Làng Lỗ Khê – đất Tổ ca trù

Làng Lỗ Khê – đất Tổ ca trù
Tổ chức giáo phường ca trù Lỗ Khê

Ca trù Lỗ Khê gắn với giáo phường hàng Phủ của đạo Kinh Bắc (giáo phường to nhất của nước ta lúc bấy giờ), trên địa bàn khá rộng của 12 họ, 11 làng hàng phủ.

Cụ thể: Làng Trịnh Nguyễn (làng Ngòi) và làng Trịnh Xá thuộc huyện Đông Ngàn, nay cùng thuộc Châu Khê, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Làng Dương Sơn (làng Chõ), làng Phúc Tinh thuộc huyện Đông Ngàn, nay cùng thuộc xã Tam Sơn, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

Làng Lỗ Khê – đất Tổ ca trù ảnh 1
Làng Lỗ Khê được hình thành từ lâu đời, đến nay vẫn còn lưu giữ nhiều nét của một làng cổ, với quần thể đình, miếu, cổng, luỹ làng, lễ hội những làn điệu dân ca...

Làng Thụy Hà, làng Quan Âm nay cùng thuộc xã Bắc Hồng, huyện Đông Anh. Làng Lại Đà, huyện Đông Ngàn, nay thuộc xã Đông Hội, huyện Đông Anh. Làng Đông Lâu, làng Hồi Quan huyện Yên phong, nay thuộc hai xã Đông Tiến huyện Yên phong và Tương Giang, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Làng Phú Lâm huyện Tiên Du, nay thuộc xã Phú Lâm, huyện Tiên Du.

Làng Lỗ Khê có hai họ: Họ Nguyễn Văn, Tổ họ là Nguyễn Văn, hiệu Phúc Chính Tiên sinh. Họ Nguyễn Thế, Tổ họ là Nguyễn Thế Nho, hiệu Trung Trực Tiên sinh.

Xét về mặt tổ chức và sinh hoạt, thì giáo phường Lỗ Khê có quy củ và kỷ luật chặt chẽ những tiêu chuẩn cần thiết để làm cho giáo phường vững mạnh cả về tinh thần lẫn vật chất.

Mỗi họ cử một người kỳ cựu hiểu luật hát ca trù làm trùm họ. Các ông trùm họ bầu người có khả năng có uy tín nhất làm Quản giáp phụ trách điều khiển tất cả mọi việc của giáo phường. Quản giáp giáo phường Lỗ Khê được quan tỉnh Bắc Ninh cấp bằng công nhận, nên từ trùm họ đến đào kép, ai nấy đều tôn trọng nội quy chung của giáo phường một cách tự giác.

Thăng trầm ca trù Lỗ Khê

Có thể nói, hát cửa đình vừa là cỗ tinh thần để cúng thành hoàng tỏ lòng nhớ ơn, cũng vừa là món ăn tinh thần của quần chúng, từ lâu đã trở thành nghi lễ tôn giáo, tín ngưỡng của dân gian do giáo phường đảm nhiệm. Xuất phát từ ý thức tự hào dân tộc, ông cha ta muốn thông qua hát cửa đình để giáo dục truyền thống đấu tranh thiên nhiên và đấu tranh xã hội. Cho nên hát cửa đình trước hết phải trang nghiêm, cách hát phải minh bạch, điệu bộ phải đoan chính, lời hát phải rõ ràng, nội dung chương trình biểu diễn tế thần tất nhiên phải lấy những bài hát về lịch sử, ca ngợi sự nghiệp anh hùng, ca ngợi quê hương đất nước, chúc tụng dân làng là chính.

Làng Lỗ Khê – đất Tổ ca trù ảnh 2
Hát cửa đình Lỗ Khê có hai hình thức Hát thờ và Hát thi

Mang tính chất anh hùng ca và sử thi, hát cửa đình Lỗ Khê còn có chức năng thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ, vui chơi giải trí cho quần chúng. Hát cửa đình Lỗ Khê có hai hình thức Hát thờ và Hát thi.

