Hiện tuyến đường sắt đi qua địa bàn tỉnh Gia Lai dài khoảng 146,8 km, gồm 2 tuyến chính là tuyến Hà Nội – TP. Hồ Chí Minh dài 136,5 km và tuyến Ga Diêu Trì – Ga Quy Nhơn dài 10,3 km. Tuyến đường sắt đi qua tỉnh Gia Lai với 11 xã và 12 phường. Trên dọc tuyến có 66 đường ngang; trong đó, 24 đường ngang có gác, 41 đường ngang có cảnh báo tự động và 1 đường ngang phòng vệ biển báo, cùng 77 lối đi tự mở hình thành do người dân sử dụng trước đây và toàn bộ các lối đi này đều đã được lắp đặt biển báo “Chú ý tàu hỏa” theo quy định.

Để hạn chế tai nạn ở những đoạn cắt giữa đường sắt với lối đi tự mở, Sở Giao thông Vận tải (nay là Sở Xây dựng) đã phối hợp với các ngành, địa phương và ngành đường sắt triển khai nhiều giải pháp đồng bộ như tăng cường tuyên truyền pháp luật về giao thông đường sắt, cải tạo tầm nhìn, bổ sung biển báo, sơn kẻ vạch dừng, làm gờ giảm tốc, xây dựng hàng rào ngăn cách và tổ chức cảnh giới tại các vị trí nguy hiểm.
Sở Xây dựng cùng với chính quyền địa phương xây dựng đường gom, hàng rào ngăn cách, tổ chức cảnh giới tại các vị trí nguy hiểm; tất cả các lối đi tự mở đều đã được đặt biển báo “Chú ý tàu hỏa”, nhiều vị trí được bố trí lực lượng cảnh giới và rào chắn thu hẹp theo quy định. Đồng thời, hiện tại UBND tỉnh cũng đã hỗ trợ kinh phí để tổ chức cảnh giới tại 7 lối đi tự mở nguy hiểm.
Theo công văn 1981/UBND-KT, tháng 3/2024, toàn tỉnh có khoảng 119 lối đi tự mở thì đến nay, 2 đơn vị trực tiếp quản lý (Công ty cổ phần Đường sắt Nghĩa Bình và Công ty cổ phần Đường sắt Phú Khánh) đã đóng nhiều lối đi tự mở. Hiện chỉ còn 77 lối đi tự mở (giảm gần 40%).

Một lối đi tự mở để phục vụ dân sinh đã bị đóng.
Chủ tịch UBND phường Hoài Nhơn Nam Trần Văn Thư (một trong các phường, xã làm tốt xóa bỏ lối đi tự mở) cho biết, để giải quyết bài toán các lối đi tự mở trên địa bàn, những năm qua phường vận dụng nhiều giải pháp để xóa bỏ các lối đi tự mở. Theo đó, phường đã trực tiếp đi khảo sát, tìm và xây dựng đường gom, đường thay thế cho lối đi tự mở; đồng thời phối hợp với công ty quản lý tuyến đường sắt để xây dựng các trụ chắn, đóng vĩnh viễn các lối đi tự mở.
Theo ông Trần Văn Thư, tuyến đường gom khi xây dựng mới phải phù hợp với sự phát triển của các cụm dân cư, đảm bảo kết nối giao thông nội bộ của các khu vực. Bên cạnh đó, phường cũng tận dụng cơ chế hỗ trợ xi măng của tỉnh (chương trình hỗ trợ xi măng xây dựng các tuyến đường giao thông nông thôn) cùng với đó cũng bỏ ngân sách địa phương và vận động người dân đóng góp để xây dựng các tuyến đường gom này. Nhờ đó, trên địa bàn phường hiện không còn lối đi tự mở trên địa bàn.
Ông Huỳnh Văn Tuấn – Phó Giám đốc Công ty cổ phần Đường sắt Nghĩa Bình - đơn vị trực tiếp quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng hầu hết các tuyến đường sắt trên địa bàn cho biết, công ty đã chủ động rào chắn toàn bộ các lối đi tự mở, cắm đầy đủ biển báo, đồng thời lập hồ sơ bàn giao cho chính quyền địa phương quản lý. Đối với các vị trí tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, công ty đề nghị địa phương bố trí lực lượng cảnh giới; hiện có 6 lối đi tự mở được tổ chức cảnh giới thường xuyên.

Duy tu, bảo dưỡng đường ngang có người gác tuyến Diêu Trì - Quy Nhơn.
“Tại các vị trí cảnh giới, công ty thường xuyên huấn luyện kỹ năng nghiệp vụ cho lực lượng chốt gác, kịp thời xử lý các tình huống nguy cơ để đảm bảo an toàn chạy tàu, đồng thời trang bị đầy đủ các dụng cụ thiết yếu như: cờ, đèn, pháo phòng vệ để bắt tàu khi cần thiết”, ông Tuấn cho biết.
Đối với các lối đi tự mở chưa đóng được, Phó Giám đốc Huỳnh Văn Tuấn cho rằng, người tham gia giao thông cần quan sát cẩn thận khi đi qua đường sắt, không cơi nới hoặc tháo dỡ các lối đi tự mở đã thu hẹp hoặc đã rào đóng. Về lâu dài, cần phải xây dựng các đường gom, hầm chui hoặc đường ngang hợp pháp để thay thế hoàn toàn các lối đi tự mở, vừa đáp ứng nhu cầu dân sinh, vừa đảm bảo an toàn giao thông đường sắt”.
Giám đốc Sở Xây dựng Gia Lai, ông Nguyễn Trường Sơn cho biết, song song các giải pháp xóa các lối đi tự mở trong thời gian qua, các sở, ngành, doanh nghiệp đường sắt và chính quyền địa phương đã phối hợp chặt chẽ trong tuyên truyền, vận động, treo băng rôn, tổ chức phóng sự, triển khai phong trào “Đường tàu – đường hoa” qua đó từng bước nâng cao nhận thức của người dân, giảm thiểu vi phạm và tai nạn giao thông đường sắt trên địa bàn.
Trong thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền Luật Đường sắt 2025 và các Nghị định, Thông tư về ngành đường sắt có hiệu lực từ 01/01/2026, vận động người dân không mở mới, không mở rộng lối đi tự phát, không xây dựng công trình trong hành lang an toàn đường sắt. Đề xuất tổ chức cảnh giới, xây dựng hàng rào cách ly, đường gom tại các điểm nguy cơ cao, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, ngăn chặn phát sinh lối đi tự mở mới, cải thiện hạ tầng an toàn tại các điểm giao cắt như bổ sung biển báo, sơn vạch, làm gờ, gồ giảm tốc.

Một lối ngang qua đường sắt đã được thực hiện các giải pháp cảnh báo an toàn.
Luật Đường sắt (sửa đổi) năm 2025 quy định xóa bỏ lối đi tự mở, xây dựng đường gom, hàng rào ngăn cách, lắp đặt tín hiệu cảnh báo. Những quy định này khi đi vào thực tiễn sẽ góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông đường sắt, đảm bảo an toàn cho người và phương tiện. Tuy nhiên, trên thực tế, theo lãnh đạo Sở Xây dựng Gia Lai, hiện khó khăn lớn nhất là việc xóa bỏ các lối đi tự mở. Bởi, phần lớn lối đi đã tồn tại từ lâu, gắn liền với đời sống, sinh hoạt, giao thương của người dân, trong khi nguồn kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng còn hạn chế. Việc nâng cấp lối đi tự mở thành đường ngang hợp chuẩn cũng đòi hỏi chi phí lớn cho việc đầu tư./.