Ông đồ núi Sín Chải

Ông đồ núi Sín Chải
Mỗi năm hoa đào nở/Lại thấy ông đồ già/ Bày mực Tàu giấy đỏ/ Bên phố đông người qua… Những câu thơ trong bài thơ “Ông đồ” của nhà thơ Vũ Đình Liên gợi nhớ đến những thầy đồ viết câu đối Tết ngày xưa, một phong tục đẹp ở đồng bằng Bắc Bộ. Thế nhưng điều ít người biết là hôm nay, trên đỉnh núi Sín Chải, xã Tả Phìn, huyện Sa Pa (Lào Cai) quanh năm sương mù cũng có một ông đồ như thế.
Ông đồ và lớp học đặc biệt

Chỉ có điều khác lạ và ấn tượng là ông đồ người Dao đỏ giờ chỉ còn một bàn tay lành lặn và một con mắt sáng, nhưng mùa đào nở này sang mùa đào khác, vẫn tình nguyện mở lớp dạy chữ Nôm Dao cho hàng trăm học trò ở khắp nơi và luôn đau đáu với việc bảo tồn chữ viết, sách cổ của người Dao. Ông là Nghệ nhân Ưu tú Tẩn Vần Siệu, người được bà con xã Tả Phìn gọi là thầy giáo của bản Dao.
 
Nghệ nhân Tẩn Vần Siệu dạy chữ Nôm Dao cho trẻ em xã Tả Phìn.
Nghệ nhân Tẩn Vần Siệu dạy chữ Nôm Dao cho trẻ em xã Tả Phìn.

Tháng Chạp. Tả Phìn trời rét tái tê và lất phất mưa mù. Trên con đường đất đỏ mới mở lên núi Sín Chải có những đoạn lầy lội và trơn như đổ mỡ, tôi theo chân mấy em nhỏ dân tộc Dao đỏ vượt dốc tìm đến nhà nghệ nhân Tẩn Vần Siệu. Nhìn từ xa, ngôi nhà gỗ nhỏ nằm khuất trong rừng cây tống quá sủ cổ thụ lúc nào cũng lãng đãng sương mây, khiến người ta hình dung đến hình ảnh nơi ở của những ẩn sĩ thời xưa.

Mặc dù bên ngoài trời rét tái tê, nhưng trong gian nhà nhỏ không đủ sáng, bếp than củi cháy rừng rực tỏa khói cay xè mắt, lão nghệ nhân Dao đỏ vẫn đang miệt mài viết những dòng chữ Nôm trên chiếc bảng đã cũ, còn các học trò ngồi kín nhà ông cũng cặm cụi với từng nét chữ. Điều kỳ lạ ở lớp học này là học trò đủ lứa tuổi, chủ yếu là nam giới, có cháu nhỏ mới học lớp 4, lớp 5, còn có những người tóc đã điểm bạc. Vậy mà ai cũng ham học, cũng tỏ ra thích thú với những bài dạy của thầy.

Nghệ nhân Tẩn Vần Siệu chia sẻ rằng, theo quan niệm của đồng bào Dao đỏ, mùa xuân tiết trời ấm áp, muôn hoa đua nở, cây lá đâm chồi, nảy lộc, mở đầu cho một năm, cũng là dịp mọi người tạm nghỉ công việc đồng áng để đón Tết cổ truyền, nên thích hợp để khai bút học chữ Nôm. Lớp học thường bắt đầu từ ngày mùng 1 tết đến hết ngày 15 tháng Giêng, nhưng có năm nhiều học trò ở các tỉnh xa đến nhà tôi từ giữa tháng 11 âm lịch để học chữ, đến hết Rằm tháng Giêng mới về. Tôi hỏi thầy Siệu về khoản đóng góp thì nhận được nụ cười mà rằng: “Học trò nào cũng chỉ cần mang theo một cân gạo, một lít rượu và hai hào bạc để làm lý nhận “sư phụ” thôi. Nhà thầy chật hẹp, học trò ăn ngủ ở đây có khi phải chen chúc nhau, nhưng ngày tết cũng thêm vui vầy, có rau ăn rau, có thịt ăn thịt. Là người Dao đỏ, có học chữ Nôm Dao thì mới đọc, viết được gia phả của tổ tiên, dòng họ, mới thực hành được các nghi lễ cổ truyền”.

