Giảm thiểu thiệt hại thiên tai từ nhận diện và phân vùng nguy cơ trượt lở

Trước tình hình sạt lở đất xảy ra liên tiếp trên cả nước những ngày qua, đặc biệt tại các khu vực vùng núi phía Bắc; điển hình là vụ sạt lở đất vùi lấp xe khách ở tỉnh Hà Giang sáng 13/7 làm 11 người chết, 4 người bị thương và vụ sạt lở đất ở tỉnh Lâm Đồng trưa 15/7 vùi lấp 1 căn nhà và 1 người tử vong, các chuyên gia địa chất cho rằng việc ứng dụng công nghệ khoa học tiên tiến để phục vụ nhận dạng và phân vùng nguy cơ trượt lở là hết sức cần thiết. Phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với Tiến sỹ Trịnh Hải Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản để làm rõ vấn đề này.

vna_potal_sat_lo_dat_vui_lap_o_to_khach_o_ha_giang_8_nguoi_chet_4_nguoi_bi_thuong_7480315.jpg
Vào khoảng 4 giờ sáng 13/7/2024, xe ô tô khách BKS 29E-024.89 loại xe Ford Transit của Hợp tác xã Ngọc Hạnh chạy tuyến Hà Giang - Bảo Lâm (Cao Bằng) di chuyển đến đoạn km 11, thôn Tạm Mò, xã Yên Định, huyện Bắc Mê, tỉnh Hà Giang thì gặp sạt lở. Khi toàn bộ hàng khách xuống giúp đẩy xe qua chỗ sạt thì bất ngờ hàng nghìn m3 đất từ trên cao tràn xuống lòng đường, vùi lấp toàn bộ hành khách (trên xe chở khoảng 16 người). Vụ sạt lở đã làm 11 người chết, 4 người bị thương. Trong ảnh: Các lực lượng chức năng khẩn trương tìm kiếm các nạn nhân đang bị vùi lấp. Ảnh: Đức Thọ - TTXVN

* Thời gian qua, nhiều vụ sạt lở đất đá nghiêm trọng đã xảy ra, gây ảnh hưởng đến đời sống người dân. Vậy theo ông đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này? Việt Nam cần xây dựng những tiêu chí cụ thể nào để khoanh định, phân vùng những nơi có nguy cơ sạt lở cao?

- Nguyên nhân gây sạt lở, trượt lở đất đá khu vực miền núi, trung du Việt Nam rất đa dạng, trong đó phải kể đến các yếu tố: Địa chất, kiến tạo, địa hình, địa mạo, thạch học, vỏ phong hóa, thổ nhưỡng, thảm phủ, sử dụng đất, khí tượng, thủy văn... Nhìn chung, yếu tố kích hoạt tự nhiên được xác định chủ yếu là do mưa. Tuy nhiên, yếu tố kích hoạt do con người đang ngày càng gia tăng từ các hoạt động nhân sinh như: Phá rừng, cắt xẻ sườn đồi, núi, khai thác khoáng sản... Có thể nhận thấy, những khu vực được xác định có mức độ nguy cơ cao, rất cao về trượt lở đất đá thường có ít dân cư sinh sống nên thiếu ghi nhận thiệt hại xảy ra ở đây. Những khu vực được xác định có mức độ nguy cơ trung bình hoặc thấp đối với trượt lở đất đá thường có mật độ dân cư cao, tập trung rất nhiều hoạt động nhân sinh. Hiện tượng trượt lở đất đá xuất hiện ngày càng nhiều tại các khu dân cư hoặc dọc các tuyến đường giao thông nằm sát các sườn đồi-núi, vách taluy cao dốc. Cá biệt, một số khu vực có nguy cơ trượt lở đất đá thấp lại thường nằm trong vùng chịu ảnh hưởng của nguy cơ lũ quét cao và rất cao.

