Ngày 6/9, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp cùng Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam tổ chức tọa đàm trực tuyến "Hợp lực để chuyển đổi bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long".
Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia cùng chia sẻ kế hoạch hoạt động ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long về quy hoạch tích hợp, xây dựng hệ thống thực phẩm và nông nghiệp bền vững, logistics kết nối các hành lang kinh tế và khu vực vì một nền nông nghiệp bền vững; quản trị nước - sử dụng và quản lý nước bền vững...
Đồng bằng sông Cửu Long là khu vực phát triển nông nghiệp trọng điểm của cả nước, đóng góp 32% GDP toàn ngành nông nghiệp, góp phần ổn định an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu nông sản. Vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 50% sản lượng lúa, 65% sản lượng nuôi trồng thủy sản, 70% sản lượng các loại trái cây, 95% sản lượng gạo xuất khẩu và 60% sản lượng cá xuất khẩu của cả nước. Bên cạnh đó, cung cấp nhiều nguồn nguyên liệu đầu vào phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa của khu vực phía Nam và cả nước.
Với đóng góp quan trọng đó, thời gian qua, Đảng và Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn vùng Đồng bằng sông Cửu Long nhằm tạo đòn bẩy cho sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, khu vực này vẫn đối mặt với nhiều thách thức về biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, tình trạng di dân ồ ạt, xuất khẩu nông sản chịu sự cạnh tranh gay gắt, hạ tầng giao thông yếu kém...
Theo ông Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chính sách và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), biến đổi khí hậu thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi chịu mặn giá trị cao, nhưng lại gây sụt lún đất, sạt lở, xâm nhập mặn, nước ngầm suy giảm... Ngoài ra, yếu tố thị trường mang đến nhiều cơ hội, song cũng tạo ra nhiều thách thức, áp lực trong tiêu chuẩn sản xuất nông nghiệp, khả năng cạnh tranh, nhất là nguồn lao động.
Bà Nguyễn Thị Quỳnh Vân, đại diện Bộ Công Thương cho rằng, hạ tầng giao thông yếu kém, thiếu kết nối, hệ thống cảng phân tán, quy mô nhỏ lẻ, thiếu cảng container... dẫn đến tăng chi phí vận tải hàng hóa; hạ tầng dịch vụ logistics yếu, chưa hoàn chỉnh (thiếu các trung tâm logistics trọng điểm và các hệ thống trung tâm logistics vệ tinh...) dẫn đến chất lượng nông sản bị ảnh hưởng, thiếu khả năng cạnh tranh...
Từ những thách thức, khó khăn đó, các chuyên gia tập trung chia sẻ và đưa ra cái nhìn toàn cảnh về quy hoạch và kế hoạch hoạt động (can thiệp tiềm năng) để phát triển nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long một cách bền vững trên nguyên tắc thuận thiên.
Thời gian qua, Chính phủ Hà Lan và Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Việt Nam đã có nhiều chương trình hợp tác giúp đỡ Việt Nam trong lĩnh vực chăn nuôi, trồng trọt, an toàn thực phẩm, thích ứng biến đổi khí hậu vùng Đồng bằng sông Cửu Long, chuyển đổi nông nghiệp bền vững vùng.
Theo chuyên gia Hà Lan Peter Smeets, để sản xuất nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, Đồng bằng sông Cửu Long cần có nhiều chương trình, dự án nghiên cứu giống cây chịu hạn mặn, quy trình kỹ thuật mới; phòng chống sạt lở bờ sông, bờ biển; thành lập hành lang đa dạng sinh học; nâng cao năng lực thích ứng biến đổi khí hậu cho hợp tác xã trong vùng... Hiện nay, Đồng bằng sông Cửu Long có vùng nước mặn, nước ngọt và nước lợ. Đây chính là nguồn tài nguyên nên không ngăn nước mặn mà kiểm soát nước mặn để khai thác. Đồng thời, sử dụng nguồn nước ngọt - mặn - lợ hiệu quả thì phải đầu tư hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng thủy lợi cũng như xây dựng mô hình, tổ chức lại sản xuất trong nông dân phù hợp với từng vùng nước.
Để làm được điều này, Tiến sỹ Nguyễn Đức Anh, Viện Khoa học tài nguyên nước (Bộ Tài nguyên và Môi trường) khuyến nghị việc quản lý và sử dụng tài nguyên nước Đồng bằng sông Cửu Long với hai giải pháp phi công trình và công trình. Song song với bảo vệ tài nguyên nước bằng cách sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, tái sử dụng nước cần hoàn chỉnh hệ thống công trình khai thác và sử dụng nước ngọt trong nội đồng đồng bộ với công trình trên hệ thống và công trình quy mô tiểu vùng. Ngoài ra, xem xét các giải pháp chủ động kiểm soát mặn để vừa sử dụng hiệu quả nước mặn cho nuôi trồng thủy sản, vừa đảm bảo giảm tác động của xâm nhập mặn lên sản xuất nông nghiệp (lúa, cây ăn quả, rau màu, cây công nghiệp,..), chăn nuôi và cấp nước sinh hoạt cho người dân ven biển.
Các chuyên gia cũng cho rằng, định hướng chuyển đổi nông nghiệp phải xây dựng thành phố Cần Thơ thành trung tâm phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long thông qua phát triển các trung tâm đầu mối nông nghiệp gắn với vùng chuyên canh và là hạt nhân liên kết với những vùng sản xuất trọng điểm khác tại các tỉnh lân cận. Chính phủ và các bộ, ngành tăng đầu tư cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long nhằm hiện đại hóa hệ thống thủy lợi đa chức năng, đa mục tiêu, thích ứng lũ và hạn mặn; cơ sở hạ tầng logistics; phát triển các tuyến cao tốc, nâng cấp Quốc lộ, đường thủy nội địa, cảng, sân bay...
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết, Bộ thống nhất quan điểm phối hợp với các địa phương, đối tác tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm phát triển vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Theo đó, đẩy mạnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng an toàn, chất lượng trên cơ sở phát triển nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao, các sản phẩm chủ lực như: lúa, gạo, trái cây, thủy sản... kết hợp du lịch sinh thái, công nghiệp chế biến trên nguyên tắc sử dụng hiệu quả bền vững nguồn tài nguyên, đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả liên kết vùng.
Cùng đó, thúc đẩy cơ giới hóa đồng bộ các khâu của chuỗi sản xuất từ cơ sở hạ tầng đến tập huấn, đào tạo nâng cao hiệu quả và giá trị sản phẩm nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Phát triển các trung tâm cơ giới hóa vùng theo hướng xã hội hóa là nơi chuyển giao, cung ứng các thiết bị, tập trung phát triển ý tưởng, thiết kế sáng tạo về cơ giới, công nghệ cơ giới hóa và cung ứng dịch vụ cơ giới cho nông dân, tổ hợp tác, hợp tác xã...
Thời gian tới cần phát triển các trung tâm logistics, liên kết chế biến dịch vụ tiêu thụ nông sản của cả vùng và cả nước như: Trung tâm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản vùng Đồng bằng sông Cửu Long (đặt tại Cần Thơ); Trung tâm liên kết về thủy sản nước ngọt, trái cây, lúa gạo vùng sinh thái nước ngọt tại An Giang - Đồng Tháp; Trung tâm liên kết thủy sản khu ven biển Kiên Giang - Cà Mau - Bạc Liêu - Sóc Trăng; Trung tâm liên kết trái cây, rau màu ở Tiền Giang - Bến Tre. Xây dựng nền nông nghiệp xanh, nông nghiệp sinh thái theo hướng phát triển kinh tế đồng bằng, đảm bảo giảm phát thải khí nhà kính như cam kết của Việt Nam tại hội nghị COP26 (Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu).
Thu Hiền
