Cây nêu - biểu trưng văn hóa vùng cao

Cây nêu - biểu trưng văn hóa vùng cao
Biểu tượng của vũ điệu dâng trời

Với đồng bào Cơ Tu ở các huyện miền núi Đông Giang, Tây Giang và Nam Giang (Quảng Nam), cây nêu (x’nur) là vật không thể thiếu trong các dịp lễ hội văn hóa truyền thống. Bởi, ngoài là nơi để cột dây buộc con trâu theo nghi thức lễ hội “ăn trâu”, cây nêu còn có vai trò hết sức đặc biệt trong văn hóa của đồng bào vùng cao: biểu tượng về vũ điệu da dá - vũ điệu dâng trời.
 
Cây nêu - biểu trưng văn hóa trong các dịp lễ hội truyền thống ở vùng cao. Ảnh: ALĂNG NGƯỚC
Cây nêu - biểu trưng văn hóa trong các dịp lễ hội truyền thống ở vùng cao. Ảnh: ALĂNG NGƯỚC

Nghệ nhân Bh’riu Pố, ở thôn Rớh (xã Lăng, huyện Tây Giang, Quảng Nam) cho hay, vẻ đẹp đặc trưng của cây nêu, ngoài các họa tiết được trang trí đẹp mắt từ thân cây đến ngọn, còn có hình tượng của cặp “ta-cooi”, được gắn trực tiếp từ thân nêu. Vì thế, “ta-cooi” được ví như cánh tay giương cao của người phụ nữ, dâng lên trời tạo hình điệu múa da dá truyền thống, thể hiện niềm tin và ngưỡng vọng của cộng đồng vùng cao, với hai bên là hai con gà trống đối xứng. Trên cặp “ta-cooi”, những họa tiết được vẽ theo hoa văn thổ cẩm Cơ Tu đa màu sắc, tạo nên điểm nhấn cho cây nêu trước gươl làng. Ngoài ra, gần ngọn nêu bao giờ cũng có họa tiết hình chữ nhật (apác), hai đầu nối với hình trụ của nêu, tượng trưng cho cối và chày trong đời sống sinh hoạt của người vùng cao. Chiếc apác được kỳ công bởi những hình tượng con rồng và các họa tiết về loài hoa đh’lôm, hoa p’lang rực rỡ, ví như sắc đẹp quyến rũ của người phụ nữ Cơ Tu. Trong đó, phần trên ngọn nêu là vòng p’pa (tổ), nơi để già làng đại diện ném lễ vật linh thiêng khi kết thúc lễ hội, hàm ý cầu trời đất ban điều lành cho cộng đồng làng. “Dù là người Cơ Tu ở vùng cao hay vùng thấp, trên cây nêu bao giờ cũng có điểm chung về cấu trúc, cùng hình tượng và họa tiết các con vật thiêng nhất trong đời sống, tín ngưỡng của đồng bào. Cây nêu càng lộng lẫy, hoa văn càng đẹp, độc đáo càng thể hiện giá trị và tính thẩm mỹ cao. Bởi cây nêu chính là biểu tượng về sức mạnh, tinh thần đoàn kết của người vùng cao. Cây nêu còn mang ý nghĩa tôn vinh vẻ đẹp dịu dàng của người phụ nữ Cơ Tu trong cuộc sống” - già Pố cho biết thêm.
Già làng ném lễ vật linh thiêng lên vòng p’pa (tổ) khi kết thúc lễ hội, cầu trời đất ban điều lành cho cộng đồng làng. Ảnh: ALĂNG NGƯỚC
Già làng ném lễ vật linh thiêng lên vòng p’pa (tổ) khi kết thúc lễ hội, cầu trời đất ban điều lành cho cộng đồng làng. Ảnh: ALĂNG NGƯỚC

Cũng theo già Pố, trong các dịp lễ hội truyền thống Cơ Tu, tại trung tâm cây nêu bao giờ cũng có hai cây đ’đoong bằng tre từ bên ngoài chụm vào nhau, tạo thành vòng cung lớn. Bên cạnh tô thêm vẻ đẹp cho cây nêu, hai cây đ’đoong còn có mục đích “định vị” phạm vi không gian diễn ra lễ hội. Và, trong bất kỳ ngày hội truyền thống, cây nêu đều được trang trí đủ sắc màu, lung linh dưới ánh nắng mới rất đẹp mắt. Những chàng trai, cô gái Cơ Tu say sưa bên vũ điệu tâng tung da dá truyền thống nhảy quanh cây nêu, hòa theo nhịp chiêng vui rộn rã.

“Cột mốc” cộng đồng làng

Khác với đồng bào Cơ Tu, cây nêu của người Co ở huyện Bắc Trà My (Quảng Nam) thường có 3 loại chính, gồm: nêu ôzô (dùng để cúng giỗ ông bà tổ tiên), nêu ôrát (ăn trâu lá, cúng các vị thần sông, thần suối, thần núi) và cây nêu ô cờtrấu (ăn trâu huê, cúng thần trời, thần đất, thần nước), có vai trò như “cột mốc” của cộng đồng làng, thể hiện sức mạnh về tình đoàn kết ở vùng cao. Theo đó, mỗi cây nêu hoàn thành có chiều cao trung bình 5 - 9m, với 3 phần chính là đỉnh, thân cây (bao gồm các bộ gu, mâm cúng, chuỗi hạt cườm) và phần gốc có nài cột trâu. Già làng Hồ Văn Hành (ở thôn 2A, xã Trà Kót, Bắc Trà My) chia sẻ, nghi thức dựng nêu của người Co phải qua 2 bước cúng ông bà, tổ tiên, cùng các thần sông, thần núi. Đi kèm với cây nêu là những bộ gu đầy màu sắc, mang giá trị văn hóa rất đặc trưng của tộc người Co, thường được đặt trong nhà để làm chức năng thờ cúng. “Người Co xem tục ăn trâu huê là lễ hội lớn nhất trong năm, vì thế cây nêu cũng được thực hiện theo quy mô tương xứng và được dựng phía ngoài sân, nơi diễn ra các nghi thức cúng tế, sinh hoạt giao lưu văn hóa cồng chiêng. Trước ngày diễn ra lễ hội, những người làng từ già đến trẻ cũng đều hợp sức thực hiện, coi đó là một phần trách nhiệm của bản thân với làng, với văn hóa cha ông” - già Hành bộc bạch.

Theo ông Nguyễn Văn Bình - Phó Trưởng phòng VH-TT huyện Bắc Trà My (Quảng Nam), cây nêu và bộ gu có vai trò hết sức đặc biệt trong đời sống tâm linh, tín ngưỡng của đồng bào Co và là biểu tượng không thể thiếu tại các dịp lễ hội. Cây nêu vì thế được xem là tâm điểm của lễ hội, nơi diễn ra các hoạt động văn hóa truyền thống của dân làng. “Đến với lễ hội của đồng bào Co, cây nêu bao giờ cũng được quan tâm đầu tiên, với những họa tiết sặc sỡ, cao vút, nằm ở trung tâm hội làng. Cùng với nhịp cồng chiêng rộn rã, đồng bào Co cùng nhau vui múa các vũ điệu truyền thống quanh cây nêu nhằm tạ ơn với thần linh, ca ngợi tinh thần đoàn kết cộng đồng và cầu mong cho một năm mưa thuận, gió hòa, dân làng yên vui, ấm no, hạnh phúc” - ông Bình nói.
Theo baoquangnam.vn

Có thể bạn quan tâm

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống...