Bảo tồn và phát huy những làn điệu dân ca dân tộc Dao đỏ

Bảo tồn và phát huy những làn điệu dân ca dân tộc Dao đỏ
Múa mừng Đảng, mừng Xuân của trẻ em dân tộc Dao đỏ tại xã Ngọc Động (Thông Nông). Ảnh: Thu Hương
Múa mừng Đảng, mừng Xuân của trẻ em dân tộc Dao đỏ tại xã Ngọc Động (Thông Nông). Ảnh: Thu Hương
Bà Bàn Mùi Phin, dân tộc Dao đỏ ở xã Huy Giáp (huyện Bảo Lạc) là người hát hay và thuộc nhiều bài hát dân ca Dao đỏ nhất trong xã cho biết: Dân ca dân tộc Dao có rất nhiều làn điệu khác nhau, gồm: Tộ dung là hình thức đọc lượn; Cóng dung là hình thức nói lượn; Cóng phây là hình thức hát thơ; Phầy lủi là hình thức đọc liền mạch... Không gian diễn xướng dân ca người Dao đỏ rất phong phú: Trong các ngày hội xuân, lúc đi chợ, lên nương... Thời gian tổ chức hát thường vào lúc nông nhàn, khi xuân sang, Tết đến. Họ hát theo từng nhóm trao gửi yêu thương và những kinh nghiệm về cuộc sống, đề cao tinh thần lao động, đạo đức, lẽ sống, phép ứng xử, ca ngợi thiên nhiên, tình yêu đôi lứa..., thể hiện chất trữ tình đằm thắm, mượt mà, nét tươi sáng và giản dị của tâm hồn người Dao. 

Trong đó, hát giao duyên trong dân ca người Dao đỏ có sức hút kỳ lạ vì giai điệu như dòng mật ngọt luồn lách vào mỗi trái tim, rung lên nhịp xốn xang xao động. Tình yêu của những đôi trai gái Dao đỏ lấp lánh giữa mây ngàn, gió núi, thác cao, suối sâu, cây lá đại ngàn vừa sâu sắc, vừa tế nhị kín đáo.

Theo chị Trịnh Thị Thoáng, dân tộc Dao đỏ ở xóm Lũng Rịch, xã Lương Thông (Thông Nông), hát ru của người dân tộc Dao đỏ khác với hát ru của các dân tộc Kinh, Tày... ở âm ngữ mở đầu. Nếu người Kinh sẽ mở đầu bằng âm ngữ “À a à ời...”; người Tày bắt đầu bằng “Ứ noọng nèn/ Nèn đắc nèn đí...” thì người Dao đỏ lại bắt đầu bài hát ru bằng âm ngữ “Ô ồ ối ô ồ ối á...” hoặc “Ồ ới án...”. Nhưng có điểm chung như các dân tộc khác, hát ru của người Dao đỏ giáo dục con cái về đạo lý làm người, hướng con có ý chí vươn lên: Người Dao ta đời đời kế tiếp/Xây dựng nước nhà rạng rỡ non sông/Cháu con ta là chủ nhân cuộc sống/Để sau này nối tiếp bước cha ông...

Trong những dịp mừng nhà mới, người Dao đỏ thường cất tiếng hát mừng gia chủ với những lời chúc cho gia đình sống hạnh phúc, làm ăn phát đạt, như: Đời này tiếp đời sau/Đều lo việc làm nhà/Ngôi nhà to rộng rãi/Chủ nhà gặp đại lợi/Gia đình được bình yên/Người già sống muôn tuổi/Người trẻ đẹp như hoa/Lương thực đầy kho/Gia súc đầy chuồng/Tiền bạc đầy nhà... 

