Tây Bắc Bộ vài nét tổng quan

Tây Bắc Bộ vài nét tổng quan
Vùng Tây Bắc là vùng miền núi phía tây của miền Bắc Việt Nam, có chung đường biên giới với Lào và Trung Quốc. Vùng này có khi được gọi là Tây Bắc Bắc Bộ và là một trong 3 tiểu vùng địa lý tự nhiên của Bắc Bộ Việt Nam (2 tiểu vùng kia là Vùng Đông Bắc và Đồng bằng sông Hồng).

Không gian địa lý của vùng Tây Bắc hiện còn chưa được nhất trí. Một số ý kiến cho rằng đây là vùng phía nam (hữu ngạn) sông Hồng. Một số ý kiến lại cho rằng đây là vùng phía nam của dãy núi Hoàng Liên Sơn. Nhà địa lý học Lê Bá Thảo cho rằng vùng Tây Bắc được giới hạn ở phía đông bởi dãy núi Hoàng Liên Sơn và ở phía tây là dãy núi Sông Mã.

Đặc điểm địa hình

Địa hình Tây Bắc hiểm trở, có nhiều khối núi và dãy núi cao chạy theo hướng Tây Bắc-Đông Nam. Dãy Hoàng Liên Sơn dài tới 180 km, rộng 30 km, với một số đỉnh núi cao trên từ 2800 đến 3000 m. Dãy núi Sông Mã dài 500 km, có những đỉnh cao trên 1800 m. Giữa hai dãy núi này là vùng đồi núi thấp lưu vực sông Đà (còn gọi là địa máng sông Đà). Ngoài sông Đà là sông lớn, vùng Tây Bắc chỉ có sông nhỏ và suối gồm cả thượng lưu sông Mã. Trong địa máng sông Đà còn có một dãy cao nguyên đá vôi chạy suốt từ Phong Thổ đến Thanh Hóa, và có thể chia nhỏ thành các cao nguyên Tà Phình, Mộc Châu, Nà Sản. Cũng có các lòng chảo như Điện Biên, Nghĩa Lộ, Mường Thanh.

Lịch sử hình thành vùng Tây Bắc bắt đầu từ cách đây 500 triệu năm và đến bây giờ vẫn tiếp tục. Thuở ban đầu, vùng này là biển và chỉ có một số đỉnh ở dãy Hoàng Liên Sơn và dãy Sông Mã là nổi lên trên mặt biển. Biển liên tục rút ra xa rồi lại lấn vào suốt hàng trăm triệu năm. Trong quá trình ấy, đã có những sự sụt lún mạnh, góp phần hình thành các tầng đá phiến và đá vôi. Vào cuối đại Cổ sinh (cách đây chừng 300 triệu năm), dãy Hoàng Liên Sơn và dãy Sông Mã đã được nâng hẳn lên. Địa máng sông Đà lúc đó vẫn chìm dưới biển. Cho đến cách đây 150 triệu năm, chu kỳ tạo núi Indochina làm cho hai bờ địa máng từ từ tiến lại gần nhau, khiến cho trầm tích trong địa máng uốn lên thành những nếp uốn khổng lồ, đồng thời làm cho tầng đá vôi có tuổi cổ hơn lại trồi lên trên tầng đá phiến, tạo thành những cao nguyên đá vôi ngày nay. Trong quá trình tạo núi, còn có sự xâm nhập của macma. Kết quả là, vùng Tây Bắc được nâng lên với một biên độ đến 1000 mét.

Vì là địa máng, vùng vỏ rất động của trái đất, nên Tây Bắc là vùng có nguy cơ động đất cao nhất Việt Nam.

Khí hậu

Mặc dù nền khí hậu chung không có sự khác biệt lớn giữa các khu vực, nhưng sự biểu hiện của nó không giống nhau theo chiều nằm ngang và theo chiều thẳng đứng. Dãy núi cao Hoàng Liên Sơn chạy dài liền một khối theo hướng Tây Bắc - Đông Nam đóng vai trò của một bức trường thành ngăn không cho gió mùa đông (hướng đông bắc - tây nam) vượt qua để vào lãnh thổ Tây Bắc mà không bị suy yếu nhiều, trái với vùng Đông bắc có hệ thống các vòng cung mở rộng theo hình quạt làm cho các đợt sóng lạnh có thể theo đó mà xuống đến tận đồng bằng sông Hồng và xa hơn nữa về phía nam. Vì vậy, trừ khi do ảnh hưởng của độ cao, nền khí hậụ Tây Bắc nói chung ấm hơn Đông Bắc, chênh lệch có thể đến 2-3oC.

Ở miền núi, hướng phơi của sườn đóng một vai trò quan trọng trong chế độ nhiệt – ẩm, sườn đón gió (sườn đông) tiếp nhận những lượng mưa lớn trong khi sườn tây tạo điều kiện cho gió "phơn" (hay quen được gọi là "gió lào") được hình thành khi thổi xuống các thung lũng, rõ nhất là ở Tây Bắc.

Nhìn chung, trong điều kiện của trung du và miền núi, việc nghiên cứu khí hậu là rất quan trọng vì sự biến dạng của khí hậu xảy ra trên từng khu vực nhỏ. Những biến cố khí hậu ở miền núi mang tính chất cực đoan, nhất là trong điều kiện lớp phủ rừng bị suy giảm, và lớp phủ thổ nhưỡng bị thoái hoá. Mưa lớn và tập trung gây ra lũ nhưng kết hợp với một số điều kiện thì xuất hiện lũ quét; hạn vào mùa khô thường xảy ra nhưng có khi hạn hán kéo dài ngoài sức chịu đựng của cây cối.

Dân cư

Về cơ bản, vùng Tây Bắc là không gian văn hóa của dân tộc Thái, nổi tiếng với điệu múa xòe tiêu biểu là điệu múa xòe hoa rất nổi tiếng được nhiều người biết đến. Mường là dân tộc có dân số lớn nhất vùng. Ngoài ra, còn khoảng 20 dân tộc khác như Mông, Dao, Tày, Kinh, Nùng,...

Ai đã từng qua Tây Bắc không thể quên được hình ảnh những cô gái Thái với những bộ váy áo thật rực rỡ đặc trưng cho Tây Bắc. tây bắc là vùng có sự phân bố dân cư theo độ cao rất rõ rệt: vùng rẻo cao (đỉnh núi) là nơi cư trú của các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Mông - Dao, Tạng Miến,với phương thức lao động sản xuất chủ yếu là phát nương làm rẫy, phụ thuộc rất nhiều vào thiên nhiên; vùng rẻo giữa (sườn núi) là nơi cư trú của các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Môn - Khmer, phương thức lao động sản xuất chính là trồng lúa cạn, chăn nuôi gia súc và một số nghề thủ công; còn ở vùng thung lũng, chân núi là nơi sinh sống của các dân tộc thuộc nhóm ngôn ngữ Việt - Mường, Thái - Kadai, điều kiện tự nhiên thuận lợi hơn để phát triển nông nghiệp và các ngành nghề khác. sự khác biệt về điều kiện sinh sống và phương thức lao động sản xuất cũng gây ra sự khác biệt văn hóa rất lớn mặc dù văn hóa chủ thể và đặc trưng là văn hóa dân tộc Mường.
DTMN (Tổng hợp)

Có thể bạn quan tâm

Lũ bất ngờ tràn về, nhiều khu vực ở phường Bình Phước ngập trong biển nước

Lũ bất ngờ tràn về, nhiều khu vực ở phường Bình Phước ngập trong biển nước

Cơn mưa lớn kéo từ chiều 8/9 đến rạng sáng 9/9, kéo theo nước lũ bất ngờ tràn về gây thiệt hại nhiều tài sản, cây trồng của người dân sinh sống tại phường Bình Phước và xã Đồng Tâm, tỉnh Đồng Nai. Khu vực ngập nặng chủ yếu nằm 2 bên suối Rạt, giáp ranh giữa phường Bình Phước và xã Đồng Tâm, tỉnh Đồng Nai.

Triển khai Quy hoạch phát triển đô thị hơn 11.500 ha hai bên bờ sông Lô

Triển khai Quy hoạch phát triển đô thị hơn 11.500 ha hai bên bờ sông Lô

Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ vừa chỉ đạo quy hoạch phát triển đô thị hai bên bờ Sông Lô với diện tích hơn 11.500 ha. Động thái này đang mở ra viễn cảnh hình thành một không gian đô thị sinh thái, hiện đại, gắn với lợi thế ngã ba sông đặc trưng của Việt Trì. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức về quản lý, đồng bộ hạ tầng và bản sắc đô thị.

Khó giải phóng mặt bằng tuyến đường bộ ven biển tỉnh Đắk Lắk

Khó giải phóng mặt bằng tuyến đường bộ ven biển tỉnh Đắk Lắk

Tại Công điện số 131/CĐ-TTg ngày 11/8/2025, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương, trong đó có tỉnh Đắk Lắk, đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng hệ thống đường bộ ven biển. Dự án Tuyến đường bộ ven biển đoạn kết nối xã Tuy An Đông với phường Bình Kiến được khởi công từ năm 2025 nhưng đang gặp nhiều khó khăn về giải phóng mặt bằng.

Xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh và bền vững

Xây dựng tỉnh Sơn La phát triển xanh, nhanh và bền vững

Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, đồng bào các dân tộc tỉnh Sơn La luôn phát huy truyền thống yêu nước, tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm, cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân làm nên những thắng lợi vẻ vang. Đặc biệt, Sơn La đã góp phần quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lai Châu lần thứ XV

Góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lai Châu lần thứ XV

Ngày 9/9, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Lai Châu tổ chức Hội nghị chuyên đề đóng góp ý kiến vào các nội dung quan trọng của Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Tham dự có đại diện Vụ Địa phương I (Ban Tổ chức Trung ương), Vụ Địa phương I (Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), Vụ Địa bàn II (Ủy ban Kiểm tra Trung ương).

Nhiều học sinh được cứu thoát khỏi lũ ống ở Thàng Tín

Nhiều học sinh được cứu thoát khỏi lũ ống ở Thàng Tín

Do mưa lớn kéo dài, khoảng 1 giờ 30 phút ngày 9/9, trên địa bàn xã Thàng Tín, tỉnh Tuyên Quang đã xảy ra lũ ống cục bộ. Ngay trong đêm, bộ đội Biên phòng, chính quyền địa phương cùng các lực lượng, đoàn thể đã đưa 301 học sinh của Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Thàng Tín đến nơi tránh trú an toàn.

Đánh bắt 'lộc trời' mùa nước nổi

Đánh bắt 'lộc trời' mùa nước nổi

Đối với người dân Đồng bằng sông Cửu Long, nhất là các địa phương vùng đầu nguồn biên giới Tây Nam như An Giang, Đồng Tháp, mùa nước nổi (mùa lũ) về mang theo nhiều sản vật cá tôm nhưng thứ được bà con trông chờ hơn cả là cá linh non - một đặc sản trứ danh, riêng chỉ có ở miền Tây Nam Bộ.

Xử lý khẩn cấp tình trạng sạt lở bờ sông ở Tam Nông

Xử lý khẩn cấp tình trạng sạt lở bờ sông ở Tam Nông

Những ngày gần đây, do ảnh hưởng hoàn lưu bão số 5 kết hợp mưa lớn trên thượng nguồn, mực nước sông Thao và sông Đà dâng cao, dòng chảy xiết đã gây ra tình trạng sạt lở nghiêm trọng trên địa bàn xã Tam Nông, tỉnh Phú Thọ.

Mang trường mới về với vùng cao biên giới

Mang trường mới về với vùng cao biên giới

Trường Hà, một xã vùng cao biên giới của tỉnh Cao Bằng, nơi cuộc sống của đồng bào còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhiều năm qua, ngôi Trường Mầm non Sóc Hà, xã Trường Hà đã xuống cấp nghiêm trọng, trở thành nỗi lo canh cánh của biết bao thế hệ thầy cô và người dân nơi đây. Thiếu phòng học, thiếu phòng chức năng, sân chơi chật hẹp, tất cả đang ảnh hưởng trực tiếp đến việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục những mầm non tương lai của quê hương. Thế nhưng, trong khó khăn, vẫn luôn le lói những tia sáng của niềm tin và sự sẻ chia.

Xóa nhà tạm: Bài học từ sự đoàn kết và đồng thuận

Xóa nhà tạm: Bài học từ sự đoàn kết và đồng thuận

Tuyên Quang là tỉnh miền núi, vùng cao, biên giới còn nhiều khó khăn. Việc hoàn thành mục tiêu xóa nhà tạm, dột nát cho hơn 15.000 hộ dân không chỉ là nỗ lực lớn mà còn là một kỳ tích của cả hệ thống chính trị. Thành quả này thể hiện rõ sự quan tâm sâu sát của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Theo Bí thư Tỉnh ủy Tuyên Quang Hầu A Lềnh, sự đồng thuận, hưởng ứng của nhân dân là yếu tố quyết định thành công của chương trình.

An Giang: Thiên tai gây thiệt hại hơn 15,5 tỷ đồng

An Giang: Thiên tai gây thiệt hại hơn 15,5 tỷ đồng

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, thiên tai xảy ra trong 8 tháng qua đã gây nhiều thiệt hại cho các đị phương. Cụ thể, mưa lớn, dông lốc, sét đã làm 1 người chết (do sét đánh) trên địa bàn xã Bình Mỹ, 26 căn nhà đổ sập, 218 căn nhà tốc mái, 5 phương tiện đánh bắt thủy hải sản bị sóng lớn đánh chìm và nhiều thiệt hại tài sản khác của Nhà nước và nhân dân; ước giá trị thiệt hại về vật chất hơn 7,2 tỷ đồng.

Khẩn cấp đưa người dân bản Lở (Nghệ An) đến nơi an toàn

Khẩn cấp đưa người dân bản Lở (Nghệ An) đến nơi an toàn

Ngày 8/9, ông Nguyễn Hồng Tài, Chủ tịch UBND xã Tương Dương (Nghệ An) cho biết, trước nguy cơ sạt lở nghiêm trọng tại khu vực đồi đối diện Cầu treo Khe Ngậu, thuộc bản Lở, xã Tương Dương, tỉnh Nghệ An, chính quyền địa phương đã triển khai phương án khẩn cấp đưa các hộ dân sinh sống và kinh doanh dưới chân đồi đến nơi an toàn.

Đắk Lắk khẩn trương ứng phó với mưa lũ

Đắk Lắk khẩn trương ứng phó với mưa lũ

Tại tỉnh Đắk Lắk, mưa lớn từ chiều 5/9 đến nay đã làm nhiều khu vực trên địa bàn các xã Ia Lốp, Ia Rvê, Ea Rốk, Ea Bung, Tây Sơn… của tỉnh bị ngập sâu, chia cắt cục bộ, ảnh hưởng đến nhà dân và sản xuất. Chính quyền các địa phương cùng lực lượng chức năng đang khẩn trương triển khai các biện pháp ứng phó nhằm bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho nhân dân.

Sản lượng lúa thu hoạch tại An Giang đạt gần 6,5 triệu tấn

Sản lượng lúa thu hoạch tại An Giang đạt gần 6,5 triệu tấn

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, đến cuối tháng 8, tổng diện tích gieo trồng lúa năm 2025 của tỉnh gần 1,3 triệu ha, đạt 95,5 % kế hoạch gồm lúa vụ Mùa, Đông Xuân, Hè Thu và Thu Đông; trong đó, diện tích lúa đã thu hoạch 961.154 ha, sản lượng gần 6,5 triệu tấn, đạt 73,7% kế hoạch năm.

Nghệ An: Độc đáo phong tục cúng Rằm ở những miền chân sóng

Nghệ An: Độc đáo phong tục cúng Rằm ở những miền chân sóng

Từ bao đời nay, trong tâm thức người dân miền biển tại các xóm Quyết Thắng, Quyết Thành, Hải Trung, Chiến Thắng, Hải Đông, Hải Bắc... (xã Diễn Châu, tỉnh Nghệ An), Rằm tháng 7 (ngày 15/7 Âm lịch) có ý nghĩa tâm linh rất quan trọng trong lễ tục vòng đời.

Đầu tư hơn 3.300 tỷ đồng xây mới và nâng cấp trường học vùng biên giới

Đầu tư hơn 3.300 tỷ đồng xây mới và nâng cấp trường học vùng biên giới

Thông tin từ UBND tỉnh Quảng Trị cho biết, tỉnh vừa có báo cáo đề xuất xây mới và cải tạo 16 trường phổ thông dân tộc bán trú. Qua đó, đặt mục tiêu bảo đảm mỗi xã có ít nhất một trường phổ thông liên cấp tiểu học và trung học cơ sở đạt chuẩn, đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh vùng khó khăn.

Gia Lai: Gần 350 hộ dân bị cô lập do mưa lũ

Gia Lai: Gần 350 hộ dân bị cô lập do mưa lũ

Sáng 6/9, ông Lê Tiến Mạnh, Chủ tịch UBND xã Ia Pa, tỉnh Gia Lai, xác nhận, trận mưa lớn kéo dài vào tối ngày 5/9 đã khiến ngầm tràn Mơ Nang 2 ngập tới 1,5 m, gây chia cắt hoàn toàn tuyến đường vào thôn và khiến 341 hộ dân bị cô lập. Đây là lần thứ hai trong vòng chưa đầy một tuần khu vực này chịu cảnh chia cắt do mưa lũ.

Thái Nguyên: Sập sàn nhà khiến 6 người bị thương

Thái Nguyên: Sập sàn nhà khiến 6 người bị thương

Theo thông tin từ Trung tâm truyền thông liên xã Bằng Thành, Cao Minh, Nghiên Loan, vào khoảng 19 giờ 50 phút ngày 5/9, tại gia đình ông Hoàng Văn Chung, trú tại thôn Vi Lạp, xã Bằng Thành, tỉnh Thái Nguyên đã xảy ra một vụ sập sàn nhà. Vụ việc khiến 6 người bị thương, trong đó có 2 trường hợp bị thương nặng liên quan tới đốt sống lưng và gãy tay.

Hội thánh Cao Đài Tiên Thiên gắn bó với dân tộc, đoàn kết đạo - đời

Hội thánh Cao Đài Tiên Thiên gắn bó với dân tộc, đoàn kết đạo - đời

Ngày 5/9 (nhằm 14/7 Ất Tỵ), tại Tổ đình Tòa thánh Châu Minh, xã Tiên Thủy, tỉnh Vĩnh Long, Hội thánh Cao Đài Tiên Thiên tổ chức Đại hội đại biểu Nhơn sanh lần thứ VII, nhiệm kỳ 2025-2030. Đại hội có hơn 490 đại biểu là chức sắc, chức việc đại diện cho 133 họ đạo, với hơn 78 nghìn đồng bào có đạo ở 8 tỉnh, thành cả nước.

Tiếng trống khai trường đặc biệt giữa non cao

Tiếng trống khai trường đặc biệt giữa non cao

Hòa chung không khí náo nức, rộn ràng của Ngày hội toàn dân đưa trẻ đến trường, từ sáng sớm 5/9, khi màn sương còn giăng kín trên đỉnh núi Phia Ỷ, xã Hòa An, tỉnh Cao Bằng, 138 học sinh đã có mặt ở điểm Trường Trung học cơ sở Đức Xuân sẵn sàng cho lễ khai giảng bằng hình thức trực tuyến.