Bảo tồn và phát huy loại hình nghệ thuật Then tại Cao Bằng

Thực hành Then đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2019. Bên cạnh niềm vui là thách thức phải làm sao để di sản thực hành Then không bị mai một và được phát huy giá trị xứng với tầm vóc, đây là câu hỏi để tỉnh Cao Bằng nỗ lực hơn, đưa ra các giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy làn điệu dân ca nổi tiếng này.

trieubichphuong1.png
Nghệ nhân Triệu Bích Phương tham gia Lễ hội Thành Tuyên 2022. Ảnh: baocaobang.vn

Lan tỏa di sản quý giá của dân tộc

Xuất phát từ niềm mê với loại hình hát Then, đàn tính, nhiều nghệ nhân trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đã mở các lớp truyền dạy hát Then. Những lớp học này đã tạo nên luồng sinh khí mới, góp phần lan tỏa di sản Then quý giá của dân tộc.

Lớp học Then ở thành phố Cao Bằng của nghệ nhân Triệu Bích Phượng (Tổ 7, phường Hợp Giang, thành phố Cao Bằng) được thắp lên bởi niềm đam mê. Học viên tại lớp học có đủ mọi lứa tuổi, cùng có chung tình yêu với hát Then, đàn tính. Dù không thu học phí, nhưng lớp học có giáo trình và được truyền dạy các kiến thức bài bản. Nghệ nhân Triệu Bích Phượng cho biết, bà đã mạnh dạn biên soạn cuốn tài liệu giảng dạy hát then đàn tính để cho nhiều người dân biết về môn nghệ thuật này. Bà thường mở lớp dạy hát Then đàn tính vào dịp hè để thu hút thêm nhiều người trẻ.

trieubichphuong2.jpg
Lớp học truyền dạy nghệ thuật hát Then - đàn Tính của nghệ nhân Triệu Bích Phượng. Ảnh: baocaobang.vn

Tại xã Vũ Minh, huyện Nguyên Bình, từ năm 2009 đến nay, Nghệ nhân Ðinh Văn Thức đã mở nhiều lớp truyền dạy hát dành cho người yêu Then. Nghệ nhân Thức chia sẻ, hơn 10 năm mở lớp dạy hát Then, đàn tính, ông đã truyền dạy cho hơn 500 học viên; tất cả các lớp học đều miễn phí, với mục tiêu gìn giữ, truyền nối và phát huy các giá trị của nghệ thuật độc đáo này.

Từ các lớp học miễn phí của các nghệ nhân, cùng quá trình trau dồi, tập luyện, nhiều học viên đã thành thạo, biểu diễn phục vụ công chúng, góp phần quảng bá rộng rãi những giá trị của hát Then, đàn tính.

Bên cạnh các lớp dạy miễn phí, các địa phương trong tỉnh Cao Bằng đã tổ chức nhiều câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca, dân vũ dân tộc Tày - Nùng nói chung và hát Then đàn tính nói riêng. Các câu lạc bộ sinh hoạt trên tinh thần tự nguyện, tập hợp các hạt nhân yêu thích loại hình nghệ thuật hát Then.

Câu lạc bộ Bảo tồn các làn điệu dân ca xã Vân Trình, huyện Thạch An, tỉnh Cao Bằng được thành lập từ năm 2017. Đến nay, câu lạc bộ đã tập hợp được trên 30 thành viên và thường xuyên duy trì tập luyện. Các buổi tập luyện là dịp để các thành viên đặt lời Then mới, có nội dung gần gũi với cuộc sống hằng ngày.

Bà Nông Thị Hoài, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo tồn các làn điệu dân ca xã Vân Trình cho biết, để thành lập câu lạc bộ, bà đã đến từng nhà, giải thích cho người dân hiểu về giá trị của hát Then, đàn tính. Vượt qua nhiều khó khăn, đến nay hơn 30 thành viên thường xuyên tham dự các liên hoan văn nghệ quần chúng do địa phương tổ chức.