Dân ca của người Dao phong phú, đa dạng về thể loại, làn điệu gắn với đời sống: Hát mừng khách, hát tiễn bạn, hát trong lễ cấp sắc, lễ cưới, đám tang, cúng đầy tháng... Bên cạnh đó, mọi người không chỉ hát mà còn tự sáng tác ra những làn điệu, thể loại phù hợp với cuộc sống hiện tại với nhiều thay đổi dưới sự lãnh đạo của Đảng và ca ngợi công ơn Bác Hồ..., như bài hát Láng trảng viển slang (Tạm dịch: Quê hương đổi mới) của ông Triệu Kiểm Pu, hơn 50 tuổi, dân tộc Dao đỏ tại xóm Lũng Chang, xã Thái Học (Nguyên Bình) - một người am hiểu và có khả năng sáng tác lời theo nhiều làn điệu dân ca Dao đỏ, được nhiều nhà nghiên cứu văn học dân gian tìm đến khi tìm hiểu về văn hóa dân tộc Dao đỏ. Lời bài hát mang hơi thở cuộc sống hiện đại, vui tươi: Qua rồi cảnh ngày xưa tăm tối/Ngày nay đổi mới rạng quang minh/Đất nước độc lập dân làm chủ/Có ruộng cày cấy thóc đầy kho/Ngày chợ mua bán nhiều hàng hóa/Nhân dân có cuộc sống ấm no... Điện, đường, trường, trạm đến bản làng/Công lao Đảng, Bác cao như  núi/Nhân dân ơn nhớ mãi muôn đời...

Có thể khẳng định, dân ca Dao đỏ là “kho báu” trong văn hóa dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay những làn điệu dân ca ngọt ngào của dân tộc Dao đỏ đang bị mai một và nguy cơ mất dần trong sự phát triển chung của xã hội. 

Ở xã Thái Học (Nguyên Bình), nơi 100% là người dân tộc Dao đỏ, hiện được ví như là kho tư liệu sống về những nét văn hóa đặc sắc của người Dao đỏ, trong đó có kho tàng dân ca. Nhưng điều đáng nói là hiện nay những người biết hát dân ca Dao đỏ tại xã Thái Học chiếm số lượng rất ít. Ông Triệu Kiểm Pu chia sẻ: Người Dao đỏ chúng tôi trong cuộc sống hằng ngày luôn san sẻ tâm tình, yêu thương đùm bọc nhau qua các câu hát dân ca mượt mà. Mọi lúc, mọi nơi đều cùng nhau cất lên những lời ca, điệu múa để tăng thêm nghị lực, vượt qua mọi gian nan thử thách, thúc giục niềm hăng say lao động sản xuất, yêu quê hương. Nhưng những năm gần đây, tiếng hát dân ca không còn được cất lên trong đời sống hằng ngày mà chỉ trong những dịp lễ hội, lễ cưới, lễ cấp sắc... 

Theo ông Đặng Vần Sơn, Phó Ban Văn hóa - Xã hội, UBND xã Thái Học, nguyên nhân dẫn đến dân ca Dao đỏ hiện nay không được nhiều người biết và hát nữa do các làn điệu dân ca Dao đỏ cổ được ghi bằng chữ Hán - Dao, nhưng người biết chữ Hán - Dao chủ yếu tập trung ở những người làm nghề thầy cúng mà họ chỉ quan tâm đến các làn điệu phục vụ nghi lễ tín ngưỡng. Do đó, nguy cơ thất truyền, mai một các làn điệu dân ca là rất lớn. Các làn điệu dân ca phổ biến mang tính chất truyền miệng không có sự kế thừa, ghi chép đủ qua các thế hệ; lớp trẻ hiện nay ít có thời gian suy ngẫm và không am hiểu về các làn điệu dân ca dẫn đến không đam mê, học hỏi; người cao tuổi, nghệ nhân có hiểu biết và có thể hát các làn điệu dân ca ngày một ít; cuộc sống còn nhiều khó khăn nên vai trò và tác dụng của dân ca trong cuộc sống chưa được nhận thức đúng đắn; địa phương chưa có sự quan tâm đầu tư cho công tác nghiên cứu, sưu tầm và phổ biến các làn điệu dân ca... Đây là những khó khăn không nhỏ trong công tác bảo tồn những làn điệu dân ca người Dao đỏ đòi hỏi phải có cách làm linh hoạt và sự vào cuộc của chính quyền và các ngành chức năng.
Báo Cao Bằng

Có thể bạn quan tâm

Đưa văn hóa đọc đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số khó khăn ở Bình Thuận

Đưa văn hóa đọc đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số khó khăn ở Bình Thuận

Sáng 25/4, tại Trường Tiểu học Mỹ Thạnh, xã Mỹ Thạnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Thuận phối hợp với cơ quan, đơn vị tổ chức Ngày hội Văn hóa đọc năm 2025 và trao tặng tủ sách cho các trường học khó khăn ở huyện Hàm Thuận Nam. Đây là hoạt động ý nghĩa nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam.

