cơm tẻ thường ngày; khi lễ hội, cơm nếp nấu trong ống tre tươi; quen ăn bốc, uống nước lã, rượu cần (nay rượu cất là thông dụng). Nam nữ đều hút thuốc lá, tẩu bằng đất nung hoặc làm từ cây le.

Mặc: Theo phong tục, nam đóng khố, nữ mặc váy, còn áo không có tay, mặc chui đầu. Vải chủ yếu mua ở Lào. Y phục kiểu người Việt thời nay đã trở thành phổ biến, tập quán mặc váy vẫn được bảo lưu. Trước kia thường dùng vỏ cây rừng đập dập lấy xơ để che thân. Ðồ trang sức thường đeo là các loại vòng ở cổ, tay, khuyên tai. Xưa đàn ông, đàn bà đều búi tóc, riêng thanh nữ búi lệch tóc về phía bên trái, khi đã có chồng tóc được búi trên đỉnh đầu.

: Người Bru-Vân Kiều sống ở vùng Trường Sơn - Tây Nguyên thuộc miền tây các tỉnh Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế, Quảng Bình. Mỗi làng là một điểm cư trú quần tụ. Mỗi gia đình có nhà riêng, ở nhà sàn, bếp lửa bố trí ngay trên sàn nhà, kiêng nằm ngang sàn. Nhóm Trì, Khùa, Ma Coong nhà thường ngăn thành buồng làm chỗ ngủ riêng cho vợ chồng gia chủ, cho bố mẹ già (nếu có), cho con đã lớn.

Phương tiện vận chuyển: Người Bru-Vân Kiều dùng các loại gùi, đeo gùi sau lưng, 2 quai gùi quàng vào đôi vai. Chiếc gùi gắn bó khăng khít với mỗi người như hình với bóng, là vật dụng vận tải đa năng.

Quan hệ xã hội: Dân làng thuộc các dòng họ khác nhau, cùng sinh sống trên một địa vực, trong đó đất trồng trọt thuộc về từng gia đình, kể cả khi bỏ hoá. Người "già làng" có vai trò quan trọng đối với đời sống của làng. Sự giàu-nghèo hình thành, nhưng hầu hết các hộ trong làng tương đối khác biệt nhau. Tài sản được xác định bằng chiêng, cồng, ché, nồi đồng, trâu v.v...

Hiện tượng người bóc lột người không phổ biến.

Cưới xin: Cô dâu về ở đằng nhà chồng, nhà trai tổ chức cưới vợ cho con và phải biếu đồ sính lễ cho nhà gái, trong đó có thanh kiếm và thường cả chiếc nồi đồng nữa. Sau lễ cưới, đôi vợ chồng còn phải làm "lễ cưới" lần thứ 2 khi có điều kiện về kinh tế, gọi là lễ Khơi, để người vợ chính thức được coi là thành viên dòng họ nhà chồng.

Theo tục lệ, việc con trai cô lấy con gái cậu được khuyến khích, việc kết hôn giữa vợ goá với anh hoặc em chồng cũng như giữa chồng goá với chị hoặc em vợ đều được chấp thuận và khi dòng họ A đã gả con gái cho dòng họ B thì dòng họ B không gả con gái cho dòng họ A nữa.

Sinh đẻ: Phụ nữ khi mang thai kiêng ăn thịt các con vật sa bẫy, không bước qua cây nằm ngang đường v.v... Họ đẻ con tại nhà, có bà mụ vườn đỡ đẻ. Trẻ sơ sinh được đặt tên sau vai ba tháng, phải tránh trùng với tên của người đã khuất trong dòng họ, nhưng thường các tên trong nhà được đặt cùng vần nhau.

Ma chay: Tử thi ở nhóm Vân Kiều được đặt năm ngang sàn nhà, chân hướng về phía cửa sổ, ở các nhóm Khùa và Ma Coong thì tử thi được đặt dọc sàn, chân hướng về phía cửa chính. Sau 2-3 ngày mới đưa ma, chôn người chết vào bãi mộ chung của làng.

Quan tài gỗ đẽo độc mộc, gồm hòm và nắp; xưa kia có nơi người chết được bó trong vỏ cây hoặc tấm đan bằng giang, nứa. Chọn đất đào huyệt theo cách dùng trứng gà thả rơi, vỡ trứng là được. Tang gia trước khi mai táng mỗi ngày cúng cơm đặt thức ăn vào miệng tử thi 3 lần (sáng, trưa, tối), khi chôn cất phải dành phần cho người chết nhiều thứ từ đồ mặc đến vật dụng thông thường và cả giống mía, ngô, khoai môn, v.v...

