Lễ hội giao chạ có lịch sử hơn 700 năm ở Thái Bình

Lễ hội giao chạ có lịch sử hơn 700 năm ở Thái Bình
Người dân làng Vân Đài thắp hương tại Đền thờ các vị vua triều Trần trước khi vào làng Tam Đường tế lễ. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN
Người dân làng Vân Đài thắp hương tại Đền thờ các vị vua triều Trần trước khi vào làng Tam Đường tế lễ. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN

Năm nay, lễ giỗ công chúa Huyền Trân do nhân dân làng Tam Đường tổ chức từ ngày 14 đến ngày16 tháng Hai âm lịch (tức ngày 19-21/3 dương lịch) với nhiều hoạt động dân gian đặc sắc. Trước ngày giỗ, nhân dân Tam Đường tổ chức lễ tế mở cửa đền. Vào đúng ngày rằm tháng Hai là lễ giỗ chính, cũng là ngày tổ chức lễ giao chạ giữa làng Tam Đường (xã Tiến Đức) và làng Vân Đài (xã Chí Hòa). Ngay từ đầu buổi chiều, người dân làng Tam Đường đã trống giong cờ mở, múa rồng, diễu hành ra đầu làng theo tập tục để đón đoàn tế lễ từ làng Vân Đài lên.
Đoàn làng Vân Đài thắp hương, tế lễ tại Chùa Hội Đồng làng Tam Đường. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN
 Đoàn làng Vân Đài thắp hương, tế lễ tại Chùa Hội Đồng làng Tam Đường.
Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN

Theo tài liệu lịch sử để lại,  hoàng hậu của vua Trần Nhân Tông sinh hạ được Huyền Trân công chúa và Diệu Dung công chúa. Khi còn nhỏ, hai chị em công chúa sống với nhau tình nghĩa, keo sơn gắn bó. Trước tình cảnh đất nước bị giặc Nguyên Mông xâm lược, đồng thời để giữ mối bang giao với Chiêm Thành, tập trung đối phó với quân Nguyên Mông, vua Trần Nhân Tông gả công chúa Huyền Trân cho vua Chiêm là Chế Mân. Theo tập tục của Chiêm Thành, sau khi vua băng hà, hoàng hậu phải hỏa thiêu theo chồng, công chúa Huyền Trân may mắn được cứu thoát và trở về quê hương. Công chúa được vua cha ban hiệu Diệu Từ Ân công chúa, ngự tại phủ Tân Cương (tức thôn Thái Đường), cùng vua cha lo việc chống giặc Nguyên. Khi công chúa Huyền Trân mất, để ghi nhớ công ơn của bà, nhân dân làng Thái Ðường lập đền thờ và tổ chức lễ giỗ vào ngày Rằm tháng Hai âm lịch hàng năm. Sau này, thôn Phú Đường, Thái Đường, Ngọc Đường (xã Tiến Đức) sáp nhập thành 1 thôn lấy tên gọi là thôn Tam Đường như ngày nay.
 
Còn người em là công chúa Diệu Dung (hiệu Diệu Từ Dong công chúa), được vua cha giao cho việc sản xuất lương thực, cung cấp quân lương phục vụ công cuộc chống giặc ngoại xâm của nhà Trần. Công chúa Diệu Dung đã khai phá cả một vùng đất rộng lớn Duyên Hà, Tiên Hưng (tức huyện Hưng Hà ngày nay), đồng thời đắp đê ngăn lũ, chống nước biển xâm thực ruộng đồng. Công chúa Diệu Dung là người có công lớn phát hiện và xây dựng làng Vân Đài.
Nhân dân làng Tam Đường đánh trống, múa rồng, diễu hành ra đầu làng để đón đoàn từ làng Vân Đài lên. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN
 Nhân dân làng Tam Đường đánh trống, múa rồng, diễu hành ra đầu làng để đón đoàn từ làng Vân Đài lên. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN

Vào ngày Rằm tháng Hai âm lịch, nhân dân thôn Tam Đường (xã Tiến Đức) tổ chức lễ giỗ công chúa Huyền Trân, nhân dân làng Vân Ðài (xã Chí Hòa) cử 64 người quần áo chỉnh tề lên tổ chức tế lễ, giao hiếu. Ngược lại, vào ngày giỗ của công chúa Diệu Dung vào ngày rằm tháng 9 khi làng Vân Ðài mở hội thì 84 người làng Tam Ðường xuống tổ chức tế lễ, giao hiếu với làng em Vân Đài. Bởi thế dân gian có câu “Lệ làng tháng chín, tháng hai / Tam Đường chị xuống, Vân Đài em lên”. 
 
Nhân dân làng Tam Đường đánh trống, múa rồng, diễu hành ra đầu làng để đón đoàn từ làng Vân Đài lên. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN
Nhân dân làng Tam Đường đánh trống, múa rồng, diễu hành ra đầu làng để đón đoàn từ làng Vân Đài lên. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN

Là người nhiều năm cùng với nhân dân hai làng tổ chức lễ giao chạ, ông Phan Văn Tư, Chủ tịch Hội người cao tuổi xã Tiến Đức cho biết: Đội tế 64 hay 84 người đều được quy định từ hương ước của 2 làng xưa kia. Ngày giỗ em là công chúa Diệu Dung, làng Tam Đường của người chị sẽ xuống tế lễ đông hơn là 84 người.

Đến nay tục giao chạ đã có lịch sử hơn 700 năm. Mặc dù có thời kỳ đất nước khó khăn, chiến tranh kéo dài song tục giao chạ vẫn được nhân dân hai làng duy trì với quy mô lớn nhỏ khác nhau. Lễ hội cũng là dịp để nhân dân địa phương tưởng nhớ công đức của hai công chúa nhà Trần đối với mảnh đất Tam Đường, Vân Đài nói riêng và mảnh đất Long Hưng, Hưng Hà nói chung.

Ông Nguyễn Viết Liêm, Trưởng thôn Vân Đài, xã Chí Hoà cho biết: Tục lệ này đã có từ lâu, đến nay hai làng vẫn giữ tình kết nghĩa, coi nhau như anh em trong nhà, mọi công việc của làng này cũng là công việc của làng kia mặc dù hai làng ở hai xã khác nhau và cách nhau hơn 10 km.

Theo các bậc cao niên trong làng Tam Đường và Vân Đài, giao chạ có nghĩa là kết nghĩa chạ trên với chạ dưới, làng trên với làng dưới. Ở Thái Bình chỉ có duy nhất làng Tam Đường và làng Vân Đài có tục giao chạ độc đáo này. Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, đến nay nhân dân hai làng vẫn thân thiết, đoàn kết, cùng giúp đỡ nhau phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống. Họ gọi nhau bằng anh - em, chị - em thân mật như anh em ruột thịt trong nhà. Đặc biệt, từ bao đời nay theo tục lệ của hai làng, trai gái không bao giờ kết nghĩa phu thê.

Là người con xa quê hương nhưng năm nào đến ngày giỗ mẫu Huyền Trân và Diệu Dung, bà Phan Thị Vân, thôn Tam Đường, xã Tiến Đức cũng trở về quê để tham dự ngày lễ ý nghĩa này. Mong mỏi của bà Phan Thị Vân cũng như nhiều người dân thôn Tam Đường là được các cấp chính quyền quan tâm, huy động nguồn lực xã hội hóa để xây dựng ngôi đền thờ công chúa Huyền Trân khang trang hơn cho xứng đáng với những đóng góp của bà đối với quê hương Hưng Hà cũng như lịch sử của nhà Trần.

Trong hơn 700 năm tồn tại, tục giao chạ, kết nghĩa anh em đã trở thành nét văn hóa đặc biệt của người dân địa phương. Cùng với hệ thống các di sản còn lưu giữ tại mảnh đất Hưng Hà ngày nay như tục rước nước, thi cỗ cá…, tục giao chạ “có một không hai” đã góp phần đưa lễ hội Đền Trần Thái Bình trở thành di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Với ý nghĩa sâu sắc, hi vọng tục giao chạ sẽ tiếp tục được các thế hệ con cháu vùng quê Tiến Đức, Chí Hòa gìn giữ, bảo tồn, phát huy những nét đẹp truyền thống của cha ông để lại.

Thu Hoài
TTXVN

Có thể bạn quan tâm

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống... 

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Đồng bào Cống nơi biên giới Nậm Kè vui Tết Hoa mào gà

Khi sắc hoa mào gà rực đỏ trên những sườn đồi, cũng là lúc đồng bào Cống ở xã Nậm Kè, tỉnh Điện Biên nô nức đón Tết Hoa mào gà, hay còn gọi là Tết Hoa. Đây là dịp để bà con sum họp, vui Tết truyền thống, đồng thời gìn giữ và lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc, thể hiện đời sống tinh thần phong phú, tình đoàn kết của cộng đồng người Cống nơi cực Tây Tổ quốc.

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế

Với vị thế là vùng đất cội nguồn của dân tộc Việt Nam, những năm qua, Phú Thọ đã chủ động, sáng tạo trong ngoại giao văn hóa và đạt được nhiều kết quả quan trọng; góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Đất Tổ, thúc đẩy hợp tác quốc tế và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.