Hát đối đáp - nét đẹp văn hóa của người K'ho Chil

Hát đối đáp - nét đẹp văn hóa của người K'ho Chil
Người K'ho Chil trước đây vẫn thường hát đối đáp trong những lúc đi rẫy đi nương, đặc biệt là trong đám hỏi, đám cưới, kết bạn (Dos crih bi bơ yô), hát giao duyên nam nữ (Tơn kởn gơ boh).
 
Già làng K'ho lên rẫy
Già làng K'ho lên rẫy
Hát giao duyên:

Là loại hát tỏ tình, đối đáp giữa nam và nữ. Hát giao duyên của người K'ho Chil có hai dạng: dạng thứ nhất thổ lộ tình cảm của mình đối với người thương và mong được đáp lại. Dạng thứ hai có tính than thân trách phận. Nội dung lời hát kể lể hoàn cảnh nhà nghèo, không có nhiều của cải, chiêng ché, bản thân lại xấu xí, yêu người nhưng không dám tới cầu hôn. Dạng này thường được bên nữ hát vì theo phong tục của người K'ho Chil thì phụ nữ phải đi hỏi chồng (bắt chồng).
Trai gái K'ho Chil thường hát giao duyên khi đi giữ lúa, giữ bắp ở lại chòi trên rẫy. Họ thường tập trung lại từng nhóm và hát đối đáp với nhau.
Hát giao duyên thường là (đối đáp giữa nam và nữ) ứng khẩu dựa trên cơ sở cảm hứng từ hoàn cảnh thực tế và nội dung lời hát của phía bên kia để đáp lại nên ít có đầu đề. 
Thường khi nghe bên nam hát:
“Ăng dãr khe kon pi luỗt yưng” (Trăng sáng tròn con chồn đi dạo) 
Thì bên nữ sẽ cất tiếng hát đáp lại:
“Sơ năm kăl do ăn brô ùi lơn tài” (Đến năm nay tôi sẽ bán khăn xanh dài để choàng).
Rồi các chàng trai lại hát tiếp: “Pờ mpồng pờ kho ỳang ễn mỗt pờ băng Jang kho knõn” (hãy mở rộng cửa cho ông yàng, hãy mở cửa hang cho con vượn).
Và bên nữ sẽ đáp tiếp: “Mpồng bar dăp ăn crăng ma glê, mpồng păc dăp ăn crăng ma lòng” (Cửa hai lớp tôi che bằng tre, cửa ba lớp tôi che bằng củi,…)…và cứ như thế họ tiếp tục tâm tình qua lời hát để càng ngày càng xích lại gần nhau.
Hát kết bạn:

 Người K'ho Chil thường hát kết bạn khi có khách bạn bè đến chơi nhà hoặc hát đối đáp giữa buôn này với buôn kia. Đối với người K'ho Chil thì hát kết bạn cũng có luật; bên nào hát thua sẽ bị phạt một chóe rượu, một dây cườm hoặc một con gà. Nhiều khi chủ nhà không biết hát phải nhờ người hát giỏi trong buôn hát giùm mình. Hiện nay, một số người già ở Đưng K’Nớ, Lạc Dương vẫn còn nhớ một số bài về thể loại này như: bài “Ntòng wã nẵc” (Khách đến nhà), trong đó có những câu chủ nhà thể hiện sự khiêm tốn, nhún nhường chào đón khách như:
Hãy đến mà vào nhà tranh hôi tanh
Hãy chịu khó vào nhà dột nát
Hãy nhìn thấy nhà làm không kỹ…
Hoặc là bài “ Tôl kon kring plê tray ăn ờ gõ mơu” (Tới đây con diều hâu không có trái chín mà cho). 
Hát đối đáp trong đám hỏi, đám cưới: 

Người K'ho Chil theo chế độ mẫu hệ nên con gái phải đi “bắt chồng” (đi hỏi con trai). Họ rất coi trọng sự bền vững của hôn nhân, nên có những bước tìm hiểu rất kỹ. Trong đám hỏi, ngoài các lễ vật có giá trị, nhà gái cũng phải hát để thăm dò ý tứ bên nhà trai, nội dung những lời hát này có thể tạm dịch như sau:
Ta xin hỏi nhà ngươi có được hay không
Ta đi thăm hỏi, thăm cái ruộng cái rẫy
Nhà ngươi có được hay không
Ta xem kỹ mùa màng có được hay không
Nếu được như ý sẽ được ưng thuận thăm hỏi
Đường ngay đường thẳng ta mới đi
Đường cong đường quẹo ta phải tránh
Theo tục lệ tổ tiên để lại
Khớp trên khớp dưới phải hợp
Lúa gạo phải vào cối
Trai gái đến tuổi phải lập gia đình
Chỉ trắng vào chóe phải đen sánh
Thầy mo thầy cúng phải nhắm mắt cầu khấn
Để đến với Yàng.
Nhà trai phải đáp lại:
Sợ không xứng đôi, sợ người hai tim
Cây sậy dưới sình lá xanh đọt dài
Bông hoa tươi tốt người hái lấy…
Con trai con gái xứng đôi mới đi hỏi
Con trai con gái
 Ở cùng xóm cùng nhau dựng núi đồi
Ở cùng xóm cùng làng hãy cùng chặt ống
Lồ ô cùng nhau múc nước
Hãy cùng xỏ hạt cườm cùng nhau
Ở cùng xóm cùng làng hãy hớn hở chơi đùa cùng nhau…
Lúc này, khi biết ý nhà trai đã ưng thuận thì nhà gái sẽ đáp lại:
Cảm động quá không dám đến nói
Coi vợ mình là xấu
Khi đã cưới lại nhớ bạn xưa tình cũ…
Sau đó hai bên mới đi đến bàn bạc trao đổi các thủ tục tiếp theo cho cuộc hôn nhân của đôi trai gái. Còn trong đám cưới thì người ta thường hát những bài hát có nội dung mang tính đố vui, giải về sự tích các loài vật, loài người và vũ trụ. Tóm lại trong đám cưới, đám hỏi của người K'ho Chil, những làn điệu dân ca mang tính đối đáp đã trở thành một tục lệ không thể thiếu. 
Có thể nói, hát đối đáp của người  K'ho Chil nói riêng và dân ca của tộc K'ho nói chung là một trong những di sản văn hóa phi vật thể vô cùng quí giá. Nhưng thật đáng tiếc, hiện nay, những người biết hát không còn nhiều và đang bị mai một theo thời gian cùng với sự ra đi của người già, các nghệ nhân cao tuổi trong các thôn buôn. Thiết nghĩ, trong thời gian tới, chúng ta cần tích cực đầu tư nghiên cứu, sưu tầm nhiều hơn nữa để gìn giữ bảo tồn và khai thác các giá trị văn hóa truyền thống này trong việc xây dựng nếp sống văn hóa tại các thôn buôn. Đặc biệt, đây cũng là một trong những tiềm năng cần khai thác để phát triển kinh tế du lịch của tỉnh nhà thông qua việc tổ chức cho các nghệ nhân dân tộc diễn xướng trong lễ kết bạn, lễ cưới, hát giao duyên,… được phục dựng lại tại các khu du lịch có gắn với tham quan làng văn hóa dân tộc để góp phần quảng bá và giới thiệu với du khách trong và ngoài nước khi tới tìm hiểu, khám phá thiên nhiên, con người vùng đất Nam Tây nguyên.
Báo Lâm Đồng

Có thể bạn quan tâm

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Sôi nổi Giải đua ngựa truyền thống trên Cao nguyên trắng Bắc Hà

Ngày 7/6, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã tổ chức Giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà lần thứ 18. Đây được xem là cuộc đua "độc nhất vô nhị" ở Việt Nam bởi những nài ngựa tham gia cuộc thi là những nông dân thực thụ ở các xã vùng cao của huyện Bắc Hà, huyện Si Ma Cai, huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai và các nài ngựa đến từ tỉnh Tuyên Quang và Sơn La.

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Sau ánh hào quang là những em thơ nơi bản làng

Với các giải thưởng tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam và tác phẩm lọt vào danh sách rút gọn Oscar, đạo diễn Hà Lệ Diễm (dân tộc Tày, Bắc Kạn) đang khẳng định tên tuổi ở những sân khấu điện ảnh lớn nhất thế giới. Sau ánh đèn hào quang, chị lại lặng lẽ quay về những bản làng xa xôi, truyền cảm hứng về hành trình theo đuổi con chữ, vun đắp mơ ước cho những em nhỏ.

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Người Cơ Tu gửi lời tạ ơn thần núi, thần rừng

Lễ hội Tấc Giàng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (Cúng thần núi, thần rừng), nghi lễ tâm linh quan trọng của đồng bào Cơ Tu huyện A Lưới (Huế) vừa được tái hiện tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Giữ hồn khèn Mông ở vùng cao Trạm Tấu

Người Mông ở vùng cao Trạm Tấu (Yên Bái) hiện còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào. Cây khèn với họ không chỉ là nhạc cụ, mà còn là tiếng nói của núi rừng, tiếng lòng của người Mông và sợi dây kết nối giữa quá khứ, hiện tại với tương lai. Để tiếng khèn trường tồn với thời gian, các thế hệ người Mông huyện Trạm Tấu luôn miệt mài gìn giữ nét văn hóa đặc sắc này.

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Bảo tồn, phát huy giá trị gốm Quảng Đức gắn với du lịch làng nghề

Gốm cổ Quảng Đức là một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của tỉnh Phú Yên. Tỉnh đang tổ chức nhiều hội thảo, triển lãm chuyên đề và nghiên cứu nhằm đánh giá, nhận diện một cách tổng quan, đầy đủ về giá trị di sản văn hóa gốm Quảng Đức, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển du lịch làng nghề trong thời gian tới.

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng gắn với giáo dục truyền thống yêu nước

Tối 27/5, tại thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Lễ Khai mạc Liên hoan Cán bộ thư viện toàn quốc tuyên truyền phát triển văn hóa đọc và giới thiệu sách- Kỷ niệm các ngày Lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước trong năm 2025 với Chủ đề “Bản hùng ca đất nước”.

Phát huy giá trị quần thể di tích Thổ Hà gắn với phát triển du lịch

Phát huy giá trị quần thể di tích Thổ Hà gắn với phát triển du lịch

Chiều 23/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang, UBND thị xã Việt Yên phối hợp tổ chức tọa đàm “Bảo tồn, phát huy giá trị quần thể di tích đình, chùa, từ chỉ Thổ Hà, xã Vân Hà, thị xã Việt Yên gắn với phát triển du lịch”. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn, cùng đông đảo chuyên gia về lịch sử, văn hóa Trung ương và địa phương tham dự.

Độc đáo những ngôi nhà đá ong

Độc đáo những ngôi nhà đá ong

Ẩn mình trong những làng quê yên bình của Quảng Ngãi, có những ngôi nhà được xây dựng từ đá ong độc đáo tại xã Bình Hải, huyện Bình Sơn. Trải qua bao thăng trầm, những nếp nhà này không chỉ mang đậm dấu ấn kiến trúc xưa mà còn chứa đựng cả những câu chuyện về đời sống, văn hóa của người dân nơi đây. Tuy nhiên, trước sự thay đổi của nhịp sống hiện đại, số lượng những ngôi nhà đá ong nguyên vẹn ngày càng ít.

Đồng bào A Lưới tự hào mang họ Bác Hồ

Đồng bào A Lưới tự hào mang họ Bác Hồ

Năm 1969 khi nghe tin Chủ tịch Hồ Chí Minh ra đi, đồng bào các dân tộc thiểu số ở huyện miền núi A Lưới, thành phố Huế đã nguyện suốt đời mang họ Hồ để ghi nhớ công ơn của Người.

Định hướng phát triển du lịch, định vị thương hiệu 'Đệ Nhất danh Trà'

Định hướng phát triển du lịch, định vị thương hiệu 'Đệ Nhất danh Trà'

Nhân kỷ niệm 5 năm Ngày Trà thế giới (21/5/2020 - 21/5/2025) và định hướng phát triển bền vững cho ngành chè Việt Nam, ngày 20/5, tại Không gian Văn hóa Trà của Hợp tác xã Chè Hảo Đạt (xã Tân Cương, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên), Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), phối hợp với Hội Chè Thái Nguyên tổ chức diễn đàn “Thái Nguyên - Trăm năm Đệ Nhất danh Trà”.

Hàng ngàn du khách và người dân rước tượng Bà Chúa Xứ Núi Sam ở An Giang

Hàng ngàn du khách và người dân rước tượng Bà Chúa Xứ Núi Sam ở An Giang

Tối 19/5 (nhằm 22/4 Âm lịch), Ban tổ chức Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam năm 2025 phối hợp với UBND thành phố Châu Đốc và Ban Quản trị Lăng miếu núi Sam trang trọng tổ chức Lễ phục hiện rước tượng Bà Chúa Xứ Núi Sam từ bệ đá Bà ngự trên đỉnh núi về Miếu Bà ở dưới chân núi Sam, mở đầu cho Lễ hội cấp quốc gia Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam năm 2025.

Khẳng định vai trò, trách nhiệm của Bộ đội Biên phòng trong thời kỳ mới

Khẳng định vai trò, trách nhiệm của Bộ đội Biên phòng trong thời kỳ mới

Tối 19/5, Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Đắk Lắk phối hợp với Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh tổ chức Lễ Tổng kết và trao giải cuộc thi viết “Tự hào người chiến sĩ Biên phòng Đắk Lắk”, chương trình nghệ thuật “Nhớ mãi lời dạy của Người” nhằm kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), hướng đến kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống Bộ đội Biên phòng tỉnh Đắk Lắk (23/5/1975 - 23/5/2025).

'Người là niềm tin tất thắng' - Bản hòa ca tri ân và khát vọng vươn lên

'Người là niềm tin tất thắng' - Bản hòa ca tri ân và khát vọng vươn lên

Nhân dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), tối 19/5, tại Quảng trường 26/3 thành phố Hà Giang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy, Báo Hà Giang tổ chức chương trình nghệ thuật đặc biệt “Người là niềm tin tất thắng”.

Độc đáo, đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Độc đáo, đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Trong hai ngày 17 và 18/5, Lễ hội hoa sim biên giới năm 2025, với chủ đề “Sắc tím biên cương - kết nối di sản” đã được tổ chức tại thành phố Móng Cái (Quảng Ninh). Đây là năm thứ 4 thành phố vùng biên tổ chức sự kiện với nhiều hoạt động hấp dẫn, góp phần tạo điểm đến thu hút du khách.

Gia Lai tổ chức hai triển lãm chuyên đề kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh

Gia Lai tổ chức hai triển lãm chuyên đề kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ngày 16/5, tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh phối hợp cùng Bảo tàng Hồ Chí Minh và Bảo tàng Lịch sử Cách mạng Quảng Đông (Trung Quốc) tổ chức khai mạc hai triển lãm chuyên đề: “Đường cách mạng - Đồng chí Hồ Chí Minh tại Trung Quốc” và “Di sản Hán Nôm trên địa bàn tỉnh Gia Lai”.

Trưng bày chuyên đề 'Dưới lá cờ Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh'

Trưng bày chuyên đề 'Dưới lá cờ Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh'

Ngày 16/5, Bảo tàng tỉnh Hòa Bình tổ chức khai trương trưng bày chuyên đề "Dưới lá cờ Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh”, qua đó, tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước, truyền thống lịch sử vẻ vang của Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng bộ tỉnh Hòa Bình trong quá trình xây dựng và phát triển đến đông đảo cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Đưa sản phẩm đặc trưng của đồng bào dân tộc Cao Bằng đến với TP. Hồ Chí Minh

Đưa sản phẩm đặc trưng của đồng bào dân tộc Cao Bằng đến với TP. Hồ Chí Minh

Ngày 16/5, Chương trình Tuần hàng giới thiệu sản phẩm của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tỉnh Cao Bằng tại TP. Hồ Chí Minh năm 2025 do Sở Công Thương tỉnh Cao Bằng phối hợp với Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) tổ chức, đã khai mạc tại Showroom Xuất khẩu (92 -96 Nguyễn Huệ), Quận 1, TP. Hồ Chí Minh.

Thưởng lãm tranh cổ động đẹp về Chủ tịch Hồ Chí Minh

Thưởng lãm tranh cổ động đẹp về Chủ tịch Hồ Chí Minh

Thiết thực chào mừng kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và 114 năm Ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (5/6/1911 - 5/6/2025), sáng 16/5, tại Trung tâm Văn hóa Du lịch tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk tổ chức khai mạc Triển lãm tranh cổ động tấm lớn chủ đề “Chủ tịch Hồ Chí Minh - Lãnh tụ vĩ đại của Đảng và Nhân dân Việt Nam”.

Đặc sắc Lễ hội Văn hóa Raglai

Đặc sắc Lễ hội Văn hóa Raglai

Ngày 15/5, UBND huyện Bác Ái (Ninh Thuận) tổ chức khai mạc Lễ hội Văn hóa Raglai lần thứ III năm 2025, hướng tới chào mừng Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025).

Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc S’tiêng

Bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc S’tiêng

Bù Đăng hiện có 34 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó, người S’tiêng đã sinh sống lâu đời ở vùng đất này. Với những đặc điểm riêng biệt trong ngôn ngữ, trang phục truyền thống, phong tục tập quán và nghệ thuật, đồng bào S’tiêng đã góp phần tạo dựng nền văn hóa phong phú cho địa phương.

Hoạt động tháng 5 với chủ đề 'Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam'

Hoạt động tháng 5 với chủ đề 'Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam'

Ngày 3/5, Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, từ ngày 5 - 31/5, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ diễn ra các hoạt động tháng 5 với chủ đề “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam” nhân kỷ niệm 135 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890- 19/5/2025); kỷ niệm 71 năm ngày Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2025).

Lễ Gầu Tào và hoạt động văn hóa của các dân tộc được tái hiện tại Làng Văn hóa

Lễ Gầu Tào và hoạt động văn hóa của các dân tộc được tái hiện tại Làng Văn hóa

Ngày 1/5/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Sơn Tây, Hà Nội), tái hiện Lễ Gầu tào của dân tộc Mông tỉnh Lai Châu cùng chương trình dân ca dân vũ “Sắc màu chợ phiên”, giới thiệu nghệ thuật và trò chơi dân gian truyền thống của dân tộc Hà Nhì, Mông, Xinh Mun các tỉnh Sơn La, Lai Châu thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan và vui chơi.

Giao lưu nghệ thuật Đắk Lắk - Phú Yên mừng ngày hội non sông

Giao lưu nghệ thuật Đắk Lắk - Phú Yên mừng ngày hội non sông

Tối 30/4, tại khuôn viên Bảo tàng Đắk Lắk, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk tổ chức khai mạc các hoạt động chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) và Ngày Quốc tế Lao động 1/5; chương trình giao lưu nghệ thuật Đắk Lắk - Phú Yên chủ đề "Ngày hội non sông".

Tây Ninh kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng

Tây Ninh kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng

Tối 29/4, tại Công viên Xuân Hồng (Phường 3, thành phố Tây Ninh), Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Tây Ninh tổ chức Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); 50 năm Giải phóng tỉnh và đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất của Chủ tịch nước.