Để phân vùng những nơi có nguy cơ trượt lở đất đá cao tại Việt Nam, trước hết, cần xây dựng được Bộ tiêu chí đánh giá và xác định các khu vực, lưu vực có nguy cơ cao xảy ra trượt lở đất đá. Theo đó, cần phải có được đầy đủ bộ cơ sở dữ liệu của các bản đồ thành phần như bản đồ nguy cơ trượt lở đất đá, bản đồ phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá để phân tích, đánh giá tổng hợp, tích hợp, từ đó mới có thể xây dựng và đề xuất được Bộ tiêu chí đánh giá và khoanh định các khu vực có nguy cơ cao về trượt lở đất đá.

Bộ tiêu chí này sẽ được áp dụng cho 15 tỉnh miền Bắc đã có đủ cơ sở dữ liệu phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá theo tỷ lệ 1:50.000 giúp khoanh định các “khu vực nhạy cảm” về trượt lở đất đá; áp dụng thêm tổ hợp 4 tiêu chí gồm: Dân cư, giao thông, công trình trọng điểm và lưu vực sông suối.

Việc áp dụng các tiêu chí nêu trên giúp phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá đã lập được danh sách với tỷ lệ 1:10.000; đồng thời, lập được danh sách các khu vực có khả năng ảnh hưởng các công trình trọng điểm ở tỷ lệ 1:5.000. Các khu vực nhạy cảm được thể hiện ở 3 mức độ khác nhau từ cao, trung bình, thấp và là cơ sở khoa học cụ thể để cảnh báo sớm trượt lở đất đá khu vực miền núi, trung du Việt Nam.

* Trước tình hình sạt lở ngày càng diễn biến phức tạp, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã triển khai những nhiệm vụ trọng tâm nào để giám sát và dự báo tình trạng sạt lở đất đá tại các địa phương hay xảy ra sạt lở, thưa ông?

- Đến nay, công tác nghiên cứu về trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét; giám sát và dự báo trượt lở đất đá tại Việt Nam đã được triển khai ở nhiều đơn vị trong và ngoài Bộ Tài nguyên và Môi trường trong đó có Viện Khoa học địa chất và Khoáng sản.

Những năm gần đây, Viện đã chủ trì hoặc phối hợp với các đơn vị trong và ngoài Bộ triển khai thực hiện một số đề tài nghiên cứu khoa học có liên quan tới lĩnh vực này. Cụ thể như: Xây dựng hệ thống thử nghiệm cho cảnh báo sớm một khối trượt lở đất tại Tương Dương, tỉnh Nghệ An; điều tra, đánh giá và phân vùng cảnh báo nguy cơ trượt lở đất đá các vùng miền núi Việt Nam; nghiên cứu lắp đặt các thiết bị cảnh báo sạt lở đất theo thời gian thực tại các địa điểm Mù Căng Chải (Yên Bái), Bát Xát, thành phố Sa Pa (Lào Cai)…

Ngoài ra, Viện cũng nghiên cứu cơ sở khoa học xây dựng Bộ tiêu chí và xác định các khu vực nhạy cảm về trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam; nghiên cứu thiết kế và xây dựng hệ thống quan trắc, giám sát để cảnh báo sớm theo thời gian thực về trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam; nghiên cứu thiết kế và xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu lớn dùng chung thống nhất liên ngành phục vụ công tác cảnh báo sớm trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ ống, lũ quét theo thời gian thực khu vực miền núi, trung du Việt Nam...

Hiện Viện đang triển khai thực hiện 2 Đề án “Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa tại khu vực trung du và miền núi và “Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam”.

* Thiên tai ngày càng khốc liệt và diễn biến phức tạp. Theo ông, thời gian tới, Việt Nam cần có những giải pháp nào để giảm thiểu thiên tai, trong đó có trượt lở đất đá?

- Việc nhận dạng và phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá phụ thuộc nhiều vào cơ sở dữ liệu của công tác điều tra, phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá toàn quốc ở các tỷ lệ.

Đến thời điểm hiện tại, cơ sở dữ liệu về hiện trạng và phân vùng nguy cơ trượt lở đất đá ở tỷ lệ 1:50.000 của 37 tỉnh miền núi và trung du Việt Nam vẫn chưa được đầy đủ. Dữ liệu chưa được chuẩn hóa, đồng bộ gây nhiều khó khăn cho công tác tổng hợp dữ liệu. Đặc biệt, Bộ cơ sở dữ liệu phục vụ công tác điều tra, phân vùng nguy cơ cho các khu vực trọng điểm như: Số liệu địa hình ở tỷ lệ lớn (1:10.000, 1:5.000, 1:2.000) còn thiếu và chưa được cập nhật bổ sung; do đó, dẫn đến kết quả xử lý bị sai và thiếu. Bộ cơ sở dữ liệu về địa chất ở tỷ lệ trung bình (1:50.000) cũng vẫn còn thiếu rất nhiều và chưa được tiến hành điều tra chi tiết bổ sung; các tỷ lệ 1:10.000, 1:5.000 rất ít, hầu như chỉ có ở những khu vực điều tra, đánh giá các mỏ khoáng sản.

Do đó, Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng một Trung tâm cơ sở dữ liệu liên ngành về trượt lở đất đá; đầu tư kinh phí tiến hành các đề án, dự án về điều tra trượt lở đất đá ở các tỷ lệ lớn cho các khu vực trọng điểm, nhạy cảm về trượt lở đất đá.

Ngoài ra, các hệ thống cảnh báo sớm về trượt lở đất đá theo thời gian thực tại một số địa điểm là những công cụ vô cùng quan trọng cho công tác cảnh báo sớm nhằm giảm thiểu thiệt hại do trượt lở đất đá gây ra. Tuy nhiên, công tác chế tạo, nội địa hóa các thiết bị cảnh báo sớm trượt lở đất đá mới chỉ thu được những kết quả thử nghiệm ban đầu. Do vậy, việc ứng dụng, nâng cấp các phiên bản mới với tính năng mới cho các thiết bị, thử nghiệm tại nhiều khu vực khác nhau là hết sức cần thiết. Điều này đòi hỏi nỗ lực triển khai đào tạo nhân lực, ứng dụng và chuyển giao công nghệ; trao đổi học tập kinh nghiệm và hợp tác quốc tế.

* Trân trọng cảm ơn Tiến sỹ!

Diệu Thúy (thực hiện)

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp từng vùng đất Long An

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp từng vùng đất Long An

Bên cạnh việc phát triển cây lúa, nhiều địa phương tại Long An đã chủ trương thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi cho phù hợp với từng vùng đất, mang lại thu nhập cao cho nhân dân. Bằng sự tìm tòi, học hỏi nhiều huyện, thị ở Long An đã trồng được những loại cây, trái trước đây không trồng được.

Tạo thương hiệu riêng cho nông sản Bình Phước

Tạo thương hiệu riêng cho nông sản Bình Phước

Ngành nông nghiệp được tỉnh Bình Phước xác định là ngành kinh tế chủ lực của địa phương. Tỉnh có quỹ đất nông nghiệp dồi dào với gần 425.000ha để phát triển vùng nguyên liệu trồng trọt và chăn nuôi quy mô lớn. Tỉnh đặt mục tiêu tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp bình quân giai đoạn 2026 – 2030 đạt khoảng 2%/năm.

Mưa lũ tiếp tục gây thiệt hại ở Yên Bái

Mưa lũ tiếp tục gây thiệt hại ở Yên Bái

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Yên Bái, đêm 23 và sáng 24/5, trên địa bàn tỉnh Yên Bái tiếp tục có mưa rào, mưa to và dông. Mưa lũ gây thiệt hại hơn 3 ha diện tích lúa của người dân và sạt lở một số vị trí trên tuyến đường trong tỉnh.

Tuyên Quang: Ứng phó nguy cơ lũ quét, sạt lở đất và ngập úng cục bộ

Tuyên Quang: Ứng phó nguy cơ lũ quét, sạt lở đất và ngập úng cục bộ

Theo Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh Tuyên Quang, từ đêm 22 đến sáng 23/5, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra mưa vừa, mưa to trên diện rộng, một số nơi mưa rất to. Lượng mưa đo được tại xã Phúc Yên (huyện Lâm Bình) lên tới 255 mm, thành phố Tuyên Quang 140 mm, xã Thanh Tương (huyện Na Hang) 133 mm và xã Yên Thuận (huyện Hàm Yên) 128 mm. Dự báo tình trạng mưa vừa, mưa to và dông tiếp tục diễn biến phức tạp đến hết ngày 24/5, có nơi đặc biệt lớn với lượng mưa trên 220 mm, tiềm ẩn nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất và ngập úng cục bộ.

Lan tỏa hành động xanh, gieo mầm tri thức

Lan tỏa hành động xanh, gieo mầm tri thức

Ngày 24/5, chương trình "Đổi sách lấy cây" năm 2025 do Công ty trách nhiệm hữu hạn Doanh nghiệp xã hội từ thiện và hỗ trợ phát triển cộng đồng Fly To Sky cùng Nhóm từ thiện Fly To Sky (trực thuộc Trung tâm Tình nguyện quốc gia – Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh) thực hiện, đã chính thức phát động tại 20 điểm đổi ở 6 tỉnh, thành phố trên cả nước. Hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện chào mừng Ngày Môi trường thế giới 5/6, tiếp nối thành công của 6 mùa triển khai trước.

Phụ nữ và trẻ em vùng cao nỗ lực vượt qua rào cản giới

Phụ nữ và trẻ em vùng cao nỗ lực vượt qua rào cản giới

Ngày 24/5, tại Trường Trung học cơ sở Hợp Giang, thành phố Cao Bằng đã diễn ra sự kiện “Vươn xa - Tỏa sáng”. Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ Dự án 8 - “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” do Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam chủ trì thực hiện.

Hà Giang ứng phó với mưa lớn, lũ quét và sạt lở đất

Hà Giang ứng phó với mưa lớn, lũ quét và sạt lở đất

Trước tình hình mưa lớn diễn biến phức tạp tại khu vực miền núi phía Bắc, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản ở một số địa phương, tỉnh Hà Giang đã và đang triển khai nhiều giải pháp cấp bách nhằm chủ động ứng phó, hạn chế thấp nhất thiệt hại do thiên tai gây ra.

Bạc Liêu khẩn trương khắc phục sạt lở bờ sông 30/4

Bạc Liêu khẩn trương khắc phục sạt lở bờ sông 30/4

Ngày 23/5, theo thông tin từ UBND thành phố Bạc Liêu (tỉnh Bạc Liêu), Phòng Nông nghiệp và Môi trường thành phố đang phối hợp cùng với ngành chức năng khẩn trương khắc phục sự cố sạt lở bờ sông 30/4 (thuộc khóm Chòm Xoài, phường Nhà Mát).

Hơn 300 điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét ở Cao Bằng

Hơn 300 điểm có nguy cơ sạt lở, lũ quét ở Cao Bằng

Từ đầu tháng 5/2025 đến nay, mưa lớn kèm theo dông, lốc đã làm hơn 40 ngôi nhà tại tỉnh Cao Bằng bị ảnh hưởng, nhiều khu vực có nguy cơ sạt lở đất đá, lũ, lũ quét cao. Chính quyền địa phương đang khẩn trương rà soát, cảnh báo và tìm phương án hỗ trợ người dân trước diễn biến thời tiết phức tạp trong thời gian tới.

Huy động, phát huy sức dân trong xây dựng nông thôn mới

Huy động, phát huy sức dân trong xây dựng nông thôn mới

Sau 50 năm thống nhất đất nước, xã Tân Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang từ một vùng căn cứ cách mạng, bị chiến tranh tàn phá nặng nề, nay đã trở thành điểm sáng về phát triển kinh tế, xã hội, giảm nghèo nông thôn.

Nắng nóng gay gắt, Hà Tĩnh dốc toàn lực phòng chống cháy rừng

Nắng nóng gay gắt, Hà Tĩnh dốc toàn lực phòng chống cháy rừng

Với nền nhiệt liên tục duy trì ở mức 35-37 độ C và dự báo nắng nóng bất thường, gay gắt kéo dài, các khu rừng trồng, đặc biệt là rừng thông, rừng keo tràm trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đang đối mặt với nguy cơ cháy cao. Trước tình hình cấp bách này, các lực lượng chức năng, đơn vị chủ rừng và người dân khẩn trương triển khai đồng bộ các biện pháp phòng chống cháy rừng (PCCR), quyết tâm bảo vệ "lá phổi xanh".

Đắk Lắk: Không để tình trạng tồn vốn xây dựng cơ bản

Đắk Lắk: Không để tình trạng tồn vốn xây dựng cơ bản

Theo UBND tỉnh Đắk Lắk, tính đến ngày 30/4, toàn tỉnh đã giao chi tiết vốn đến từng dự án gần 6.783 tỷ đồng vốn đầu tư công năm 2025 và giải ngân được hơn 1.384 tỷ đồng (bằng 20,4% kế hoạch). Mặc dù tỷ lệ giải ngân đạt mức khá nhưng chưa đạt kế hoạch đề ra.

Đắk Nông sẽ kiểm tra thực tế về giá, nguồn cung cát xây dựng

Đắk Nông sẽ kiểm tra thực tế về giá, nguồn cung cát xây dựng

Ngày 22/5, thông tin từ Văn phòng UBND tỉnh Đắk Nông cho biết, UBND tỉnh vừa có văn bản giao Sở Nông nghiệp và Môi trường tham mưu phương án chỉ đạo các cơ quan chức năng kiểm soát giá, nguồn cung ứng vật liệu xây dựng, đặc biệt là mặt hàng cát và đá.

Xây dựng Thái Nguyên phát triển theo hướng tự cường dựa trên khoa học và công nghệ

Xây dựng Thái Nguyên phát triển theo hướng tự cường dựa trên khoa học và công nghệ

Bước vào kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, tỉnh Thái Nguyên đang nỗ lực xây dựng mô hình phát triển dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa nội lực và ngoại lực, theo hướng tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Xử lý nghiêm hành vi phá rừng trái phép tại xã Tân Long, huyện Đồng Hỷ

Xử lý nghiêm hành vi phá rừng trái phép tại xã Tân Long, huyện Đồng Hỷ

Theo Chi cục Kiểm lâm Thái Nguyên, ngay sau khi nhận được thông tin việc phá rừng tại xóm Mỏ Ba, xã Tân Long, huyện Đồng Hỷ, chi cục đã kịp thời kiểm tra, xác minh xử lý vi phạm; việc lập hồ sơ xử lý vi phạm được thực hiện công khai, khách quan, đúng đối tượng, đúng quy định của pháp luật và có sự kiểm tra, giám sát của công dân xóm Mỏ Ba, xã Tân Long. Hiện Chi cục Kiểm lâm đang tiếp tục chỉ đạo Hạt Kiểm lâm huyện Đồng Hỷ xử lý nghiêm theo quy định.

Lâm Đồng không phát hiện sầu riêng bị nhiễm chất cấm

Lâm Đồng không phát hiện sầu riêng bị nhiễm chất cấm

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng Nguyễn Hoàng Phúc thông tin, đơn vị vừa hoàn tất đợt kiểm tra các cơ sở đóng gói, vùng trồng sầu riêng trên địa bàn nhưng vẫn chưa phát hiện trường hợp sầu riêng bị nhiễm chất cấm, sản phẩm đảm bảo các tiêu chuẩn phục vụ thị trường xuất khẩu.

Chủ động giám sát, theo dõi chặt chẽ tình hình dịch bệnh COVID-19

Chủ động giám sát, theo dõi chặt chẽ tình hình dịch bệnh COVID-19

Trước tình hình dịch bệnh COVID-19 xuất hiện tại một số quốc gia, tỉnh Tuyên Quang đã chỉ đạo Sở Y tế, UBND các huyện, thành phố tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm, hiệu quả chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong công tác phòng, chống dịch, hướng dẫn của Bộ Y tế trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19 và các dịch bệnh truyền nhiễm khác như: sốt xuất huyết, tay chân miệng…