Người Triêng với di sản dòng họ

Người Triêng với di sản dòng họ
Khác với các dân tộc thiểu số anh em cùng sinh sống trên dãy Trường Sơn, làng của người Triêng thường được lập ở những sườn đồi thấp, trũng, len lỏi theo các con suối, có thế mạnh trồng lúa nước và chăn nuôi, thỉnh thoảng mới thấy xuất hiện một vài làng được lập trên những đồi trọc hình bầu dục hay nằm chơi vơi trên sườn núi cao... Sống tập trung ở những địa bàn hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn, kinh tế chủ yếu là tự túc, tự cấp là điều kiện và môi trường giúp người Triêng từ bao đời nay vẫn giữ được mối quan hệ gắn kết chặt chẽ trong dòng họ và cộng đồng.
 
Theo những người già kể lại, làng của người Triêng gồm nhiều dòng họ cùng sinh sống như: Cặpnăng, Eđuốt, Naxó, Bluông, Bruốt, K’hôông… Số thành viên trong làng không cố định mà phụ thuộc vào sự di chuyển liên tục của các gia đình nhỏ trong gia đình lớn.

Mối quan hệ gắn kết cộng đồng của người Triêng bắt nguồn từ một truyền thuyết từ xa xưa. Chuyện kể rằng: Xưa, vùng người Triêng sinh sống có hai anh em tên Jơ Moi và Jơ Ma, con trai của ông tổ Triêng, vốn có sức khỏe phi thường lại vô cùng thông minh, dũng cảm. Trong lúc đi săn, nhờ được Jông (trời) giúp đỡ nên họ thường bắt được rất nhiều thú rừng. Một hôm, Jơ Moi đi săn về, chẳng may trời nổi trận cuồng phong, mưa bay chớp giật làm cho tất cả những con thú mà anh bắt được đều chạy mất. Jơ Moi căm phẫn đòi được giao chiến với Jông. Nhìn thấy hai anh em, Jông hết sức sợ hãi, bèn cho chó thần, heo thần, trâu thần ra giao chiến. Cuộc chiến diễn ra rất dữ dội. Quân của Jông dùng cả búa sấm, búa sét, kiếm lửa làm vũ khí nhưng vẫn không làm cho anh em Jơ Moi và Jơ Ma nao núng. Jơ Moi nách kẹp cổ chó thần, tay móc họng heo thần, chân đá liên hồi, đất đá bay mù mịt. Jơ Ma vật nhau với trâu thần, làm cho trâu thần gãy hai sừng, què bốn chân, rồi lăn đùng ra chết. Thấy vậy, Jông vội vàng thu quân, đóng cửa thành, không dám tiếp tục giao chiến, mặc cho Jơ Moi, Jơ Ma chế nhạo. Sau trận đó, dân làng rất khâm phục và tôn Jơ Moi là Triêng Lân (tức là lớn hơn trời) và Rơ Ma là Triêng Var (tức là chế nhạo trời)...
 
Thiếu nữ Triêng đi hội.
Thiếu nữ Triêng đi hội.

Từ bấy giờ trở đi, người Triêng được chia thành hai dòng là Triêng Lân và Triêng Var. Dòng Triêng Lân được chia thành 3 nhánh nhỏ là Bloong Tro, Bloong Bưng, Bloong Hăng. Mỗi Bloong đều có người đứng đầu có biệt tài và khả năng nổi trội nhất. Bloong Tro có tài thu phục tù binh. Bloong Bung bị câm nhưng có nhiều mưu mẹo, thông minh, tài trí hơn người. Bloong Hăng có tài đánh cọp. Dòng Triêng Var được chia thành 6 nhánh là Choong Brôn, Choong Chưn, Choong Un, Choong Tông, Choong Ăc, Choong Ve. Choong Brôn giàu lòng thương đồng loại, đánh chết gấu thần để cứu người. Choong Chun có công tìm ra nguồn nước, đánh bắt cá đem về chia cho dân làng. Choong Un có công tìm ra lửa, dạy dân làng, con cháu cách dùng lửa để nấu nướng, đốt rẫy để gieo trồng lúa bắp. Choong Tông có tài trí, lại thông minh đặc biệt, được nhái thần chỉ đường, giúp sức, nên trăm trận trăm thắng, thu phục được nhiều tù binh về làm tôi tớ. Choong Ăc là người trông coi nương rẫy, gài chông, đặt bẫy, khiến cho chim thú không dám đến phá hại mùa màng. Choong Ye là người giỏi giang, thông minh. Như vậy, tính cả hai dòng và 9 nhánh, người Triêng có tới 11 họ truyền lại tới ngày nay.

Theo truyền thuyết nói trên, chỉ có hai dòng Triêng Lân và Triêng Var có quan hệ huyết thống với nhau (vì Jơ Moi và Jơ Ma là hai anh em). Vũ trụ quan và thế giới quan của người Triêng cũng có phần khác với một số dân tộc khác ở Tây Nguyên. Trong khi các dân tộc khác coi tất cả vạn vật đều do các vị thần sinh ra (ví dụ như thần lửa, thần nước, thần nông nghiệp, thần núi, thần rừng...) và coi trời là vị thần to nhất, lớn nhất, thì người Triêng từ đời Jơ Moi, Jơ Ma đã đánh nhau và chế nhạo trời (Jông). Các trưởng nhánh (họ) đều là những người khác họ hợp lại do tôn vinh mà nên.

Nếu như ở người Kinh, dòng họ mang tính huyết thống sâu sắc thì với người Triêng, dòng họ chỉ mang tính ước lệ, thể hiện ước muốn của con người vươn tới chinh phục thiên nhiên, làm chủ xã hội, xác lập niềm tin, giữ gìn nòi giống và phát triển cộng đồng. Chính vì thế, tuy đang tồn tại nhưng các dòng, nhánh (họ) của người Triêng rất mong manh và sự phân biệt cũng rất mờ nhạt. Vai trò trưởng họ của người Triêng hầu như không có. Người Triêng không bao giờ sinh hoạt dòng họ theo kiểu giỗ tổ hay xây dựng nhà thờ họ, mà chỉ sinh hoạt cộng đồng theo làng. Nếu trong một làng cùng tồn tại các họ thì tất cả mọi sinh hoạt đều phụ thuộc vào sự điều khiển của già làng. Trong hôn nhân, tính trung gian giữa mẫu hệ và phụ hệ trong gia đình của người Triêng dựa trên sự bình đẳng nam nữ. Con trai sinh ra mang họ bố, con gái theo họ mẹ; đó là những nét nổi bật trong hôn nhân và gia đình của người Triêng nơi đây. Người Triêng cũng cấm kết hôn cùng huyết thống trong phạm vi 3 đời như người Kinh, nhưng được phép kết hôn từ đời thứ 4 là người cùng dòng hoặc chéo dòng.

Trong xã hội người Triêng, dòng họ luôn đóng góp một phần quan trọng vào sự tồn tại hoặc suy vong của cộng đồng. Dòng họ có mối quan hệ mật thiết với nhau ảnh hưởng lớn đến đời sống, lao động sản xuất, tín ngưỡng dân gian… Song hành với sự biến đổi tích cực của cuộc sống mới, dòng họ và mối quan hệ cộng đồng người Triêng vẫn được gìn giữ và phát huy, góp phần vào bản sắc văn hóa đặc sắc, độc đáo trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Theo baodaklak.vn

Có thể bạn quan tâm

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.