Thật kỳ lạ là ở lớp học tềnh toàng trên đỉnh núi này, mỗi mùa hoa đào bung nở, học trò khắp nơi lại nô nức băng rừng vượt núi cả trăm cây số xa xôi tìm đến đây “tầm sư học đạo”. Mùa xuân này qua mùa xuân khác, “ông đồ” của bản Dao đỏ đã dạy chữ Nôm Dao cho trên 300 học trò khắp nơi, từ Lào Cai, đến Lai Châu, Yên Bái, Thái Nguyên.

Trăn trở bảo tồn sách cổ

Bây giờ ở cái tuổi “lục thập nhi nhĩ thuận”, thấu hiểu sự đời, trở thành “sư phụ” của hàng trăm học trò, nghệ nhân Tẩn Vần Siệu vẫn bảo mình thật may mắn vì được sinh ra trong gia đình có truyền thống học chữ Nôm Dao, là người duy nhất trong 5 anh em được bố truyền dạy lại cách viết chữ Nôm, với những bài học về thiện - ác, tốt - xấu, nhân nghĩa ở đời.

Năm thầy đồ ngoài 20 tuổi, trong một lần đi phát nương thảo quả cùng một người bạn trên núi cao không may ông phát phải quả mìn, nên người bạn bị mất đi đôi mắt, còn ông thì mất một bàn tay và một con mắt. Tai nạn đó không làm ông rời xa những dòng chữ nôm Dao. Mấy chục năm qua, thứ tài sản quý giá nhất mà ông vẫn trân trọng, gìn giữ hơn cả bàn tay, con mắt của mình chính là những cuốn sách cổ của tổ tiên do ông vất vả sưu tầm. Giở cho tôi xem những cuốn sách viết bằng mực tàu cổ trên những trang giấy dó mỏng tang, nhiều cuốn đã nhàu nát, ố vàng theo năm tháng, nghệ nhân Tẩn Vần Siệu chia sẻ: Trong kho tàng sách cổ của dân tộc Dao đỏ, có cuốn sách tập hợp những bài cúng thần linh, trời đất, tổ tiên, dòng họ; có cuốn là những bài học về đạo lý làm người, có cuốn tập hợp những bài hát giao duyên, dân ca Dao đỏ… Đó là bách khoa tri thức của tổ tiên người Dao đỏ, không gì có thể đánh đổi được.

Nhờ dày công sưu tầm, bảo tồn sách cổ, hiện nghệ nhân Tẩn Vần Siệu có trên 40 cuốn sách cổ người Dao, có những cuốn sách tuổi bằng 4 - 5 đời người như cuốn “thông sâu” (thông thư) dày trên 400 trang để xem ngày tốt, ngày xấu, ngày làm nhà, cấp sắc, kết hôn; cuốn “Khoi tàn sâu” (Khai đàn cấp sắc) dày 300 trang viết về các nghi lễ cấp sắc cổ truyền; cuốn “Trẩu đàng sâu (Gia phả họ Tẩn) dày 130 trang với hàng trăm bài hát, bài cúng cho đứa trẻ từ khi vừa lọt lòng mẹ đến khi về với tổ tiên; hay cuốn “Suất cành dung” (Hát đối đáp giao duyên) dày 130 trang tập hợp 13 dạng hát đối đáp giao duyên của đồng bào Dao đỏ… Để những cuốn sách quý không bị mai một, ngày ngày nghệ nhân Tẩn Vần Siệu vẫn dành thời gian sao chép, bổ sung, biên soạn ra sách mới, dịch ra tiếng phổ thông. Kiên trì, miệt mài với công việc này, có năm ông chép được 2 - 3 cuốn sách, mỗi cuốn vài trăm trang giấy.
 
“Ông đồ” Tẩn Vần Siệu dạy học sinh viết câu đối Tết.
“Ông đồ” Tẩn Vần Siệu dạy học sinh viết câu đối Tết.

