Hồ treo thu trữ nước vách núi - 'giải cơn khát' cho người dân vùng núi cao

Vào những năm 1990 của thế kỷ XX, cùng với sự phát triển kinh tế- xã hội, nhu cầu về nước sinh hoạt ở các khu vực miền núi tăng cao.

ho-treo-02062025-01.jpg
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cùng lãnh đạo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tham quan mô hình “Hồ treo thu trữ nước vách núi" ở Hà Giang.

Nhiều khu vực, đặc biệt là vùng núi cao đá vôi cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang gặp rất nhiều khó khăn về nguồn nước sinh hoạt. Nhiều giải pháp từ việc tính toán bơm nước từ sông Nho Quế lên với độ chênh cao khoảng 1.000m hay dẫn nước từ các lưu vực xa xôi về đã được tỉnh Hà Giang áp dụng nhưng đều không khả thi về mặt kỹ thuật và chi phí, đặt ra một thách thức lớn cho chính quyền địa phương.

Trước tình hình đó, nhóm các nhà khoa học gồm: Phó Giáo sư, Tiến sỹ khoa học Vũ Cao Minh thuộc Viện Các Khoa học Trái đất (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), cố Tiến sỹ Vũ Văn Bằng thuộc Viện Nước và và Công nghệ Môi trường (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) và Kỹ sư Nguyễn Chí Tôn thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hà Giang (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hà Giang) đã triển khai thực hiện đề tài trọng điểm cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam: “Nghiên cứu thử nghiệm giải pháp cấp nước cho một số khu vực đặc biệt khó khăn vùng núi phía Bắc” nhằm đề xuất những phương án cấp nước khả thi, có thể áp dụng hiệu quả cho các khu vực đang đối mặt với tình trạng thiếu nước sinh hoạt nghiêm trọng. Đề tài này vừa vinh dự giành được Giải thưởng Trần Đại Nghĩa 2024 - Giải thưởng cấp quốc gia uy tín dành cho các công trình khoa học công nghệ ứng dụng mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ nét.

Tính ứng dụng cao, tiết kiệm chi phí

Một trong những đặc điểm khí hậu của vùng cao núi đá khu vực miền núi phía Bắc, đặc biệt là tỉnh Hà Giang là vào mùa mưa thì lượng mưa rất lớn, còn mùa khô lại hầu như không có mưa. Lượng nước mưa dồi dào trong mùa mưa không thể giữ lại được. Nước nhanh chóng chảy trôi, chỉ còn lại trong các hố tự nhiên trên vách núi. Mùa khô kéo dài nửa năm trời, từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, thi thoảng mới có vài cơn mưa phùn. Người dân phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước từ các hố nước tự nhiên và mạch nước ngầm vô cùng hiếm hoi, thường nằm ở những nơi khuất nẻo, xa khu dân cư.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ khoa học Vũ Cao Minh, Chủ nhiệm đề tài cho biết, nhóm nghiên cứu đã tìm một hướng đi mới, đó là tận dụng nguồn nước mưa trong các hố nước và vách núi hiểm trở để xây dựng hồ nước treo thay vì những hồ chứa truyền thống vốn cần diện tích lớn, bằng phẳng, điều gần như không thể thực hiện được ở miền núi đá tai mèo. Nhóm nghiên cứu đã xây dựng hồ thực nghiệm trữ nước đầu tiên vào năm 2002 tại xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn, với dung tích khoảng 3.000 m3. Nguyên lý hoạt động của hồ dựa vào địa hình dốc tự nhiên để thu gom nước mưa từ các phễu karst (hố chứa nước tự nhiên) qua những gờ núi đá, dẫn vào hồ qua hệ thống mương thu nước. Trước khi vào hồ, nước đi qua các bể lọc để loại bỏ tạp chất như đất, cát, rác, giúp đảm bảo chất lượng nước. Nước từ hồ được dẫn xuống khu dân cư bằng hệ thống đường ống hoặc kênh dẫn, đảm bảo cung cấp nước sinh hoạt quanh năm. Hồ treo được xây dựng trên các vách đá hoặc sườn núi, giúp giữ nước lâu dài mà không bị thất thoát.

"Khi bắt đầu đề tài, chúng tôi đã xác định được tính khả dụng của nguồn nước này. Nguồn nước có đặc điểm phân bố dân cư khá phù hợp với vùng cao, tức là phân bố trên nhiều độ cao khác nhau và đặc thù nữa là cũng dễ sử dụng do gần khu dân cư, ở các độ cao khác nhau; ngoài ra cũng dễ thi công vì sử dụng vật liệu tại chỗ", Phó Giáo sư Vũ Cao Minh chia sẻ.

Phó Giáo sư Vũ Cao Minh cho biết thêm, điểm đặc biệt của các hồ treo này chính là việc tiết kiệm chi phí và dễ dàng nhân rộng. Các hồ treo được xây dựng bằng bê tông cốt thép hoặc vật liệu composite, bám vào vách núi, giúp thu gom nước mưa và nguồn nước tạm thời từ những khe nứt nhỏ trên núi. Sau khi được dẫn qua hệ thống máng, nước sẽ được lọc qua hệ thống đơn giản và lưu trữ trong bể chứa.

“Để đảm bảo độ bền và an toàn, nhóm nghiên cứu cũng đã tính toán tỉ mỉ các yếu tố địa chất, độ dốc, áp lực nước và thử nghiệm qua nhiều mô hình thu nhỏ. Từ đó, công nghệ được hoàn thiện với chi phí xây dựng vừa phải, dễ nhân rộng, có thể duy tu bằng nhân lực địa phương”, Phó Giáo sư Vũ Cao Minh cho biết thêm.

Khẳng định được giá trị bền vững trong thực tiễn

Người dân lấy nước tại hồ treo xã Sảng Tủng (Hà Giang).

Người dân lấy nước tại hồ treo xã Sảng Tủng (Hà Giang).

Với mô hình hồ treo đầu tiên được xây dựng vào năm 2002 tại xã Sà Phìn, Đồng Văn, đến nay đã có hơn 120 hồ được xây dựng tại Hà Giang, trong đó nhiều công trình tại các xã như: Tả Lủng (Mèo Vạc), Sủng Là (Đồng Văn), Lùng Tám (Quản Bạ)... cho thấy hiệu quả rõ rệt. Các hồ này không chỉ giúp cung cấp nước sạch mà còn phục vụ cho sinh hoạt, chăn nuôi và vệ sinh môi trường, đồng thời giải quyết căn bản tình trạng thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô trên cao nguyên đá, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân nơi đây. Chia sẻ thêm về các giải pháp trữ nước được mở rộng từ đề tài khoa học này, Phó Giáo sư Vũ Cao Minh cho rằng, hiện Việt Nam đã xây dựng nhiều hồ cấp nước, nhưng thường xuyên trong tình trạng cạn kiệt vào cuối mùa khô, đặc biệt trong những năm hạn hán kéo dài. Để bổ sung nguồn nước cho các hồ, có nhiều giải pháp đang được xem xét như: Tiếp tục khai thác nguồn nước tại chỗ gần các hồ; dẫn nước từ các lưu vực xa hơn. Một giải pháp quy mô lớn cần được tính toán kỹ lưỡng, đó là kết nối các hồ chứa, bơm hoặc xả nước từ hồ đầy sang hồ cạn có thể tối ưu hóa lượng nước dự trữ. Ngoài ra, công nghệ thu gom nước từ sương mù ở vùng cao cũng là một ý tưởng đột phá, có thể áp dụng vào đầu mùa đông khi sương mù dồi dào. Thế giới đã có kinh nghiệm với công nghệ này và Việt Nam có thể tham khảo để triển khai.

Để công nghệ hồ treo mang lại hiệu quả lâu dài, Phó Giáo sư Vũ Cao Minh đề xuất, cần duy tu, bảo dưỡng thường xuyên, tránh tình trạng nứt đáy, rò rỉ nước, ảnh hưởng đến khả năng trữ nước; nguồn nước trong hồ cần được xử lý để tránh ô nhiễm nguồn nước. Việc bảo trì, giám sát các hồ treo cần được thực hiện đồng bộ để đảm bảo tối ưu hiệu suất. Đặc biệt, kinh phí xây dựng hồ treo không nhỏ nên rất cần những hỗ trợ từ Nhà nước và các cơ quan để mang lại nguồn nước mát lành cho bà con vùng cao nguyên đá.Đánh giá về đề tài đạt Giải thưởng Trần Đại Nghĩa năm 2024, Giáo sư, Tiến sỹ Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho rằng, đề tài hồ treo không chỉ có giá trị kỹ thuật mà còn mang giá trị dân sinh, ý nghĩa sinh thái nhằm hạn chế xói mòn, phục hồi độ ẩm đất, góp phần làm xanh hóa vùng khô cằn. Sự thành công của đề tài này cũng mở ra hướng đi mới cho việc khai thác các nguồn nước tiềm ẩn ở những vùng địa hình hiểm trở, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước và phát triển bền vững cho các khu vực miền núi của Việt Nam./.

Có thể bạn quan tâm

Hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống

Hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định đời sống

Đợt mưa lũ vừa qua, nhiều gia đình tại xã Chiềng Sơ (tỉnh Sơn La) bị mất nhà cửa, tài sản và đang đối mặt với nhiều khó khăn. Sự chung tay giúp đỡ của cộng đồng là vô cùng cần thiết để giúp họ vượt qua khó khăn, sớm ổn định cuộc sống, tái thiết sản xuất, xây dựng, phát triển kinh tế gia đình.

Đề xuất xây dựng 21 trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới Nghệ An

Đề xuất xây dựng 21 trường phổ thông nội trú liên cấp cho các xã biên giới Nghệ An

Thực hiện Thông báo số 81-TB/TW của Bộ Chính trị về thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học - trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền trên cả nước, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An đã đánh giá, thống kê và trình danh sách 21 trường dự kiến sẽ được đầu tư xây dựng.

Nhiều dự án lớn tại Lâm Đồng tiếp tục chậm tiến độ

Nhiều dự án lớn tại Lâm Đồng tiếp tục chậm tiến độ

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng số 3 (trực thuộc UBND tỉnh Lâm Đồng), việc triển khai các dự án, công trình trên địa bàn tỉnh Đắk Nông (cũ) đang gặp nhiều khó khăn do thời tiết bất lợi. Thêm vào đó, một số dự án chưa được bố trí đủ vốn từ ngân sách địa phương, trong khi hạn định hoàn thành là vào cuối năm 2025.

Phát huy vai trò của nhân dân trong giữ gìn an ninh trật tự từ cơ sở

Phát huy vai trò của nhân dân trong giữ gìn an ninh trật tự từ cơ sở

Ngày 31/7, xã Quảng Uyên (tỉnh Cao Bằng) tổ chức Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc năm 2025. Đây là một trong 21 địa phương được Bộ Công an lựa chọn tổ chức điểm Ngày hội cấp tỉnh nhằm lan tỏa phong trào toàn dân tham gia giữ gìn an ninh trật tự ngay từ cơ sở.

Đắk Lắk quyết bứt tốc giải ngân vốn đầu tư công

Đắk Lắk quyết bứt tốc giải ngân vốn đầu tư công

Theo UBND tỉnh Đắk Lắk, tổng kế hoạch đầu tư công năm 2025 của tỉnh là 14.840 tỷ đồng (sau khi hợp nhất tỉnh Đắk Lắk và Phú Yên). Tỉnh Đắk Lắk xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, do đó trong thời gian tới sẽ quyết liệt thực hiện các giải pháp tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công.

Gia Lai đẩy mạnh tiêm chủng, chủ động giám sát dịch sởi

Gia Lai đẩy mạnh tiêm chủng, chủ động giám sát dịch sởi

Theo báo cáo của Sở Y tế tỉnh Gia Lai, từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh ghi nhận 4.075 ca nghi sởi, trong đó có 594 ca dương tính, 1 ca tử vong. Số ca mắc tăng 4.060 ca, tử vong tăng 1 ca so với cùng kỳ năm 2024 (cùng kỳ năm 2024 ghi nhận 15 ca mắc/0 ca tử vong).

Thanh niên Cà Mau hỗ trợ xóa nhà tạm cho hàng trăm gia đình chính sách

Thanh niên Cà Mau hỗ trợ xóa nhà tạm cho hàng trăm gia đình chính sách

Tuổi trẻ tỉnh Cà Mau đã triển khai chuỗi hoạt động "Đền ơn đáp nghĩa - Uống nước nhớ nguồn" với nhiều dấu ấn thiết thực nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025). Nổi bật nhất là việc ra quân cao điểm hỗ trợ phong trào "xóa nhà tạm, nhà dột nát", góp phần mang lại mái ấm khang trang cho nhiều gia đình chính sách.

Vượt khó, tận tâm để gần dân

Vượt khó, tận tâm để gần dân

Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, tỉnh Khánh Hòa chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng trong công cuộc cải cách hành chính.

Nghệ An: Hàng trăm ngôi nhà bị sạt lở, nằm cheo leo bên vực sông sau khi lũ dữ quét qua

Nghệ An: Hàng trăm ngôi nhà bị sạt lở, nằm cheo leo bên vực sông sau khi lũ dữ quét qua

Hoàn lưu bão số 3 đã gây ra đợt mưa lũ khốc liệt trên địa bàn các xã miền núi phía Tây của tỉnh Nghệ An, làm hơn 7.000 căn nhà bị ảnh hưởng, trong đó gần 420 căn sập, vùi lấp hoặc bị cuốn trôi hoàn toàn; 5.430 căn nhà khác bị ngập sâu trong nước, tài sản hư hỏng nặng, 1.240 căn tốc mái, nhiều căn bị thiệt hại trên 70%.

Mưa lũ đi qua, tình người ở lại

Mưa lũ đi qua, tình người ở lại

Từ ngày 26 đến sáng 27/7, trên địa bàn tỉnh Sơn La đã xảy ra mưa vừa đến mưa to, có nơi mưa rất to. Mưa lớn kéo dài dẫn đến lũ ống, lũ quét, khiến người dân một số xã dọc sông Mã, tỉnh Sơn La bị bất ngờ, không kịp ứng phó, nhiều tài sản, diện tích lúa hoa màu, ao nuôi trồng thuỷ sản bi ngập và cuốn trôi. Nhiều công trình dân sinh bị ảnh hưởng, hệ thống điện, liên lạc, giao thông bị gián đoạn nghiêm trọng và nhiều tuyến đường bị hư hỏng… Nhưng trong mưa lũ, tình người, tình quân dân lại càng thêm gắn bó, qua đó phần nào giúp người dân có thêm động lực để vực dậy cuộc sống sau những đổ nát, hoang tàn.

Khắc phục hậu quả mưa lũ: Bản giúp bản, xã giúp xã, trường giúp trường

Khắc phục hậu quả mưa lũ: Bản giúp bản, xã giúp xã, trường giúp trường

Với tinh thần "Bản giúp bản, xã giúp xã, trường giúp trường", những ngày này, hàng ngàn người dân, giáo viên tại các bản, xã, trường không bị ảnh hưởng, hoặc ít thiệt hại hơn bởi lũ lụt, đã tình nguyện về vùng lũ các xã miền Tây Nghệ An, mang theo cuốc, xẻng, hỗ trợ lương thực, đồ dùng thiết yếu để giúp đồng bào vùng ngập nặng dọn dẹp vệ sinh, khắc phục hậu quả mưa lũ, ổn định cuộc sống.

Ca mổ tái sinh cuộc đời cho thiếu nữ người Mông

Ca mổ tái sinh cuộc đời cho thiếu nữ người Mông

Ngày 29/7, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, những ngày cuối tháng 7/2025, tại Trung tâm Phẫu thuật sọ mặt và Tạo hình của Bệnh viện đã diễn ra ca mổ kéo dài 9 giờ loại bỏ khối u và tái tạo gương mặt cho một thiếu nữ người Mông.

Cao Bằng đảm bảo an toàn lưới điện trong mùa mưa lũ

Cao Bằng đảm bảo an toàn lưới điện trong mùa mưa lũ

Cao Bằng là tỉnh miền núi, địa hình phức tạp, thường xuyên bị thiệt hại về công trình hạ tầng, công trình điện trong mùa mưa bão. Trước diễn biến thời tiết phức tạp, mưa bão, lũ quét và sạt lở đất gây thiệt hại nặng nề cho hệ thống lưới điện, đặc biệt là tại các xã vùng sâu vùng xa, Công ty Điện lực Cao Bằng đã chủ động triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm đảm bảo an toàn lưới điện trong mùa mưa bão năm 2025.

Ấm lòng những nghĩa cử ở vùng tâm lũ

Ấm lòng những nghĩa cử ở vùng tâm lũ

Từ đêm 22 đến sáng 23/7, hoàn lưu bão số 3 (WIPHA) và lũ lụt cực đoan đã gây thiệt hại lớn về tính mạng, tài sản, của cải đối với nhân dân các xã miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An. Những ngày qua, với tinh thần “tương thân, tương ái”, “lá lành đùm lá rách”, đồng bào các dân tộc ở các xã vùng cao Nghệ An đã chủ động, tích cực triển khai nhiều cách làm hay, ý nghĩa, nhân văn, hiệu quả trong việc hỗ trợ người dân trong khắc phục hậu quả thiên tai, sớm ổn định cuộc sống.

Giúp đồng bào dân tộc thiểu số tự tin sử dụng tiện ích số

Giúp đồng bào dân tộc thiểu số tự tin sử dụng tiện ích số

Tại xã Phú Nghĩa (tỉnh Đồng Nai), nơi đồng bào dân tộc thiểu số chiếm 33,54%, với sự đồng lòng của cán bộ, công chức và nhiệt huyết của thanh niên, từ việc giúp người dân khai hồ sơ đến hỗ trợ công nghệ cho những người ít tiếp xúc với tin học, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đang giúp xóa bỏ rào cản hành chính.

Phát triển cây sả theo hướng bền vững ở xã cù lao

Phát triển cây sả theo hướng bền vững ở xã cù lao

Là cây gia vị cũng như cây dược liệu, cây sả được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực, chế biến dược phẩm, mang lại giá trị kinh tế cao nên được Ủy ban nhân dân xã cù lao Tân Phú Đông, tỉnh Đồng Tháp lựa chọn làm cây trồng chủ lực trong mục tiêu tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu tại vùng cồn bãi, cù lao nhiều khó khăn.

Nghệ An dồn sức khắc phục hậu quả lũ dữ

Nghệ An dồn sức khắc phục hậu quả lũ dữ

Tại khu vực miền núi phía Tây tỉnh Nghệ An, từ ngày 24/7, mực nước trên sông Lam, Nậm Mộ, Nậm Nơn... giảm mạnh. Tình trạng ngập lụt tại các vùng tâm lũ thuộc các xã Con Cuông, Mường Xén, Tương Dương, Mỹ Lý, Nhôn Mai... đã bớt căng thẳng, nhiều nơi nước đã rút cạn.