Làng biển Nam Ô – Nơi lưu giữ giá trị đất và người Đà Nẵng - Bài 1

Làng biển Nam Ô – Nơi lưu giữ giá trị đất và người Đà Nẵng - Bài 1
Bài 1: Trang huyền sử giữa dạt dào sóng biển

Trong những ghi chép lịch sử được lưu giữ đến ngày nay không có thông tin chính xác về thời điểm thành lập của làng cổ Nam Ô, nhưng mật độ xuất hiện dày đặc của các di tích, phế tích lịch sử, kèm theo những giai thoại của dân làng từ xa xưa đã xây nên một bề dày huyền sử vẻ vang của làng biển dưới chân đèo Hải Vân.
 
Rạng Nam Ô (mũi Hạc) tương truyền là nơi Huyền Trân công chúa dừng chân trước khi lên thuyền hồi hương, xưa nay vẫn được dân làng gìn giữ như một khu rừng thiêng. Ảnh: Quốc Dũng - TTXVN
Rạng Nam Ô (mũi Hạc) tương truyền là nơi Huyền Trân công chúa dừng chân trước khi lên thuyền hồi hương, xưa nay vẫn được dân làng gìn giữ như một khu rừng thiêng. Ảnh: Quốc Dũng - TTXVN

Nơi giao thoa văn hóa giữa người Chăm Pa và Đại Việt

Tuy chưa rõ hình thành từ bao giờ, nhưng làng chài Nam Ô hiện vẫn còn sử dụng những giếng nước ngọt được xây dựng đúng theo kiến trúc Chăm. Giếng có thành vuông, bên trong lót gỗ, có hoa văn trang trí, tuy đã phủ nhiều rêu phong theo thời gian nhưng nước luôn đầy ắp và mát mẻ. Cách đó không xa là khu phế tích của tháp Chăm Xuân Dương xưa kia. Đây từng là một tháp Chăm rất lớn, có niên đại khoảng thế kỷ XI. Sau này, nhiều hiện vật ở di tích chăm Xuân Dương được người Pháp quy tập về nghiên cứu, đến nay vẫn còn nhiều hiện vật được trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng.

Theo các nhà nghiên cứu, tháp Xuân Dương lớn hơn hẳn các tháp Chăm cùng thời và được xây rất gần với biển, nên có thể đây vừa là công trình thờ tự, vừa được dùng như “ngọn hải đăng” để định hướng tàu thuyền cập bến. Như vậy có thể thấy tầm quan trọng của tháp Xuân Dương, cũng như làng Nam Ô trong phát triển kinh tế biển từ xa xưa.

Theo sách Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, năm 1306, vua Chế Mân của vương quốc Chăm Pa dâng 2 khu vực Châu Ô và Châu Lý làm sính lễ, cưới Huyền Trân công chúa, con gái vua Trần Nhân Tông. Từ đó Châu Ô, Châu Lý (từ phía bắc Quảng Trị đến khu vực làng Nam Ô ngày nay) chính thức được sát nhập vào Đại Việt. Cái tên Nam Ô cũng có ý nghĩa là “cửa ô phía Nam” của đất nước. Cũng từ đó, trên vùng đất này, sự giao thoa văn hóa Chăm Pa và Đại Việt bắt đầu.

Một năm sau lễ cưới, vua Chế Mân chết, lo sợ công chúa Huyền Trân bị chôn cùng chồng theo tục lệ của Chăm Pa, vua Trần Nhân Tông sai tướng lĩnh giải cứu công chúa về. Tương truyền rằng khi tháo chạy đến Nam Ô, Huyền Trân gặp sự truy đuổi của quân Chăm Pa nên phải trốn tạm vào rừng và chờ thuyền của Đại Việt tới đón. Hiện nay ở khu vực Mũi Hạc, một dải đất nhỏ nhô ra biển với hệ sinh thái rừng cây lâu năm, vẫn còn một phế tích đền thờ Huyền Trân công chúa. Dân làng Nam Ô coi đây là khu rừng thiêng và cùng nhau bảo vệ từng gốc cây, tán lá của ngôi rừng từ nhiều đời nay.

Theo “người chép sử làng Nam Ô” Đặng Dùng, gần phế tích đền thờ Huyền Trân công chúa còn có một ngôi mộ cổ, không rõ lai lịch nhưng dân làng vẫn thờ phụng từ xưa đến giờ. Tương truyền đây là mộ của viên tướng Đại Việt đã tình nguyện ở lại Nam Ô để chỉ huy đội quân cảm tử, chặn đánh quân Chăm Pa sau khi công chúa rời đi. Có thể những người lính sống sót sau trận chiến đã trở thành những người Đại Việt đầu tiên tại đây. Sau hàng thế kỷ, người Chăm và người Việt đã cùng nhau sinh sống và phát triển tại làng chài cổ này, hiện nay trong làng Nam Ô vẫn có những người mang họ gốc Chăm như họ Chế, họ Trà...

Qua các giai thoại, hiện nay dân làng vẫn còn truyền lại câu ca dao tả lại nỗi lòng của nàng công chúa nổi tiếng Huyền Trân khi lưu lại mảnh đất này, chờ đợi ngày trở về: “Chiều chiều ra ngó Hải Vân/ Chim kêu gành đá, ngẫm thân lại buồn.”

Di tích hào hùng thời kỳ chống thực dân

Theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Đà Nẵng Huỳnh Văn Hùng, những giai thoại, truyền thuyết xưa do người dân Nam Ô kể lại có cứ liệu lịch sử rất mỏng, khó xác minh. Nhưng có thể coi đó là những phần tô điểm, giúp cho không gian văn hóa nơi đây thêm linh thiêng. Còn về những giá trị có thật trong lịch sử thì đến nay vẫn tồn tại nhiều di tích rất lâu đời như: Lăng Ông, Miếu bà Liễu Hạnh (một trong Tứ bất tử), mộ Tiền Hiền (những người có công khai khẩn), miếu Âm Linh và Nghĩa Trũng (tưởng niệm các binh sĩ buổi đầu đánh Pháp)...
 
Miếu Âm Linh (còn gọi là Dinh Cô Hồn) tại làng Nam Ô là dấu tích của cuộc chống trả oanh liệt trước quân xâm lược xưa kia, nay được dân làng tổ chức lễ cầu an mỗi dịp năm mới. Ảnh: Quốc Dũng - TTXVN
Miếu Âm Linh (còn gọi là Dinh Cô Hồn) tại làng Nam Ô là dấu tích của cuộc chống trả oanh liệt trước quân xâm lược xưa kia, nay được dân làng tổ chức lễ cầu an mỗi dịp năm mới. Ảnh: Quốc Dũng - TTXVN

Trong đó, nổi bật nhất là khu Nghĩa Trũng và miếu Âm Linh, nơi chôn cất và thờ cúng những người lính nhà Nguyễn đã tử trận trong buổi đầu chống thực dân Pháp. Trong các trận chiến chống quân Pháp đánh cửa biển Đà Nẵng vào khoảng năm 1858, quân lính triều đình của đồn Nam Ô và dân quân địa phương đã tử trận rất nhiều, được chôn cất tại Nghĩa Trũng. Để tưởng niệm các tử sĩ này, triều đình vua Tự Đức đã sắc dụ cho nhân dân nơi đây lập Miếu Âm Linh để đời sau thờ cúng. Nhiều năm sau, vua Thành Thái (1889- 1967) khi lên ngôi đã sắc dụ cho các nơi lập Âm Hồn Đàn để tưởng vọng các tử sĩ đã bỏ mình trong biến cố thất thủ kinh đô năm 1885, miếu Âm Linh của làng theo đó được tôn tạo. Được bảo tồn, hương khói bởi nhiều thế hệ người làng Nam Ô, dấu tích của cuộc chống trả oanh liệt trước quân thực dân xâm lược vẫn còn được lưu giữ tới ngày nay.

Ông Huỳnh Văn Hùng khẳng định: “Các di tích lịch sử - văn hóa với giá trị to lớn như vậy dày đặc trong một làng chài nhỏ là rất hiếm và đáng quý. Bên cạnh Di sản văn hóa phi vật thể là nghề làm nước mắm truyền thống, hiện nay ngành văn hóa đang lập hồ sơ khoa học công nhận các di tích trong làng Nam Ô là quần thể di tích văn hóa - lịch sử cấp thành phố. Sau khi được công nhận chính thức, quần thể di tích này sẽ được bảo vệ theo Luật Di sản văn hóa”. (Còn nữa)
Quốc Dũng
TTXVN

Có thể bạn quan tâm

Mùa quả chín 'đánh thức' du lịch nông nghiệp

Mùa quả chín 'đánh thức' du lịch nông nghiệp

Những ngày cuối năm, “thủ phủ cam, bưởi” của Bắc Ninh bước vào vụ chín rộ, phủ lên triền đồi sắc vàng óng ả đặc trưng. Những vườn cây trĩu nặng, từng chùm quả căng mọng đung đưa trong nắng nhẹ hấp dẫn du khách dừng chân tham quan, trải nghiệm. Sắc vàng ấy không chỉ báo hiệu một mùa vàng bội thu mà còn mở ra cơ hội để địa phương phát triển du lịch nông nghiệp, xây dựng các sản phẩm trải nghiệm gần gũi, gắn với lợi thế vùng cây ăn quả.

Phát triển du lịch cộng đồng gắn với giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Thái

Phát triển du lịch cộng đồng gắn với giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Thái

Vùng đất Mai Châu (Hòa Bình cũ) nay là tỉnh Phú Thọ từ lâu đã nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên nguyên sơ, khí hậu trong lành cùng không gian văn hóa độc đáo của đồng bào người Thái. Sau sáp nhập, chính quyền xã Mai Châu đang từng bước định hình phát triển không gian du lịch cộng đồng mới song hành với bảo tồn bản sắc văn hóa bền vững, đưa Mai Châu trở thành điểm đến hàng đầu trên bản đồ du lịch cộng đồng miền núi phía bắc.

Tổ chức không gian du lịch Sa Pa trong mối liên kết vùng

Tổ chức không gian du lịch Sa Pa trong mối liên kết vùng

Tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực du lịch ngày càng lớn, hạ tầng chưa đồng bộ, nguy cơ sạt lở, suy giảm cảnh quan, bản sắc văn hóa đang là những vấn đề cấp bách đặt ra cho phường Sa Pa nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung.

Khai thác hiệu quả du lịch dựa trên nền tảng văn hóa đặc sắc

Khai thác hiệu quả du lịch dựa trên nền tảng văn hóa đặc sắc

Thời gian qua, tỉnh Đắk Lắk từng bước khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch dựa trên nền tảng văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Việc giữ gìn, phục dựng và phát huy bản sắc văn hóa bản địa không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế, xã hội bền vững cho người dân, đặc biệt tại các buôn làng.

Đưa di sản văn hóa Chăm trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng

Đưa di sản văn hóa Chăm trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng

Trong định hướng phát triển du lịch bền vững, tỉnh Khánh Hòa đẩy mạnh việc bảo tồn, khai thác giá trị di sản văn hóa Chăm nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch, phát huy bản sắc văn hóa bản địa trở thành sản phẩm du lịch đặc trưng của địa phương.

Cao nguyên đá Đồng Văn bước vào kỷ nguyên du lịch thông minh

Cao nguyên đá Đồng Văn bước vào kỷ nguyên du lịch thông minh

Giữa những dãy núi trầm mặc của Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn - nơi đá xếp lớp như trang sách ngàn năm, xã Đồng Văn (tỉnh Tuyên Quang) đang đổi thay bằng một cách rất riêng: đem công nghệ số hòa vào mạch sống du lịch.

Bình minh giữa biển mây trên đèo Keo Lôm (Điện Biên)

Bình minh giữa biển mây trên đèo Keo Lôm (Điện Biên)

Mỗi sáng sớm, đèo Keo Lôm thuộc xã Na Son (tỉnh Điện Biên) lại bừng tỉnh giữa biển mây trắng xóa dưới thung lũng. Trong ánh bình minh vàng óng, những dãy núi nối tiếp nhau hiện lên mờ ảo, tạo nên bức tranh thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa thơ mộng. Vẻ đẹp nguyên sơ ấy khiến Keo Lôm trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách và những người yêu cảnh quan núi rừng Tây Bắc.

Mùa hoa đánh thức bước chân về miền cực Bắc Tổ quốc

Mùa hoa đánh thức bước chân về miền cực Bắc Tổ quốc

Khi những cơn gió đông đầu mùa khe khẽ lùa qua các khe núi, Cao nguyên đá Đồng Văn lại thức dậy trong một vẻ đẹp rất riêng. Đá vẫn xám, núi vẫn cao, nhưng sắc hoa Tam giác mạch trải xuống những thung lũng, triền đá, khiến cả vùng biên ải như khoác lên tấm áo mỏng phớt hồng - tím - trắng, mềm mại đến ngỡ ngàng. Từ Quản Bạ, Yên Minh đến Đồng Văn, Mèo Vạc, loài hoa nhỏ bé ấy như sợi chỉ nối những tầng đá lạnh thành một miền ký ức dịu dàng.