“Bày mực Tàu giấy đỏ…”

Lần này, đến với xã Tả Phìn, tôi có dịp vào thăm Trường Tiểu học Tả Phìn, ngôi trường nhỏ từ lâu đã nổi tiếng với mô hình “Trường học du lịch” vì có những học sinh dân tộc Dao là những hướng dẫn viên du lịch “nhí”. Trò chuyện với cô giáo Nguyễn Thị Kim Thêu, Hiệu trưởng nhà trường, cô tươi cười cho biết: Học sinh của trường không chỉ tích cực học ngoại ngữ, mà còn rất thích học chữ Nôm Dao nữa để hiểu biết về phong tục, bản sắc của dân tộc mình, giới thiệu cho du khách gần xa. Tất cả là nhờ sự nhiệt tình và công lao của nghệ nhân Tẩn Vần Siệu trên núi Sín Chải.

Thì ra, năm học vừa qua Trường Tiểu học Tả Phìn đã mở lớp mời nghệ nhân Tẩn Vần Siệu xuống trường dạy chữ Nôm Dao cho học sinh. Tuy tuổi đã cao, sức khỏe và đôi mắt đều yếu nhưng ông vẫn không quản ngại đường trơn chống gậy vượt dốc hàng cây số xuống trường dạy chữ và dạy những bài hát của dân tộc Dao cho các cháu nhỏ. Buổi học nào mưa to, ông không đi được thì các em nhỏ lại cắp sách vở lên nhà “ông đồ” trên núi để học chữ, học hát. Em Lý Láo Tả (lớp 5) bảo: “Cháu quý ông Siệu lắm vì ông rất hiền, lại dạy cháu biết viết chữ Nôm của dân tộc mình để viết vào vở khoe với các bạn”.

Trong không khí Tết đang ngập tràn muôn nẻo, bên gốc đào cổ bung nở trong vườn Trường Tiểu học Tả Phìn, “ông đồ” Tẩn Vần Siệu mặc áo thổ cẩm, đội khăn truyền thống của dân tộc Dao, dạy học trò viết câu đối đỏ treo bên bàn thờ tổ tiên. Bàn tay ông cầm cây bút lông thật nhẹ nhàng, uyển chuyển đưa từng nét chữ mềm mại trên nền giấy đỏ. Viết xong câu đối, ông đọc to cho thầy cô giáo và các cháu nghe bằng giọng trầm ấm: “Năm mới vốn quý bình an/Vui vẻ ấm no hạnh phúc”. Học trò thích thú vỗ tay reo vang trong khi “ông đồ” cảm nhận rõ mùi hương của những bông hoa đào rơi nhẹ nhàng buông mình xuống trang giấy thắm…
Theo baolaocai.vn

Có thể bạn quan tâm

Tưng bừng giải đua ghe Ngo của đồng bào Khmer Vĩnh Long

Tưng bừng giải đua ghe Ngo của đồng bào Khmer Vĩnh Long

Chiều 3/11, tại sông Long Bình (phường Long Đức và Hòa Thuận), Giải đua ghe Ngo tỉnh Vĩnh Long tranh cúp 620 Châu Thới năm 2025 được khai mạc. Đây là hoạt động trọng điểm chào mừng Lễ hội Ok Om Bok năm 2025, một trong số lễ hội lớn của đồng bào Khmer Nam Bộ.

Hội chợ mùa Thu 2025: Điểm hẹn sắc màu dân tộc

Hội chợ mùa Thu 2025: Điểm hẹn sắc màu dân tộc

Hội chợ mùa Thu 2025 tại Trung tâm triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội) không chỉ là sự kiện xúc tiến thương mại quy mô quốc gia mà còn là nơi hội tụ và quảng bá những giá trị văn hóa, những sắc màu dân tộc Việt Nam. Tại đây, có thể bắt gặp rất nhiều đồng bào các dân tộc với những nét văn hoá đặc trưng, cùng các sản vật địa phương phong phú.