Tồn tại gần 600 năm nay, ca trù Lỗ Khê tuy có đoạn thăng trầm nhưng khói hương ở nhà thờ Tổ sư không bao giờ ngừng kế cả trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, chức quản giáp hai họ Nguyễn Văn, Nguyễn Thế vẫn thay nhau làm, cho mãi đến năm 1993 mới chuyển thành Ban quản lý nhà thờ do các cụ hai họ cử ra. Ngày nay mùng một hàng tháng hai họ vẫn sửa vấn lễ để cúng tổ.

Ngay sau cách mạng tháng Tám, ca trù ở Lỗ Khê đã chuyển hướng nội dung bài hát phục vụ kháng chiến, lấy bài hát nói “Giang san tín mỹ” của cụ Huỳnh Thúc Kháng đăng trên báo cứu quốc năm 1946 động viên toàn dân đứng lên chống Pháp.

Năm 1993, ngành văn hóa huyện mở hai lớp đào tạo và nâng cao do nghệ nhân kép Nguyễn Văn Hành và nghệ nhân Phạm Thị Mùi truyền dạy. Kết quả lớp học này đã đào tạo được một số đào kép trẻ. Kép Nguyễn Văn Tuyến, Phạm Văn Phong; Đào Phạm Thị Mận, Nguyễn Thị Lan, Nguyễn Thị Thảo.

Làng Lỗ Khê – đất Tổ ca trù ảnh 3
Hát cửa đình vừa là cỗ tinh thần để cúng thành hoàng tỏ lòng nhớ ơn, cũng vừa là món ăn tinh thần của quần chúng, từ lâu đã trở thành nghi lễ tôn giáo, tín ngưỡng của dân gian do giáo phường đảm nhiệm

Năm 2002, ngành văn hóa huyện lại tổ chức lớp đào tạo các cháu tuổi học trò tiểu học và trung học cơ sở. Gần 50 cháu do đào nương Phạm Thị Mận truyền dạy, các cháu đã tiếp xúc với cỗ phách tre, tạm gõ được phách và bước đầu tập hát nói.

Năm 2007, ngành văn hóa huyện lại tổ chức mở lớp giao cho văn hóa xã quản lý, đào nương Nguyễn Thị Thảo dạy 30 buổi tối, học trò có 30 cháu. Lớp đào tạo các cháu đều gõ được 5 khổ phách cơ bản và một số bài hát nói. Còn lớp nâng cao của các bà trung nữ, nghệ nhân Dương Thị Nhiên truyền dạy.

Như vậy, cùng với sự hồi phục nghệ thuật ca trù trong cả nước thì Lỗ Khê - nơi đất tổ ca trù cũng đã có những cống hiến, những nỗ lực không nhỏ để vực dậy làn điệu ca trù những tưởng đã bị lãng quên.
Theo langvietonline.vn

Có thể bạn quan tâm

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Sau sáp nhập, tỉnh Vĩnh Long trở thành vùng đất giàu tiềm năng về du lịch nhờ vị trí địa lý chiến lược, tài nguyên phong phú và bản sắc văn hóa đặc trưng. Địa phương đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm du lịch của vùng Tây Nam Bộ.

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Tại tỉnh Lâm Đồng, nơi có đông đồng bào Chăm sinh sống, công tác dạy tiếng Chăm trong trường học vùng dân tộc thiểu số đang được chú trọng triển khai. Đây không chỉ là bước đi quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Chăm, mà còn góp phần hỗ trợ học sinh nâng cao kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là trong học tiếng Việt và tiếp cận kiến thức mới một cách hiệu quả hơn.

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Sức ảnh hưởng của Lễ hội Thành Tuyên ngày càng lớn và có sự lan tỏa rộng rãi, thu hút hàng nghìn người tham gia mỗi năm. Bên cạnh thành công đó, Lễ hội Thành Tuyên 2025 cũng ghi nhận một số ý kiến trái chiều, phản án liên quan đến các hoạt động rước diễu.