Huyện Quảng Hòa cũng đã tổ chức nhiều câu lạc bộ truyền dạy hát Then, đàn tính, múa Then chầu ở các xã Ngọc Động, Tự Do, Hạnh Phúc, Hồng Quang… Trưởng phòng Văn hóa huyện Quảng Hòa Đàm Thị Chiến cho biết, những câu lạc bộ này đã góp phần bảo tồn và phát huy, quảng bá hát Then, đàn tính, đồng thời phục vụ phát triển du lịch, dịch vụ của địa phương.

Trao truyền qua các thế hệ

Ở cấp tỉnh, Hội Bảo tồn dân ca các dân tộc tỉnh Cao Bằng là nơi gìn giữ và bảo tồn các làn điệu dân ca, trong đó có di sản hát Then. Với mục tiêu đó, những năm qua, Hội đã chỉ đạo, hướng dẫn các nghệ sĩ, nghệ nhân có tâm huyết tổ chức các lớp truyền dạy nghệ thuật đàn và hát dân ca, hát Then, đàn tính xây dựng các chương trình văn nghệ, hội thi hát dân ca, từng bước đáp ứng nhu cầu văn hóa của nhân dân…

Theo Nghệ sĩ Ưu tú Hoàng Kim Tuế, Phó Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca các dân tộc tỉnh Cao Bằng, từ khi mới thành lập hội với 70 hội viên đến nay Hội đã phát triển 10 chi hội với trên 2.000 hội viên tự nguyện tham gia, góp phần tạo nên phong trào hát Then, đàn tính sâu rộng trên địa bàn…

Tỉnh Cao Bằng đã xây dựng Đề án bảo vệ và phát huy giá trị các di sản văn hóa phi vật thể trong Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2021-2025.Theo bà Ngô Thị Cẩm Châu, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Cao Bằng, đơn vị đã triển khai công tác kiểm kê Di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn. Trên cơ sở đó, đánh giá thực trạng; đề xuất những giải pháp để bảo tồn Di sản phi vật thể nói chung và hát Then nói riêng.

Năm học 2023 - 2024, ngành Văn hóa đã phối hợp ngành Giáo dục và Đào tạo đưa hát Then vào giảng dạy thí điểm ở một số trường học. Đây là cơ sở để tỉnh hiện thực mong muốn truyền dạy hát Then cho học sinh trên địa bàn, khơi gợi thêm cho thế hệ trẻ niềm yêu mến loại hình di sản văn hóa này, cũng như góp phần bảo tồn các làn điệu dân ca...

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cao Bằng Đoàn Thị Lê An cho biết, tỉnh đã triển khai nhiều chương trình nhằm hỗ trợ bảo tồn hát Then, đàn tính. Thời gian tới, tỉnh đẩy mạnh hoạt động liên hoan hát Then, đàn tính ở cấp cơ sở; truyền dạy hát Then trong các trường nội trú. Bên cạnh đó, các đơn vị cũng đẩy mạnh sưu tầm, thu âm và thường xuyên phát sóng các làn điệu hát Then, đàn tính; tôn vinh các nghệ nhân đồng bào dân tộc thiểu số có nhiều đóng góp cho hoạt động bảo tồn và phát huy loại hình Then…

Nhờ những nỗ lực của các cấp, ngành và người dân, nghệ thuật hát Then, đàn tính đã được "đánh thức" trong đời sống văn hóa nhân dân, góp phần gìn giữ và trao truyền Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại qua các thế hệ.

Chu Hiệu

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống... 

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Khi sắc hoa mào gà rực đỏ trên những sườn đồi, cũng là lúc đồng bào Cống ở xã Nậm Kè, tỉnh Điện Biên nô nức đón Tết Hoa mào gà, hay còn gọi là Tết Hoa. Đây là dịp để bà con sum họp, vui Tết truyền thống, đồng thời gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc, thể hiện đời sống tinh thần phong phú, tình đoàn kết của cộng đồng người Cống nơi cực Tây Tổ quốc.

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Với vị thế là vùng đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam, những năm qua, Phú Thọ đã chủ động, sáng tạo trong ngoại giao văn hóa và đạt được nhiều kết quả quan trọng; góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.