Rộn ràng hội thi Bò đẹp ở xã biên giới Phố Bảng, Tuyên Quang

Rộn ràng hội thi Bò đẹp ở xã biên giới Phố Bảng, Tuyên Quang

Ngày 29/11, giữa không gian hùng vĩ của những dãy núi đá tai mèo dựng đứng và thung lũng nhỏ xen giữa mùa cỏ xanh, xã Phố Bảng (Tuyên Quang) tổ chức hội thi "Bò đẹp lần thứ I năm 2025". Sự kiện nằm trong chuỗi hoạt động của Lễ hội Hoa Tam giác mạch Đồng Văn năm 2025.

Lũng Cẩm - Điểm nhấn của du lịch văn hóa trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Lũng Cẩm - Điểm nhấn của du lịch văn hóa trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Giữa thung lũng xanh mướt của xã Sủng Là (tỉnh Tuyên Quang), thôn Lũng Cẩm hiện lên như một mảnh ghép độc đáo giữa "miền đá xám". Nơi đây từ lâu là chốn cư trú của cộng đồng người Mông, cùng một số hộ Hoa, Nùng, Giáy…, tạo nên sự phong phú về văn hóa và nếp sống. Những ngôi nhà trình tường dày màu đất vàng, những hàng rào đá xếp tay qua nhiều thế hệ và cánh đồng hoa trải rộng đã làm nên bản sắc riêng biệt của vùng đất này.

Kết hợp văn hóa và du lịch trong không gian liên kết mới

Kết hợp văn hóa và du lịch trong không gian liên kết mới

Sau hợp nhất, tỉnh Phú Thọ mới không chỉ là vùng đất Tổ linh thiêng mà còn là vùng đất có bề dày về những giá trị lịch sử, văn hóa đa sắc tộc cùng với cảnh quan thiên nhiên và hàng loạt các mô hình du lịch cộng đồng, giải trí và nghỉ dưỡng hiện đại. Phú Thọ đang từng bước định hình vị thế là trung tâm du lịch mới của miền Bắc, nơi văn hóa và du lịch song hành, tạo nên sức hút riêng biệt.

Tạo sức hấp dẫn riêng biệt, phát triển du lịch cộng đồng bền vững

Tạo sức hấp dẫn riêng biệt, phát triển du lịch cộng đồng bền vững

Phát triển du lịch cộng đồng tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là một trong những hướng đi chiến lược, gắn bảo tồn bản sắc văn hóa với thiên nhiên, góp phần nâng cao đời sống nhân dân. Tỉnh Quảng Ngãi sở hữu tiềm năng to lớn về du lịch miền núi nhưng vẫn đang ở giai đoạn khai mở, chưa tương xứng với dư địa. Chính vì vậy, việc tìm được những giải pháp để phát triển du lịch cộng đồng bền vững là nhiệm vụ quan trọng của ngành văn hóa, thể thao và du lịch địa phương trong những năm tới.

Bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc với phát triển du lịch bền vững

Bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc với phát triển du lịch bền vững

Ngày 22/11, Hội thảo khoa học “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” diễn ra tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đoài Phương, Hà Nội). Sự kiện do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, trong khuôn khổ Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” năm 2025 và “Ngày hội Văn hóa Mường lần thứ II”.

Sắc hồng Tam Cốc thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế

Sắc hồng Tam Cốc thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế

Ngày 22/11, tại Khu du lịch Tam Cốc, tỉnh Ninh Bình đã diễn ra chương trình “Sắc hồng Tam Cốc 2025 - Bản tình ca mùa thu”. Sự kiện nhằm tôn vinh vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người vùng đất cố đô, đồng thời khẳng định Tam Cốc là điểm đến lễ hội bốn mùa của Việt Nam.

'Thung lũng trường thọ' lưu giữ văn hóa Mường cổ

'Thung lũng trường thọ' lưu giữ văn hóa Mường cổ

Giữa những giải mây bảng lảng và những dãy núi trùng điệp của núi rừng Tây Bắc, xã Vân Sơn, còn được gọi là “nóc nhà xứ Mường” của tỉnh Phú Thọ, hiện lên như một bản giao hòa của thiên nhiên, con người. Với cảnh sắc nguyên sơ, khí hậu mát lành và những giá trị văn hóa của vùng Mường cổ được lưu giữ vẹn nguyên, xã Vân Sơn đang trở thành điểm sáng du lịch mới của tỉnh Phú Thọ.