Thờ cúng: Người Bru-Vân Kiều chú trọng thờ cúng tổ tiên. Theo họ, hiện thân của "linh hồn" các thân nhân quá cố là những mảnh nồi, mảnh bát v.v... đặt trong chòi nhỏ dựng riêng. Có nơi thờ cúng cả thần bản mệnh: mỗi người trong gia đình có một chiếc bát đặt chung trên bàn thờ tại nhà. Người ta rất tin và các "thần linh" (Yang): thần lúa, thần bếp lửa, thần núi, thần đất, thần sông nước v.v... Ma gia đình đằng vợ (Yang cu gia) cũng được con rể thờ cúng.

Lễ tết: Người Bru-Vân Kiều có nhiều lễ cúng khác nhau trong quá trình canh tác lúa rẫy nhằm cầu mùa, gắn với các khâu, phát, trỉa và thu hoạch. Ðặc biệt lễ thức trước dịp trỉa lúa diễn ra như một ngày hội của dân làng. Trong một đời người, mỗi người cũng có hàng loạt nghi lễ cúng quải về bản thân mình: khi ra đời, lúc đau ốm, khi qua đời, lúc thành hôn v.v... Lễ cúng có đâm trâu là lễ trọng nhất. Tết đến từng làng sớm muộn khác nhau, nhưng đều vào thời gian sau kỳ tuốt lúa.

Lịch: Họ căn cứ vào mặt trăng để định ra các ngày và tên ngày trong tháng. Quan niệm có những ngày tốt (nhất là mùng 4, 7, 9) và những ngày xấu (nhất là 30 và mùng 1). Mỗi năm, lịch nông nghiệp Bru-Vân Kiều gồm 10 tháng, tiếp đến thời kỳ nghỉ ngơi, chơi bời trước khi bước vào mùa rẫy mới.

Văn nghệ: Người Bru-Vân Kiều có nhiều truyện cổ được truyền miệng, kể về sự tích các dòng họ, nguồn gốc dân tộc, về đề tài người mồ côi v.v... Có các điệu hát như: Oát là loại hát đối đáp giao duyên. Prdoak là hát chúc vui, chúc tụng khi có việc mừng. Xươt là hát vui trong các sinh hoạt vui đùa đông người. Roai tol, Roai trong là loại hát kể lể nặng nề, oán trách. Adâng kon là hát ru trẻ con. Trong đám ma và lễ hội đâm trâu thường có múa kết hợp với hát. Nhạc cụ phổ biến là: cồng, chiêng, đàn Achung, Plư, Ta-lư, kèn Amam, Ta-ral, khèn Pi, nhị, đàn môi, trống, sáo...

Theo cema.gov.vn

Dân tộc Bru-Vân Kiều

Có thể bạn quan tâm

Festival mùa đông Bắc Hà mang đến nhiều trải nghiệm độc đáo

Festival mùa đông Bắc Hà mang đến nhiều trải nghiệm độc đáo

Từ ngày 14-23/11, Festival mùa đông “Sắc màu cao nguyên” diễn ra tại xã Bắc Hà, tỉnh Lào Cai với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch đặc sắc, mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo của mùa đông vùng cao.
Festival nhằm giới thiệu, quảng bá các sản phẩm du lịch mùa đông đặc sắc của vùng cao Bắc Hà, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Giữa không gian núi rừng Điện Biên, lực lượng người có uy tín từ lâu giữ vai trò quan trọng trong cộng đồng. Am hiểu phong tục, tiếng nói địa phương, họ là cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với người dân một cách gần gũi và thuyết phục.

Thắp sáng tri thức miền biên viễn

Thắp sáng tri thức miền biên viễn

Hơn 60 năm trước, đồng bào Rục đã được chính quyền và Bộ đội Biên phòng vận động rời hang đá, về định cư, bắt đầu hành trình hòa nhập với cộng đồng. Đến nay, thách thức lớn nhất vẫn là xóa bỏ mù chữ để bà con có thể biết đọc, biết viết, góp phần nâng cao kiến thức, phát triển sản xuất, tạo sinh kế bền vững.

Nỗ lực duy trì bữa ăn bán trú cho học sinh vùng khó Quảng Ngãi

Nỗ lực duy trì bữa ăn bán trú cho học sinh vùng khó Quảng Ngãi

Trường Trung học Cơ sở Măng Cành, xã Măng Đen, tỉnh Quảng Ngãi có 177 học sinh nhưng chỉ có 65 em được hưởng chế độ bán trú. Do điều kiện khó khăn về kinh tế cũng như hạ tầng giao thông, việc không được hưởng bán trú khiến công tác duy trì sĩ số gặp nhiều khó khăn. Nhà trường đã kêu gọi các nhà hảo tâm cùng đồng hành để hỗ trợ cho các em còn lại được ăn bán trú; thậm chí, nhiều em nhà xa sẽ được bố trí để ở nội trú trong trường.

Nguồn vốn tín dụng 'cứu cánh' cho người nghèo ở Quảng Ngãi

Nguồn vốn tín dụng 'cứu cánh' cho người nghèo ở Quảng Ngãi

Khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn vay là trở ngại để người dân miền núi Quảng Ngãi thoát nghèo. Thấu hiểu được điều đó, những năm qua, tính dụng chính sách xã hội đã đồng hành và đang trở thành chiếc phao cứu sinh cho người dân nghèo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Đồng bào K’Ho xây dựng cà phê OCOP trên cao nguyên Langbiang

Đồng bào K’Ho xây dựng cà phê OCOP trên cao nguyên Langbiang

Năm 2022, thương hiệu cà phê Chư Mui được ông Ha Hoang ở phường Langbiang – Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng sáng lập và liên kết với 7 hộ dân địa phương để sản xuất và chế biến theo hướng hữu cơ với tổng diện tích gần 15 ha, thu nhập bình quân gần 500 triệu đồng/ha/năm.

Khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp đầu tiên tại Lạng Sơn

Khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp đầu tiên tại Lạng Sơn

Ngày 9/11, tại Khu tái định cư Pắn Pé, thôn Hợp Thành, xã Khuất Xá, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức khởi công xây dựng công trình Trường phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học và Trung học cơ sở Khuất Xá. Đây là công trình đầu tiên trong tổng số 11 trường phổ thông nội trú liên cấp vùng biên giới tỉnh Lạng Sơn sẽ được thực hiện từ nay đến năm 2027.

Nan giải nguồn nhân lực dạy tiếng Anh ở vùng khó Điện Biên

Nan giải nguồn nhân lực dạy tiếng Anh ở vùng khó Điện Biên

Năm học 2025-2026, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên tiếp tục đối mặt với tình trạng thiếu hụt giáo viên tiếng Anh. Thực trạng này không chỉ gây áp lực lớn cho đội ngũ đang giảng dạy mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc triển khai hiệu quả Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 tại nhiều trường vùng khó.

Đưa bản sắc văn hóa vào trường học

Đưa bản sắc văn hóa vào trường học

Tại Trường Tiểu học Thái Phiên, phường Ea Kao, tỉnh Đắk Lắk, chuyên đề “Nghề dệt vải thổ cẩm của đồng bào Ê Đê - Tây Nguyên” được chọn là nội dung giáo dục địa phương tiêu biểu trong năm học này.

Mang dịch vụ công đến gần với người dân

Mang dịch vụ công đến gần với người dân

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, phường Thảo Nguyên, tỉnh Sơn La, đã triển khai mô hình “Ngày Chủ nhật hành động - Mang dịch vụ công đến tổ dân phố” gắn với việc thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”. Mô hình đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của người dân.

Nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên không gian mạng

Nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên không gian mạng

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã chủ động ứng dụng không gian mạng trong công tác tuyên truyền, giúp chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến gần hơn với người dân, góp phần nâng cao nhận thức và lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng.

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Được mệnh danh là “Sa Pa thứ hai” của vùng Tây Bắc, Cao nguyên Sìn Hồ (Lai Châu) không chỉ hấp dẫn bởi khí hậu mát mẻ quanh năm và cảnh quan hùng vĩ, mà còn là nơi lưu giữ nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc Mông, Dao. Những năm gần đây, xã Sìn Hồ đã và đang khai thác hiệu quả tiềm năng phát triển du lịch gắn với bảo tồn thiên nhiên và bản sắc văn hóa, từng bước đưa du lịch trở thành hướng phát triển kinh tế bền vững của địa phương.

Nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm ở nông thôn

Nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm ở nông thôn

Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải (xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên) là một trong những điển hình về công tác bảo tồn di sản sống gắn với phát triển kinh tế tuần hoàn ở vùng nông thôn Việt Nam. Đến đây, du khách sẽ được trải nghiệm cuộc sống vùng nông thôn tươi đẹp của văn hóa người Tày; trải nghiệm cuộc sống hằng ngày với các hoạt động như làm thuốc nam, nấu rượu, xay thóc, giã gạo, chơi đàn tính và các trò chơi dân gian…

Nhân rộng mô hình bản sáng vùng biên

Nhân rộng mô hình bản sáng vùng biên

Thời gian qua, Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp với chính quyền địa phương xây dựng mô hình “Bản sáng vùng biên”. Sau hơn 1 năm thực hiện, 11 bản khó khăn tại khu vực biên giới Thanh Hóa đã phát huy được nội lực, nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo.

Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Lào ở Điện Biên

Gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Lào ở Điện Biên

Điện Biên là địa phương có đông đồng bào dân tộc Lào sinh sống, với những nét văn hóa đặc trưng được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Bằng tình yêu và niềm tự hào dân tộc, cộng đồng người Lào nơi đây vẫn đang bền bỉ bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc.

Nỗi lo mất an toàn trên tuyến đường độc đạo liên bản có gần 200 điểm sạt lở

Nỗi lo mất an toàn trên tuyến đường độc đạo liên bản có gần 200 điểm sạt lở

Dù đã qua mùa mưa nhưng tuyến đường độc đạo liên bản, nối trung tâm xã Tủa Sín Chải với các bản Thành Chử, Tỉa Khí, Phi Én của tỉnh Lai Châu vẫn còn gần 200 điểm sạt lở lớn, nhỏ chưa được khắc phục. Điều này khiến hoạt động thường ngày của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Chống sạt lở, đảm bảo an toàn cho người dân vùng biên giới

Chống sạt lở, đảm bảo an toàn cho người dân vùng biên giới

Từ năm 2019, thôn Z’Lao thuộc xã Tây Giang đã được chính quyền tỉnh Quảng Nam cũ tổ chức tái định cư với điện, đường, trường, trạm kiên cố. Nhưng do là thôn có vị trí xa nhất xã, lại nằm cô lập bên bờ hồ thủy điện A Vương nên tuyến đường nối thôn với trung tâm xã rất quan trọng. Tuy nhiên, trong mùa mưa bão, trên tuyến đường này lại xuất hiện nhiều điểm sạt lở, gây nguy hiểm cho người dân khi đi lại, cũng như nguy cơ bị chia cắt.

Khơi lại mùa nước lành

Khơi lại mùa nước lành

Sau trận lũ lớn, hàng trăm hộ dân ở xã Tiên Lục (Bắc Ninh) rơi vào cảnh trắng tay, mất kế sinh nhai. Không chỉ hỗ trợ trước mắt, nhiều tổ chức, cá nhân đã chung tay khơi lại sinh kế bền vững giúp người dân vượt khó, từng bước làm chủ cuộc sống trên chính mảnh đất quê hương mình.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Tháp Bà Pô Nagar

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp của Tháp Bà Pô Nagar

Tháp Bà Pô Nagar ở phường Bắc Nha Trang - một công trình mang đậm dấu ấn lịch sử, kiến trúc và tâm linh, thể hiện sự giao thoa văn hóa giữa hai dân tộc Chăm - Việt. Nơi đây là điểm đến nổi tiếng thu hút hàng nghìn lượt du khách đến tham quan mỗi năm.

Chủ động ứng phó triều cường, bảo vệ vùng chuyên canh sầu riêng

Chủ động ứng phó triều cường, bảo vệ vùng chuyên canh sầu riêng

Trước tình hình triều cường diễn biến phức tạp, mực nước dâng cao hơn các năm trước, các địa phương trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, đặc biệt ở các xã chuyên canh sầu riêng như Hiệp Đức, Mỹ Thiện… khẩn trương triển khai các biện pháp gia cố các đoạn đê thấp, yếu nhằm bảo vệ vườn cây ăn trái cũng như sinh mạng cùng tài sản người dân.

Sáng tạo 'Thông tin Biên cương số' phục vụ nhân dân

Sáng tạo 'Thông tin Biên cương số' phục vụ nhân dân

Thực hiện Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tháng 4/2025, Đồn Biên phòng Bắc Xa, tỉnh Lạng Sơn đã sáng tạo triển khai mô hình “Thông tin biên cương số”. Đây không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn thể hiện sáng tạo, chủ động của lực lượng biên phòng trong công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật và giải quyết những khó khăn đặc thù của địa bàn miền núi biên giới.

Mưa lớn gây ảnh hưởng nặng tại Sơn La

Mưa lớn gây ảnh hưởng nặng tại Sơn La

Do ảnh hưởng của hoàn lưu áp thấp nhiệt đới suy yếu từ cơn bão số 11, từ sáng 6/10, trên địa bàn tỉnh Sơn La có mưa lớn gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân và giao thông đi lại của người dân...

'Kho vàng nghiến' và những người giữ rừng bằng trái tim

'Kho vàng nghiến' và những người giữ rừng bằng trái tim

Xóm Bo Trẳm (xã Ngổ Luông, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình trước đây) được bao bọc bởi một “tấm khiên xanh” khổng lồ, cùng núi đá tai mèo sừng sững của Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn-Ngổ Luông. Bức tranh thiên nhiên hùng vỹ ấy có quần thể 11 cây cây nghiến cổ thụ vững chãi, trầm mặc, trong số đó có những cây tuổi đời đã hàng nghìn năm và được công nhận là Cây di sản Việt Nam.