Lan tỏa tình hữu nghị qua chương trình giao lưu “Thắm tình biên cương” ở Đắk Lắk

Lan tỏa tình hữu nghị qua chương trình giao lưu “Thắm tình biên cương” ở Đắk Lắk

Tối 24/4, tại Quảng trường 30/8 (thị trấn Ea Súp, huyện Ea Súp), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk phối hợp với Sở Văn hóa - Nghệ thuật tỉnh Mondulkiri (Vương quốc Campuchia), UBND huyện Ea Súp và các đơn vị liên quan tổ chức chương trình giao lưu hữu nghị “Thắm tình biên cương”. Tham dự chương trình có đại diện lãnh đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương của tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Mondulkiri, cùng đông đảo nhân dân huyện Ea Súp.

Tháp 4 vị sư liệt sĩ - niềm tự hào, biểu tượng yêu nước của đồng bào Khmer

Tháp 4 vị sư liệt sĩ - niềm tự hào, biểu tượng yêu nước của đồng bào Khmer

Cách đây 51 năm, 4 vị sư là Danh Tấp, Lâm Hùng, Danh Hom, Danh Hoi và người dân trên địa bàn tỉnh Rạch Giá (nay là tỉnh Kiên Giang) tổ chức biểu tình đấu tranh đòi chính quyền Mỹ - Ngụy không được bắt chư tăng đi lính và bắn phá chùa chiền. Cuộc biểu tình bị đàn áp, 4 vị sư bị địch bắn bị thương và hy sinh.

Xây dựng hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê là Di sản văn hóa thế giới

Xây dựng hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê là Di sản văn hóa thế giới

Chiều 21/4, tại thị trấn Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang, Ban Quản lý Di tích văn hóa Óc Eo tổ chức hội nghị triển khai công tác xây dựng hồ sơ đề cử Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê tỉnh An Giang trình Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Tọa đàm 50 năm văn học nghệ thuật sau ngày Đất nước thống nhất: Từ dòng chảy sáng tạo đến vành đai văn hóa biên cương

Tọa đàm 50 năm văn học nghệ thuật sau ngày Đất nước thống nhất: Từ dòng chảy sáng tạo đến vành đai văn hóa biên cương

Chiều 21/4, tại khách sạn Yên Biên Luxury, Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Hà Giang phối hợp với Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT) tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề: “50 năm văn học nghệ thuật Hà Giang sau Ngày Đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025)”. Sự kiện có sự tham dự của PGS.TS, Nhạc sỹ Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam; lãnh đạo các Hội chuyên ngành Trung ương, Thường trực UBND tỉnh Hà Giang, các sở, ban, ngành, đoàn thể, lực lượng vũ trang, cùng đông đảo văn nghệ sỹ và đại biểu đến từ các tỉnh bạn như Tuyên Quang, Phú Thọ.

Sức hút từ các lễ hội vùng dân tộc thiểu số ở Sóc Trăng

Sức hút từ các lễ hội vùng dân tộc thiểu số ở Sóc Trăng

Tỉnh Sóc Trăng có trên 35% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó, người Khmer chiếm trên 31%. Hằng năm, tỉnh tổ chức nhiều lễ hội truyền thống của đồng bào Khmer, Hoa, Kinh vừa bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số và trở thành sản phẩm du lịch ấn tượng, thu hút du khách.

Lần đầu tiên diễn ra Giải leo núi chinh phục đỉnh thiêng Yên Tử

Lần đầu tiên diễn ra Giải leo núi chinh phục đỉnh thiêng Yên Tử

Ngày 20/4, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Yên Tử (thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh), lần đầu tiên diễn ra Giải leo núi Yên Tử 2025 với chủ đề “Chinh phục đỉnh Phù Vân”, thu hút hơn 3.000 vận động viên chuyên và không chuyên đến 30 tỉnh, thành phố trong cả nước tham gia.

Sắc màu văn hóa Khmer Sóc Trăng trong Ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam

Sắc màu văn hóa Khmer Sóc Trăng trong Ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam

Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4/2025, tại Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội), đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng tái hiện lại tết Chôl Chnăm Thmây, nghi lễ mang ý nghĩa đón mừng năm mới, mừng thêm một tuổi, tương tự như Tết Nguyên đán của người Việt.

Chủ thể văn hóa “thổi hồn” cho giá trị văn hóa dân tộc vươn xa

Chủ thể văn hóa “thổi hồn” cho giá trị văn hóa dân tộc vươn xa

Ngày 18/4, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác phối hợp huy động đồng bào các dân tộc tham gia các hoạt động tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), để cùng nhìn lại một chặng đường ý nghĩa, trách nhiệm, đầy tâm huyết gìn giữ và phát huy di sản văn hóa dân tộc tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Biểu diễn múa Chăm, đánh trống truyền thống. Ảnh Đặng Tuấn - TTXVN

Khai mạc Lễ hội Tháp Bà Ponagar năm 2025

Tối 17/4 (tức ngày 20/3 năm Ất Tỵ), tại Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Ponagar ở thành phố Nha Trang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa tổ chức khai mạc Lễ hội Tháp Bà Ponagar năm 2025. Lễ hội đã thu hút hàng nghìn lượt người dân địa phương, du khách trong nước và quốc tế, đặc biệt là đồng bào Chăm từ các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, khu vực Tây Nguyên cùng về tham dự.

Thế hệ trẻ dân tộc Raglai giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống

Thế hệ trẻ dân tộc Raglai giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống

Về với vùng núi Khánh Sơn hay Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) những ngày này, không khó để bắt gặp hình ảnh những bạn trẻ người Raglai miệt mài tập múa, gõ chiêng hay tự tay chuẩn bị bộ trang phục truyền thống cho buổi trình diễn tại Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2025. 

Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4): Từ hồn cốt dân tộc đến động lực phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc

Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4): Từ hồn cốt dân tộc đến động lực phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc

Trong dòng chảy lịch sử nghìn năm dựng nước và giữ nước, văn hóa của 54 dân tộc anh em không chỉ là biểu tượng của sự phong phú và đa dạng, mà còn là cội nguồn tạo nên sức mạnh tinh thần, là nguồn lực chiến lược để xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Thay áo mới cho nhà rông Kon Sơ Lăl

Thay áo mới cho nhà rông Kon Sơ Lăl

Giữa đại ngàn Tây Nguyên lộng gió, nhà rông Kon Sơ Lăl - “trái tim” của người Bahnar ở xã Hà Tây (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) vừa được thay mái mới sau nhiều năm che nắng gió, mưa ngàn. Không máy móc, không bê tông cốt thép, công trình mang đậm tinh thần cộng đồng, được dựng lại từ đôi tay, trí nhớ và tình yêu văn hóa của chính những người dân trong làng.

Đưa di sản văn hóa địa phương đến với trẻ em vùng cao Bình Thuận

Đưa di sản văn hóa địa phương đến với trẻ em vùng cao Bình Thuận

Sáng 14/4, tại Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Đông Giang, huyện Hàm Thuận Bắc, Bảo tàng tỉnh Bình Thuận tổ chức khai mạc trưng bày, triển lãm tranh “Học sinh với di sản văn hóa địa phương và chủ quyền biển đảo Việt Nam”. Sự kiện nằm trong chương trình phối hợp giữa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch với Sở Giáo dục và Đào tạo về “Hoạt động giáo dục thông qua di sản văn hóa và tổ chức học tập ngoại khóa tìm hiểu về di sản văn hóa địa phương tại các bảo tàng, di tích trên địa bàn tỉnh” giai đoạn 2020 - 2025.

 Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Di sản văn hóa là động lực quan trọng cho Bắc Ninh phát triển nhanh và bền vững

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Di sản văn hóa là động lực quan trọng cho Bắc Ninh phát triển nhanh và bền vững

Tối 13/4, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đền Đô (thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự Lễ kỷ niệm 1015 năm ngày Đức Vua Lý Thái Tổ đăng quang Hoàng đế; đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt đình Đình Bảng, Di tích Quốc gia Nhà lưu niệm đồng chí Lê Quang Đạo, Quyết định công nhận Bảo vật Quốc gia Ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”.

Góp phần để Áo dài sớm được công nhận là Di sản văn hóa thế giới

Góp phần để Áo dài sớm được công nhận là Di sản văn hóa thế giới

Chương trình Áo dài nghệ thuật "Hương sắc Việt Nam" đã diễn ra tối 13/4, tại Hà Nội. Chương trình do Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tổ chức, nhằm kỷ niệm 115 năm Ngày Quốc tế phụ nữ (8/3/1910 - 8/3/2025); 1985 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng, hướng tới kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); tiếp nối thành công của "Tuần lễ Áo dài" từ năm 2019 đến nay.

Tưng bừng Tết té nước của dân tộc Lào ở Na Sang

Tưng bừng Tết té nước của dân tộc Lào ở Na Sang

Vào trung tuần tháng Tư hằng năm, đồng bào dân tộc Lào sinh sống tại bản Na Sang, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên) lại tưng bừng đón Tết cổ truyền Bun Huột Nặm – Lễ hội té nước đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống.

Nghi lễ thả đèn hoa đăng trên sông tại Tết cổ truyền Bunpimay - Lào Phật lịch 2568 năm 2025 ở huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk. Ảnh: Hoài Thu - TTXVN

Đặc sắc Tết Bunpimay - Lào 2025 tại Đắk Lắk

Trong hai ngày 12 - 13/4, tại đảo Ây Nô (Trung tâm Du lịch cầu treo Buôn Đôn, buôn Trí, xã Krông Na), UBND huyện Buôn Đôn phối hợp với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk, Hội hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh tổ chức Tết cổ truyền Bunpimay - Lào (Phật lịch 2568) năm 2025 và Ngày hội văn hóa các dân tộc huyện Buôn Đôn.

Lễ hội Vía bà Chúa xứ thu hút hàng nghìn người dân và du khách

Lễ hội Vía bà Chúa xứ thu hút hàng nghìn người dân và du khách

Từ ngày 11-13/4 (14-16/3 năm Ất Tỵ), tại Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Gò Tháp (xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp) diễn ra Lễ hội Vía Bà Chúa xứ năm 2025. Đây là một lễ hội lớn của tỉnh Đồng Tháp, thu hút nhiều người dân và du khách đến tham quan, chiêm bái.

Lễ hội Hoa Lư - nơi tôn vinh lòng tự hào dân tộc và tinh thần đại đoàn kết

Lễ hội Hoa Lư - nơi tôn vinh lòng tự hào dân tộc và tinh thần đại đoàn kết

Lễ hội Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình là lễ hội truyền thống được tổ chức hằng năm vào dịp tháng 3 âm lịch nhằm tưởng nhớ, tri ân công lao to lớn của các bậc Tiên đế, tiền nhân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước; khơi dậy truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc và tinh thần đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam. Trải qua 1.057 năm, Lễ hội Hoa Lư không chỉ giữ nguyên những giá trị nổi bật về lịch sử và văn hóa mà còn tạo tiền đề để phát triển du lịch Ninh Bình, xứng danh là một trong những di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.

An Giang phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ

An Giang phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Nam Bộ

Nhân dịp đón mừng Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây năm 2025 của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ, tối 10/4, tại quảng trường Thái Quốc Hùng (thị trấn Tri Tôn, huyện Tri Tôn), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang phối hợp với UBND huyện Tri Tôn tổ chức khai mạc Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng bào dân tộc Khmer lần thứ XIV năm 2025.