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Ngày 25/9, tại Nhà thi đấu Thể dục Thể thao tỉnh Thái Nguyên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức khai mạc Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số tỉnh Thái Nguyên năm 2025 với hai môn thi đấu: Tung còn và Bắn nỏ.

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Ngày 25/9, chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk lần thứ I và Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tại Bảo tàng tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh khai mạc Triển lãm chuyên đề “Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk - Những chặng đường lịch sử”.

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Từ ngày 21 đến 23/9, đồng bào Khmer Nam Bộ tổ chức lễ Sene Dolta (còn gọi là lễ Sen Dolta, hay Sen Đôn-ta) một trong những lễ truyền thống quan trọng trong năm. Với nghi thức tôn giáo trang nghiêm và phong tục đặc sắc, lễ hội thể hiện đậm nét đời sống tinh thần, tín ngưỡng và truyền thống hiếu đạo của người Khmer, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Những ngày cuối tháng 9, cộng đồng người Khmer tại TP Hồ Chí Minh lại hòa mình vào không khí ấm cúng của lễ Sene Dolta 2025. Sene Dolta là một trong những lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn là dịp để những người con xa quê tìm về chốn thiền môn, thắt chặt tình đoàn kết và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Trong ngày 21-22/9, đông đảo đồng bào Khmer tại tỉnh Đồng Nai và nhiều địa phương khác đã về Chùa Sóc Lớn, xã Lộc Hưng, tham dự lễ Sene Dolta - lễ hội mang ý nghĩa tưởng nhớ công ơn sinh thành, dưỡng dục của tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất.

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Nằm trong chuỗi hoạt động của Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025, tối 20/9, đã diễn ra lễ hội đường phố nhằm mang đến một không gian nghệ thuật nhiều màu sắc, với các màn trình diễn dân ca, dân vũ, trang phục truyền thống và các kỹ nghệ dân gian. Chương trình được thiết kế là sân khấu mở, nơi du khách và người dân có thể giao lưu, trải nghiệm và cảm nhận chiều sâu văn hóa vùng cao.

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Ngày 20/9, tại sân đua bò xã Tri Tôn (Khu Liên hợp Thể thao - Du lịch Tà Pạ - Soài Chek), Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh An Giang phối hợp với Báo và Phát thanh - Truyền hình An Giang, UBND xã Tri Tôn tổ chức Hội đua bò Bảy Núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 30, năm 2025. Đây là sự kiện văn hóa – thể thao đặc sắc, gắn liền với đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer vùng Bảy Núi tỉnh An Giang vào dịp lễ Sen Đôn Ta (lễ cúng ông bà) của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ.

Đặc sắc Festival Tinh hoa Tây Bắc

Đặc sắc Festival Tinh hoa Tây Bắc

Sáng 19/9, tại Quảng trường 7/5 (phường Điện Biên Phủ) đã khai mạc nhiều hoạt động trong khuôn khổ Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên 2025 gồm: Triển lãm ảnh đẹp du lịch, Trưng bày giới thiệu điểm đến du lịch đặc sắc và Liên hoan ẩm thực Tây Bắc...

Giữ hồn những mái nhà rêu phong dưới chân Tây Côn Lĩnh

Giữ hồn những mái nhà rêu phong dưới chân Tây Côn Lĩnh

Ẩn mình dưới dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ, làng rêu Xà Phìn, xã biên giới Thanh Thủy (Tuyên Quang) hiện ra như một bức tranh thủy mặc. Những nếp nhà sàn lợp lá cọ phủ kín rêu xanh, hòa quyện cùng mây trắng, ruộng bậc thang và những gốc chè Shan Tuyết cổ thụ, tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính, rất riêng của miền biên viễn.

Bảo tàng cổ vật Mũi Né lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa

Bảo tàng cổ vật Mũi Né lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa

Giữa làng biển yên bình thuộc phường Mũi Né, tỉnh Lâm Đồng, có một địa chỉ văn hóa đặc biệt - Bảo tàng cổ vật Mũi Né, do nhà sưu tầm Nguyễn Ngọc Ẩn sáng lập và vận hành. Đây được xem là bảo tàng cổ vật tư nhân đầu tiên tại vùng ven biển của tỉnh, nơi không chỉ lưu giữ hàng chục nghìn hiện vật quý giá mà còn góp phần giáo dục cộng đồng, quảng bá văn hóa và phát triển du lịch bền vững.

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày 11/9, thông tin từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 sẽ diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa từ ngày 17-19/10/2025, với sự tham gia của 6 tỉnh, thành phố gồm: Khánh Hòa, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng, An Giang và Thành phố Hồ Chí Minh.

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Nằm ẩn mình trong thung lũng với cảnh sắc bình dị, nguyên sơ của núi rừng và những thửa ruộng bậc thang lúa đang trổ bông là cụm di tích khảo cổ đặc biệt bãi đá có hình khắc cổ Suối Cỏ (xã Nhân Nghĩa, tỉnh Phú Thọ).

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Điện Biên là vùng đất hội tụ 19 dân tộc anh em cùng chung sống, tạo nên bức tranh văn hóa rực rỡ sắc màu, từ trang phục truyền thống đến phong tục, lễ hội đặc sắc. Nhiều giá trị văn hóa được tôn vinh là di sản của quốc gia, nhân loại. Người thổi niềm đam mê, là “linh hồn sống” của các di sản ấy chính là những nghệ nhân, họ thắp lên ngọn lửa đam mê, gìn giữ và truyền dạy tinh hoa văn hóa, để mạch nguồn di sản mãi lan tỏa, trường tồn cùng thời gian.

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Tháng Văn hóa đường phố Lâm Đồng

Nhiều hoạt động hấp dẫn tại Tháng Văn hóa đường phố Lâm Đồng

Tối 6/9, Tháng Văn hóa đường phố với chủ đề “Lâm Đồng - Hội tụ tinh hoa, Kết nối cảm xúc” đã diễn ra tại phường Phan Thiết. Đây là hoạt động chính nằm trong chương trình “Tháng trải nghiệm điểm đến du lịch tỉnh Lâm Đồng năm 2025” do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng tổ chức.

Trưng bày 200 bức ảnh, tư liệu chống rác thải nhựa

Trưng bày 200 bức ảnh, tư liệu chống rác thải nhựa

Ngày 5/9, tại phường Phú Yên (tỉnh Đắk Lắk), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh tổ chức trưng bày tư liệu chống rác thải nhựa; tập huấn công tác thông tin đối ngoại, tuyên truyền chủ quyền biên giới biển, đảo Việt Nam.

Rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc trong chuỗi sự kiện "Vui Tết độc lập"

Rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc trong chuỗi sự kiện "Vui Tết độc lập"

Từ ngày 30/8 đến 2/9/2025, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội), diễn ra chuỗi hoạt động đặc sắc với chủ đề “Vui Tết độc lập”, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Sự kiện có sự tham gia của gần 200 nghệ nhân, đồng bào đến từ 18 dân tộc trên cả nước, tái hiện không gian văn hóa truyền thống qua phiên chợ vùng cao, trình diễn dân ca, dân vũ, ẩm thực, trò chơi dân gian, giới thiệu sản vật địa phương...Ảnh: Vân Chi/TTXVN

80 năm Quốc khánh: Đa dạng hoạt động văn hóa, trải nghiệm tại Đắk Lắk

80 năm Quốc khánh: Đa dạng hoạt động văn hóa, trải nghiệm tại Đắk Lắk

Dịp Quốc khánh 2/9 năm nay, tỉnh Đắk Lắk sôi động với nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật đặc sắc. Các chương trình không chỉ tạo không gian vui tươi, gắn kết cộng đồng mà còn mang đến cho du khách những trải nghiệm mới mẻ về vùng đất và con người nơi đây. Qua đó, hình ảnh Đắk Lắk ngày càng thêm gần gũi, hấp dẫn trong mắt bạn bè và du khách gần xa.