Nỗ lực truyền dạy đờn ca tài tử cho thế hệ trẻ

Tiết mục đờn ca tài tử của đơn vị huyện Cờ Đỏ tại Liên hoan Đờn ca tài tử thành phố Cần Thơ lần thứ 9, năm 2023. Ảnh: Trung Kiên - TTXVN
Tiết mục đờn ca tài tử của đơn vị huyện Cờ Đỏ tại Liên hoan Đờn ca tài tử thành phố Cần Thơ lần thứ 9, năm 2023. Ảnh: Trung Kiên - TTXVN

Nghệ thuật Đờn ca tài tử là tài sản vô giá của 21 tỉnh, thành phố phía Nam, được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đờn ca tài tử không chỉ có vai trò đặc biệt trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Nam Bộ mà còn góp phần quan trọng làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của dân tộc Việt Nam. Tại Cần Thơ - thủ phủ miền Tây Nam Bộ, việc gìn giữ, lưu truyền, phát huy di sản này đang được các nghệ nhân chung tay góp sức.

Nỗ lực truyền dạy đờn ca tài tử cho thế hệ trẻ ảnh 1Tiết mục đờn ca tài tử của đơn vị huyện Cờ Đỏ tại Liên hoan Đờn ca tài tử thành phố Cần Thơ lần thứ 9, năm 2023. Ảnh: Trung Kiên - TTXVN

Truyền dạy đờn ca tài tử miễn phí

Có mặt tại Trung tâm Văn hóa quận Ninh Kiều một tối cuối tuần, chúng tôi bị thu hút bởi thanh âm từ chiếc đờn kìm, xen kẽ là tiếng gõ nhịp của nhạc cụ song loan. Hòa điệu vào đó là những lời ca trong bản “Dạ cổ hoài lang" đến từ các học viên lớp học đờn ca tài tử do Nghệ nhân Ưu tú Ái Hằng đứng lớp. Đây là lớp học khá đặc biệt với “biên độ tuổi” của học viên khá rộng, từ vài tuổi đến hơn 70 tuổi.

Sinh năm 1978, đến năm 2015, cô Ái Hằng được công nhận là Nghệ nhân Ưu tú. Sự vinh danh này không chỉ dành cho những thành quả cô gặt hái được trong nghề mà còn là ghi nhận những đóng góp của cô cho quá trình truyền nghề. Gần 30 năm theo nghề thì phân nửa thời gian cô gắn bó với các lớp dạy đờn ca tài tử miễn phí cho cộng đồng. Các lớp này do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố phối hợp cùng các đơn vị liên quan tổ chức, cũng có những lớp do các câu lạc bộ đờn ca tài tử hoặc các nhóm mộ điệu tự tổ chức…

Bất kỳ ai có đam mê tìm hiểu, được học ca tài tử, Ban tổ chức các lớp học đều chào đón gia nhập, trong đó những bạn trẻ, đặc biệt các em nhỏ là đối tượng được ưu ái nhiều nhất. Nghệ nhân Ưu tú Ái Hằng cho rằng, ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, của các trò chơi ảo trên mạng, các em nhỏ dễ bị cuốn theo. Ngày càng ít những bạn nhỏ, bạn trẻ chịu tìm hiểu, theo học, đam mê các nghệ thuật truyền thống nói chung, đờn ca tài tử nói riêng. Do đó, những bạn đến với lớp học được coi là những hạt mầm, vừa để nuôi dưỡng phát triển, vừa để lan tỏa đến cộng đồng, để phong trào đờn ca tài tử ngày càng mở rộng trong nhịp sống hiện đại.

Đồng quan điểm với Nghệ nhân Ưu tú Ái Hằng, Nghệ nhân Nhân dân Trường Út chia sẻ, xuất phát từ trải nghiệm của bản thân, nhà nghèo, khao khát học đờn ca tài tử nhưng không có điều kiện. May mắn được thầy đờn Hai Long (thầy của những tài danh như Bạch Tuyết, Hùng Cường…) truyền nghề một cách tận tình và miễn phí mới có Nghệ nhân Nhân dân Trường Út ngày nay.