Xóm Mường cổ Lũy Ải - bản giao hưởng của di sản văn hóa và du lịch

Xóm Mường cổ Lũy Ải - bản giao hưởng của di sản văn hóa và du lịch

Vùng đất cổ Mường Bi là vùng Mường lớn nhất trong bốn Mường (Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động). Nơi đây với những nếp nhà sàn cổ, thửa ruộng bậc thang cùng các điệu múa Mường trong thanh âm trầm hùng của chiêng Mường vẫn đang lưu giữ nhiều nét văn hóa nguyên bản của dân tộc Mường Hòa Bình cũ, được xem như “trái tim” của người Mường.

Đặc sắc Lễ hội du lịch mùa vàng Bắc Sơn năm 2025

Đặc sắc Lễ hội du lịch mùa vàng Bắc Sơn năm 2025

Tối 7/11, UBND xã Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, tổ chức khai mạc Lễ hội du lịch mùa vàng Bắc Sơn năm 2025 và công bố giải thưởng Làng du lịch tốt nhất năm 2025 của tổ chức du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) đối với Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn.

Sa Pa tăng tốc hút khách mùa du lịch lễ hội cuối năm

Sa Pa tăng tốc hút khách mùa du lịch lễ hội cuối năm

Sở hữu nền nhiệt thấp với thời tiết giá lạnh, sương mù và băng tuyết, Lễ hội Mùa Đông là sản phẩm du lịch, thương hiệu riêng có của Sa Pa - một điểm đến cực kỳ lý tưởng với trải nghiệm du lịch "ôn đới trong lòng nhiệt đới”; đồng thời, tạo động lực kích cầu du lịch, đóng góp không nhỏ vào sự tăng trưởng của ngành "công nghiệp không khói" tại địa phương.

Mùa vàng rực rỡ ở Mù Cang Chải

Mùa vàng rực rỡ ở Mù Cang Chải

Hằng năm, vào tháng 9 - 10, thời điểm đẹp nhất trong năm khi những thửa ruộng bậc thang ở các xã Mù Cang Chải, Púng Luông (tỉnh Lào Cai) chuyển màu vàng óng, rực rỡ cả núi rừng Tây Bắc. Sắc vàng trải dài uốn lượn theo triền núi tạo nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng giữa núi rừng. Đây là thời điểm thu hút hàng nghìn du khách và nhiếp ảnh gia đến chiêm ngưỡng và cảm nhận.

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Đánh thức tiềm năng phát triển du lịch cao nguyên Sìn Hồ

Được mệnh danh là “Sa Pa thứ hai” của vùng Tây Bắc, Cao nguyên Sìn Hồ (Lai Châu) không chỉ hấp dẫn bởi khí hậu mát mẻ quanh năm và cảnh quan hùng vĩ, mà còn là nơi lưu giữ nét văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc Mông, Dao. Những năm gần đây, xã Sìn Hồ đã và đang khai thác hiệu quả tiềm năng phát triển du lịch gắn với bảo tồn thiên nhiên và bản sắc văn hóa, từng bước đưa du lịch trở thành hướng phát triển kinh tế bền vững của địa phương.

Nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm ở nông thôn

Nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm ở nông thôn

Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải (xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên) là một trong những điển hình về công tác bảo tồn di sản sống gắn với phát triển kinh tế tuần hoàn ở vùng nông thôn Việt Nam. Đến đây, du khách sẽ được trải nghiệm cuộc sống vùng nông thôn tươi đẹp của văn hóa người Tày; trải nghiệm cuộc sống hằng ngày với các hoạt động như làm thuốc nam, nấu rượu, xay thóc, giã gạo, chơi đàn tính và các trò chơi dân gian…

Giang Mỗ bảo tồn văn hóa Mường gắn với phát triển du lịch

Giang Mỗ bảo tồn văn hóa Mường gắn với phát triển du lịch

Nằm cách trung tâm phường Hòa Bình, tỉnh Phú Thọ khoảng 10km, bản Giang Mỗ mang trong mình vẻ đẹp nguyên sơ và thanh bình. Đây là một không gian bản làng mang đậm nét văn hóa Mường cổ vẫn đang được người dân nơi đây gìn giữ và phát triển.

Sắc màu chợ phiên Dào San

Sắc màu chợ phiên Dào San

Chợ phiên Dào San họp vào sáng Chủ nhật hằng tuần, là nét sinh hoạt văn hóa đặc trưng của đồng bào vùng biên giới Lai Châu. Không chỉ đơn thuần là nơi trao đổi, mua bán hàng hóa, chợ còn là điểm giao thoa văn hóa độc đáo của các dân tộc thiểu số như Dao, Mông, Hà Nhì.