Văn hóa - nguồn lực nội sinh quan trọng vùng đồng bào DTTS

Văn hóa - nguồn lực nội sinh quan trọng vùng đồng bào DTTS

Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm, chỉ đạo việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số trong suốt quá trình lãnh đạo, điều hành đất nước với phương châm "Văn hóa các dân tộc thiểu số là một bộ phận quan trọng của nền văn hóa Việt Nam thống nhất, đa dạng". Các chủ trương, chính sách đã ban hành, thực hiện thời gian qua đã góp phần quan trọng vào việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tạo điều kiện để các dân tộc thiểu số phát triển kinh tế - xã hội.

Công bố di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghề làm mão, mặt nạ của đồng bào Khmer

Công bố di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghề làm mão, mặt nạ của đồng bào Khmer

Ngày 1/11, tại lễ kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11) gắn với Tuần lễ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chào mừng Lễ hội Ok Om Bok năm 2025 diễn ra tại phường Nguyệt Hóa, tỉnh Vĩnh Long, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh công bố quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc đưa nghề thủ công mỹ nghệ “Nghề làm mão (mũ), mặt nạ của đồng bào Khmer” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

'Giữ lửa' Then giữa miền quan họ

'Giữ lửa' Then giữa miền quan họ

Giữa miền quan họ mượt mà câu hát, tiếng đàn tính của người Tày, Nùng vang lên như một nét riêng trong bức tranh văn hóa Kinh Bắc. Mỗi làn điệu Then cất lên là một nhịp nối giữa quá khứ và hiện tại, mang theo tình yêu quê hương và khát vọng gìn giữ cội nguồn. Trong nhịp sống hiện đại, những người con nơi đây vẫn lặng lẽ “giữ lửa”, để làn điệu Then tiếp tục ngân vang giữa miền di sản thắm tình người quan họ.

Đặc sắc Lễ hội Katê 2025 của đồng bào Chăm

Đặc sắc Lễ hội Katê 2025 của đồng bào Chăm

Sáng 21/10, đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn tại Khánh Hòa và Lâm Đồng cùng du khách thập phương nô nức tham dự Lễ hội Katê năm 2025 - một sự kiện văn hóa truyền thống quan trọng nhất trong năm của người Chăm.

Nhiều hoạt động chào mừng Lễ hội Katê

Nhiều hoạt động chào mừng Lễ hội Katê

Nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, tỉnh Khánh Hòa tổ chức nhiều hoạt động đặc sắc chào mừng Lễ hội Katê năm 2025 diễn ra trong 3 ngày (từ 20 - 22/10). Sự kiện không chỉ là dịp để cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn thể hiện lòng biết ơn các vị thần linh và tổ tiên, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi mà còn là cơ hội quảng bá văn hóa, du lịch địa phương.

Đánh thức tiềm năng du lịch đập thủy lợi Phước Hòa

Đánh thức tiềm năng du lịch đập thủy lợi Phước Hòa

Không chỉ là nơi điều tiết, cung cấp nước ngọt cho cả vùng rộng lớn, đập thủy lợi Phước Hoà (xã Nha Bích, tỉnh Đồng Nai) với diện tích hơn 2.000 ha được đánh giá có tiềm năng lớn để phát triển du lịch. Tuy nhiên, đến nay khu vực này mới ở dạng tiềm năng, cần được "đánh thức" để phát triển xứng tầm.

Tết Trung thu nơi phên giậu của Tổ quốc

Tết Trung thu nơi phên giậu của Tổ quốc

Những ngày đầu tháng 10, khi không khí Tết Trung thu lan tỏa khắp nơi, tại các xã biên giới của tỉnh Gia Lai, tiếng trống múa lân, lời ca tiếng hát của các em nhỏ lại rộn ràng vang lên giữa núi rừng.