Nhớ công ơn đó của thầy, hơn 20 năm qua, Nghệ nhân Nhân dân Trường Út không thể nhớ mình đã đứng lớp bao nhiêu khóa học truyền dạy đờn ca tài tử. Học viên của “thầy” Trường Út có người đã “thất thập cổ lai hy”, lại có bé mới học Tiểu học… Nhờ sự dìu dắt “mát tay” của thầy, nhiều người đã thành danh, góp thêm tên tuổi vào bức tranh đờn ca tài tử đất Tây Đô, cũng như Đồng bằng sông Cửu Long.

Chị Nguyễn Thị Nhã Phương (ngụ tại quận Cái Răng), phụ huynh của hai bé cấp 1 và cấp 2 đang theo học lớp đờn ca tài tử do Nghệ nhân Ưu tú Ái Hằng đứng lớp cho biết, ba mẹ con chị đã theo học hơn 2 năm, từ khi bé nhỏ mới 5 tuổi. Chị nhận thấy đam mê của các con khi thấy bé chăm chú nghe và hát theo các tiết mục đờn ca tài tử trên ti vi. Biết thông tin thành phố mở lớp truyền dạy đờn ca tài tử miễn phí, chị đã đều đặn chở các con đến học.

Đáp lại đam mê của học viên, sự tận tụy của phụ huynh, các nghệ nhân, nghệ sĩ dù bận trăm công nghìn việc vẫn luôn nỗ lực hết mình để bám lớp.

Nỗ lực truyền dạy đờn ca tài tử cho thế hệ trẻ ảnh 2Nghệ nhân Ưu tú Kiều Nga, Phó Giám đốc Nhà hát Tây Đô, truyền dạy nghệ thuật đờn ca tài tử cho học viên. Ảnh: Đài Phát thanh và Truyền hình Thành phố Cần Thơ

Để thế hệ trẻ tỏa sáng cùng đờn ca tài tử

Bên cạnh việc truyền nghề từ các lớp học đờn ca tài tử, các nghệ nhân, nghệ sĩ còn nỗ lực mở rộng các sân chơi cho học viên. Nghệ nhân Ưu tú Kiều Nga - Phó Giám đốc Nhà hát Tây Đô cho biết, sau một thời gian giảng dạy, truyền nghề cho học viên, tùy theo khả năng của các học viên, giảng viên sẽ đưa các em đi biểu diễn, giao lưu. Những học viên có năng khiếu nổi trội sẽ được tham gia các cuộc thi trong và ngoài khu vực cùng các giảng viên.

Hiện tại, các hoạt động này mang lại hiệu quả khá khả quan khi được lồng ghép vào các chương trình xúc tiến du lịch của thành phố. Tại các điểm du lịch trọng điểm như Bến Ninh Kiều, Chợ nổi Cái Răng…thường xuyên có các chương trình đờn ca tài tử, giao lưu cùng du khách vừa mang đến sự thú vị, mới mẻ cho du khách, vừa là cơ hội để các học viên trau dồi khả năng của mình.

Giảng viên còn kết nối cùng các trường học để đưa đờn ca tài tử vào hoạt động câu lạc bộ năng khiếu, trải nghiệm ngoại khóa… “Vừa qua, Nhà hát Tây Đô phối hợp cùng Trường Đại học FPT Cần Thơ tổ chức lớp năng khiếu đờn ca tải tử. Tổng kết lớp học, ai cũng rất hào hứng để được biểu diễn tiết mục của mình. Đó là tín hiệu rất vui cho nỗ lực phát triển phong trào đờn ca tài tử của Cần Thơ nói riêng, ở Đồng bằng sông Cửu Long nói chung”, Nghệ nhân Ưu tú Kiều Nga nhấn mạnh.

Theo Nghệ nhân Ưu tú Kiều Nga, để sự dìu dắt thế hệ trẻ trên hành trình khám phá, đam mê với bộ môn nghệ thuật truyền thống này, các nghệ nhân trước hết phải tự làm mới, sáng tạo ở cả ca từ lẫn cách truyền dạy và cách ứng dụng các nền tảng mạng xã hội được giới trẻ yêu thích.

Nghệ nhân Ưu tú Kiều Nga đang đẩy mạnh các hoạt động trên những nền tảng như TikTok, Facebook, Youtube…, từ đó các lớp học online cũng được triển khai. Có những video dạy online của chị thu hút trên 30.000 lượt xem và hàng chục ngàn bình luận, trong đó hầu hết các bạn trẻ đều bày tỏ sự yêu thích và mong muốn được theo học các lớp dạy đờn ca tài tử online của chị. Vì thế, dù công việc quản lý tại Nhà hát Tây Đô khá bộn bề, cộng với lịch diễn dày đặc nhưng chị vẫn cố gắng dành nhiều thời gian cho các lớp học, đặc biệt ưu tiên các lớp online vì có thể dạy cho số lượng khá lớn học viên mà không bị giới hạn về địa điểm.

Cùng quan điểm về tính tất yếu phải đổi mới trong biểu diễn, truyền dạy bộ môn nghệ thuật đờn ca tài tử, bàn rõ hơn về sự sáng tạo, Nghệ nhân Nhân dân Trường Út cho biết: Sáng tạo là sự bắt buộc đối với mỗi nghệ nhân. Bởi bối cảnh văn hóa – lịch sử nhiều thay đổi, thị hiếu của người xem cũng đổi. Ngày trước chúng tôi chơi đờn ca tài tử tùy hứng, ca mọi nơi mà không cần âm thanh, ánh sáng. Giờ thì nghiêng nhiều về nghệ thuật trình diễn, sân khấu hóa. Xưa chỉ ngồi một chỗ ca, giờ phải kết hợp diễn, biểu cảm khuôn mặt thì khán giả mới hào hứng đón nhận. Soạn giả cũng vậy, giờ phải viết lời hiện đại, phù hợp với cuộc sống chứ câu chữ hình ảnh ước lệ tượng trưng theo lối xưa thì khán, thính giả họ không chuộng. Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ không ngừng được sáng tạo nhờ tính “ngẫu hứng,” “biến hóa lòng bản” theo cảm xúc, trên cơ sở của 20 bài gốc (bài Tổ) và 72 bài nhạc cổ cho 4 điệu, gồm 6 bài Bắc (diễn tả sự vui tươi, phóng khoáng), 7 bài Hạ (dùng trong tế lễ, có tính trang nghiêm), 3 bài Nam (diễn tả sự an nhàn, thanh thoát) và 4 bài Oán (diễn tả cảnh đau buồn, chia ly).

Còn với Nghệ sĩ Ưu tú Ái Hằng để sáng tạo và dìu dắt thế hệ trẻ hiệu quả, nghệ nhân phải biết thay đổi linh hoạt tùy theo từng đối tượng học viên. Trên cơ sở đó có sự thiết kế giáo án, cũng như các hoạt động giao lưu biểu diễn phù hợp với mỗi nhóm học viên.

Nhận xét về những cống hiến của các nghệ nhân trong nỗ lực bảo tồn và phát triển bộ môn nghệ thuật truyền thống đờn ca tài tử, soạn giả Nhâm Hùng cho rằng, phong trào đờn ca tài tử thành phố Cần Thơ ngày càng có nhiều bước tiến khả quan. Để có được thành quả đó, là sự chung tay góp sức của rất nhiều thế hệ các nghệ sĩ, trong đó có sự cống hiến hết mình của Nghệ nhân Nhân dân Trường Út, các Nghệ nhân Ưu tú Trúc Linh, Kiều Nga, Ái Hằng… với tinh thần cống hiến tận tình, bền bỉ.

Ánh Tuyết

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.