Con trâu và lễ làm chuồng trâu của người Mơ Nâm

Con trâu và lễ làm chuồng trâu của người Mơ Nâm
Con trâu là đầu cơ nghiệp

Người Mơ Nâm (một nhánh của dân tộc Xê Đăng) sống ở xứ sở mây ngàn Kon Plông quanh năm lạnh giá nên họ thường nuôi trâu vì con trâu là loài vật nuôi có thể thích nghi tốt nhất với khí hậu nơi này.

Từ xa xưa cho đến tận bây giờ, hầu như nhà nào của người Mơ Nâm cũng đều nuôi trâu. Tùy theo điều kiện, hoàn cảnh của từng gia đình mà họ nuôi nhiều hay ít, nhưng những hộ nghèo khó lắm cũng nuôi ít nhất được một hai con, còn những gia đình khá giả nuôi đến hàng trăm con.

Vì vậy, ngày xưa, ngoài chiêng, ghè thì con trâu cũng là một trong những tiêu chí để đánh giá sự giàu có của mỗi gia đình và việc chăn nuôi trâu có vị trí quan trọng trong đời sống kinh tế của người dân.

 
Với người Mơ Nâm chăn nuôi trâu có vai trò quan trọng trong đời sống nông nghiệp. Ảnh: T.H
Với người Mơ Nâm chăn nuôi trâu có vai trò quan trọng trong đời sống nông nghiệp. Ảnh: T.H
Trước đây, con trâu thường được người Mơ Nâm xem là hiện vật để trao đổi với các loại vật dụng có giá trị như chiêng, ghè và tài sản như đất đai. Con trâu còn là vật dùng để làm sính lễ khi người dân dựng vợ gả chồng cho con cái, vật đền bù, trả nợ...

Đặc biệt, trâu còn là con vật dùng để cúng thần linh trong các lễ hội quan trọng của dân làng, của mỗi gia đình; vì thế nó còn mang ý nghĩa như đại diện cho con người; khi người dân làm điều gì khiến thần linh nổi giận thì con trâu sẽ được dùng làm vật tế lễ, chết thay cho mạng người để tạ lỗi với thần linh.

Trong lao động sản xuất, người Mơ Nâm ở Kon Plông làm ruộng nước, họ nuôi trâu dùng để giẫm ruộng chứ không cày bừa giống như người dân miền xuôi, bởi theo lý giải của họ, do đặc điểm ruộng ở miền núi thường nhỏ hẹp, nằm rải rác ven suối rất khó cày bừa; việc dùng trâu giẫm sẽ tiện và dễ dàng hơn.

Đó là trước kia, bây giờ thì cách làm này chỉ còn áp dụng với những thửa ruộng nhỏ, bùn lầy, còn những mảnh ruộng có diện tích lớn hơn người dân chủ yếu dùng máy cày bừa nên con trâu cũng nhàn hơn.

Nếu như ngày xưa giá trị của con trâu được xếp sau chiêng, ghè, thì ngày nay con trâu mới chính là đầu cơ nghiệp của người dân. Cùng với việc canh tác ruộng, rẫy, chăn nuôi trâu chính là nguồn thu nhập chủ yếu của các gia đình, vì vậy, người dân ngày càng chú trọng hơn việc phát triển đàn trâu. Giờ đây, các gia đình người Mơ Nâm thường nuôi trâu theo nhóm hộ chứ ít có nhà nào nuôi riêng lẻ, mỗi nhóm  3- 5 nhà để tiện cho việc chăn thả, trông giữ đàn trâu.

Độc đáo lễ làm chuồng trâu

Trong một năm, người Mơ Nâm thường tổ chức nhiều lễ hội với qui mô lớn nhỏ khác nhau, nhưng lễ làm chuồng trâu là nghi lễ lớn và có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống sản xuất nông nghiệp của người dân.

Vào khoảng tháng 2 hằng năm, người dân Mơ Nâm thường tổ chức lễ làm chuồng trâu, đây là lễ hội đầu tiên trong năm. Lễ hội này người dân làm để cầu mong cho con trâu khỏe mạnh không đau ốm, sinh nhiều con, giúp dân làng quần ruộng và tạ ơn các thần núi, thần sông, thần rừng phù hộ cho dân làng có một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đồng thời, đây cũng là dịp cố kết mối quan hệ giữa các thành viên trong cộng đồng lại với nhau.

Già làng A Đúp (làng Kon Leng II, xã Đăk Long) kể: Trước đây, lễ làm chuồng trâu diễn ra trong 5 ngày, nhưng nay người dân rút lại chỉ còn 3 ngày. Tùy thuộc vào số lượng trâu của từng nhóm nhà mà họ làm chuồng to, nhỏ khác nhau; mỗi nhóm sẽ chọn một mảnh đất đẹp cách nhà chừng vài trăm mét để làm nhà mới cho trâu. 
 
Những chuống trâu được dựng đơn giản ngay ngoài đồng. Ảnh: T.H
Những chuống trâu được dựng đơn giản ngay ngoài đồng. Ảnh: T.H
Trước kia khi chọn đất làm chuồng trâu, người dân sẽ mời một thầy cúng đến nhà để cúng chọn đất; ngày nay khi chọn đất để làm chuồng trâu xong, người trưởng nhóm sẽ đại diện các gia đình cúng xua đuổi ma quỷ và những xui xẻo đi hết rồi mới tiến hành đo đạc mảnh đất và đặt cọc làm chuồng.

Theo đó, trong ngày đầu tiên, một số phụ nữ được giao nhiệm vụ dọn dẹp khu đất mới đã được chọn để làm chuồng, số khác thì lên rừng hái rau, ra sông bắt cá... chuẩn bị nguyên liệu cho buổi lễ. Những người đàn ông thì vào rừng tìm dây, đẽo cọc, họ chọn các loại gỗ bền, khó mục như xa, dẻ... để mang về làm chuồng.

Ngày thứ hai tất cả cùng tập trung tại mảnh đất đã được chọn cùng bắt tay vào công việc làm chuồng và cúng thần linh. Chuồng trâu được làm đơn giản, song nghi lễ làm chuồng trâu rất quan trọng, được thực hiện rất nghiêm túc và chặt chẽ.

Trong ngày làm chuồng trâu, mỗi thành viên trong nhóm đều có một công việc cụ thể: phụ nữ thì vận chuyển các cây đến mảnh đất được chọn, còn đàn ông thì chôn các cột xuống và quây thành chuồng, các cây được những người đàn ông chôn thẳng đứng và được buộc giằng với các cây ngang, dây buộc là các loại dây rừng như dây mây, xay cộng, xay rắc; giữa các hàng cọc, cứ cách khoảng 1m được chôn một cây cột để tăng độ vững chắc cho chuồng trâu.

Tiếp sau đó, các thành viên trong nhóm đại diện cho từng gia đình sẽ tới bốn góc chuồng trâu gài những chiếc ná nhỏ có mũi tên chĩa ra ngoài với ý nghĩa tránh điều xấu làm hại đàn trâu.

Sau khi làm xong chuồng, các  thành viên sẽ lần lượt lùa trâu vào chuồng, người ta chú ý chọn những con to nhất, đẹp nhất đàn lùa vào trước với những mong ước tốt lành.

Khi trâu đã được lùa vào chuồng, thành viên trong các gia đình cùng với trưởng nhóm sẽ cùng làm lễ cúng. Lễ vật cúng chuồng trâu thường là gà, heo, rượu. Nhà nào có điều kiện thì bao nhiêu con trâu sẽ mổ bấy nhiêu con gà, nếu không chỉ cần cúng một con là đủ.

Ngày thứ ba là ngày người ta làm cây nêu, cây nêu được trồng chính giữa chuồng trâu để khẳng định mảnh đất nơi dựng chuồng trâu này thuộc quyền sở hữu của từng nhóm và nay là chỗ ở của trâu, ma quỷ không thể xâm lấn hay làm hại đàn trâu.

Không những vậy, cây nêu còn được xem như là sợi dây tâm linh để thắt chặt mối quan hệ giữa con người với thần linh.

Sau khi tiến hành xong thủ tục và nghi lễ làm chuồng mới cho trâu, người dân sẽ quây quần để ăn uống, hát múa. Từ đây, mối quan hệ trong cộng đồng, dân làng được thắt chặt hơn. Dịp lễ này còn là dịp để ông bà, cha mẹ chia trâu, chia của cho cháu, con trong gia đình.

Thuỳ Hương (Theo baokontum.com.vn)

Có thể bạn quan tâm

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.