Đánh thức giá trị di sản bằng công nghệ

Đánh thức giá trị di sản bằng công nghệ

Tây Ninh được biết đến là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa đồng thời sở hữu kho tàng di sản phong phú với 223 di tích được xếp hạng từ cấp quốc gia đặc biệt đến cấp tỉnh, cùng 14 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và một di sản văn hóa phi vật thể nhân loại. Những giá trị quý báu ấy đang từng ngày được “đánh thức” và lan tỏa mạnh mẽ nhờ ứng dụng công nghệ số, mở ra hướng đi mới trong bảo tồn, phát huy di sản, đồng thời hòa nhịp cùng dòng chảy phát triển trong kỷ nguyên số.

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Sau sáp nhập, tỉnh Vĩnh Long trở thành vùng đất giàu tiềm năng về du lịch nhờ vị trí địa lý chiến lược, tài nguyên phong phú và bản sắc văn hóa đặc trưng. Địa phương đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm du lịch của vùng Tây Nam Bộ.

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Tại tỉnh Lâm Đồng, nơi có đông đồng bào Chăm sinh sống, công tác dạy tiếng Chăm trong trường học vùng dân tộc thiểu số đang được chú trọng triển khai. Đây không chỉ là bước đi quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Chăm, mà còn góp phần hỗ trợ học sinh nâng cao kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là trong học tiếng Việt và tiếp cận kiến thức mới một cách hiệu quả hơn.

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Sức ảnh hưởng của Lễ hội Thành Tuyên ngày càng lớn và có sự lan tỏa rộng rãi, thu hút hàng nghìn người tham gia mỗi năm. Bên cạnh thành công đó, Lễ hội Thành Tuyên 2025 cũng ghi nhận một số ý kiến trái chiều, phản án liên quan đến các hoạt động rước diễu.

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Ngày 25/9, tại Nhà thi đấu Thể dục Thể thao tỉnh Thái Nguyên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức khai mạc Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số tỉnh Thái Nguyên năm 2025 với hai môn thi đấu: Tung còn và Bắn nỏ.

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Ngày 25/9, chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk lần thứ I và Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tại Bảo tàng tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh khai mạc Triển lãm chuyên đề “Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk - Những chặng đường lịch sử”.

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Từ ngày 21 đến 23/9, đồng bào Khmer Nam Bộ tổ chức lễ Sene Dolta (còn gọi là lễ Sen Dolta, hay Sen Đôn-ta) một trong những lễ truyền thống quan trọng trong năm. Với nghi thức tôn giáo trang nghiêm và phong tục đặc sắc, lễ hội thể hiện đậm nét đời sống tinh thần, tín ngưỡng và truyền thống hiếu đạo của người Khmer, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Những ngày cuối tháng 9, cộng đồng người Khmer tại TP Hồ Chí Minh lại hòa mình vào không khí ấm cúng của lễ Sene Dolta 2025. Sene Dolta là một trong những lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn là dịp để những người con xa quê tìm về chốn thiền môn, thắt chặt tình đoàn kết và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Trong ngày 21-22/9, đông đảo đồng bào Khmer tại tỉnh Đồng Nai và nhiều địa phương khác đã về Chùa Sóc Lớn, xã Lộc Hưng, tham dự lễ Sene Dolta - lễ hội mang ý nghĩa tưởng nhớ công ơn sinh thành, dưỡng dục của tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất.

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Nằm trong chuỗi hoạt động của Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025, tối 20/9, đã diễn ra lễ hội đường phố nhằm mang đến một không gian nghệ thuật nhiều màu sắc, với các màn trình diễn dân ca, dân vũ, trang phục truyền thống và các kỹ nghệ dân gian. Chương trình được thiết kế là sân khấu mở, nơi du khách và người dân có thể giao lưu, trải nghiệm và cảm nhận chiều sâu văn hóa vùng cao.

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Ngày 20/9, tại sân đua bò xã Tri Tôn (Khu Liên hợp Thể thao - Du lịch Tà Pạ - Soài Chek), Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh An Giang phối hợp với Báo và Phát thanh - Truyền hình An Giang, UBND xã Tri Tôn tổ chức Hội đua bò Bảy Núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 30, năm 2025. Đây là sự kiện văn hóa – thể thao đặc sắc, gắn liền với đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer vùng Bảy Núi tỉnh An Giang vào dịp lễ Sen Đôn Ta (lễ cúng ông bà) của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ.